روزی امام سجاد علیه السلام داشتند از مسجد خارج می‌شدند که شخصی با حضرت ملاقات کرد و امام علیه السلام را دشنام داد. غلامان حضرت خواستند او را تنبیه کنند اما آن حضرت اجازه نداد و فرمود: آنچه از کارهای ما بر تو پوشیده است بیشتر است “ما سترعنک من امرنا اکثر”
بعد فرمودند: آیا نیازی داری تا تو را کمک کنیم؟ آن شخص شرمنده شد. امام علیه السلام دستور دادند که هزار درهم به او بدهند بعد از آن زمان هرگاه آن شخص امام را می‌دید می‌گفت: گواهی می‌دهم که شما فرزند رسول خدا هستی. منتهی الا مال /2/6
یکی از یاران امام صادق علیه السلام تعریف می‌کند که روزی شخصی خدمت امام رسید و گفت: پسر عمویت به شما ناسزا می‌گوید. حضرت به کنیز خود دستور داد تا برایش آب حاضر نمودند وضو گرفت و مشغول نماز شد. من با خودم گفتم که: حتماحضرت نفرین خواهند کرد. اما با حیرت تمام دیدم که امام بعد از نماز دست به دعا برداشت و گفت: خدایا من از حق خود گذشتم جود و کرم تو از من بیشتر است او را ببخش.منتهی الامال 2 / 144
آداب معاشرت
1- سلام کردن
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: الا اخبرکم بخیر اخلاق اهل الدنیا و الاخره قالوا: بلی یا رسول الله. فقال: افشأ السلام فی العالم. بحار / 76 / 11
پیامبر فرمود آیا از بهترین اخلاق اهل دنیا و آخرت آگاهتان سازم؟ حاضران گفتند آری ای فرستاده خدا. پیامبر فرمود آشکارا سلام کردن در عالم.
2 – مصافحه نمودن
قال الباقر علیه السلام: ان المؤمن لیلقی المؤ من فیصافحه فلا یزال الله ینظر الیهما و الذنوب تتحاتّ عن وجوههما کما تتحاتّ الورق من الشجر. کافی / 3 / 261
[آنگاه که] مومن، مومنی را ملاقات می‌کند و با او دست می‌دهد، خدا آنان را نظاره می‌کند و [در این حال] گناهان مانند ریزش برگ از درختان از روی آنان می‌ریزد.3- رعایت احترام
قال السجاد علیه السلام: للزهری اما علیک ان تجعل المسلمین منک بمنزله اهل بیتک فتجعل کبیرهم بمنزله والدک و تجعل صغیرهم بمنزله ولدک و تجعل تربک (همسال ) بمنزله اخیک فای هولأ تحبّ ان تظلم؟. بحار / 74 / 156
امام سجاد به زهری فرمودند بر تو واجب است تامسلمانان همانند خانواده خود قرار دهی و بزرگسالانشان را به منزله والدین خود و کمسالان آنان را مثل فرزندان خود و همسالانت را به سان برادرت بدانی. پس به کدامیک از آنان دوست داری که ظلم کنی؟
4- جستجو نکردن از عقاید مردم
قال الصادق علیه السلام: لاتفتشّ الناس عن ادیانهم فتبقی بلا صدیق. بحار/75/253
مردم را تفتیش عقاید نکن تا بدون دوست نمانی
5 – احسان و خدمت 6- خوش خلقی
قال علی علیه السلام: فی وصیه لمحمد بن حنفیه و احسن الی جمیع الناس کما تحبّ ان یحسن الیک و ارض لهم ما ترضاه لنفسک و استقبح لهم ما تستقبحه من غیرک و حسّن خلقک حتی اذا غبت عنهم حنّوا الیک و اذا متّ بکوا علیک و قالوا انا لله و انا الیه راجعون و لا تکن من الذین قالوا عند موته الحمد لله ربّ العالمین. وسائل / 8 / 541
به مردم نیکی کن چنان که دوست داری بر تو نیکی کنند و برایشان به آن راضی باش که برای خود راضی می‌شوی و آنچه از دیگران نمی‌پسندی برای آنان نیز نپسند و خلقت را نیکو کن تا آنکه از آنان جدا شدی بر دورد فرستند و هرگاه مردی برایت گریه کنند و بگویند ” انا لله و انا الیه راجعون” و از آنان نباش که در مرگاشان می‌گویند ” الحمد لله ربّ العالمین”.
6 – طلب آمرزش هنگام جدایی
قال الصادق علیه السلام: اذا تلاقیتم فتلاقوا بالتسلیم و التصافح و اذا تفرقتم فتفرقوا بالاستغفار. بحار / 76 / 5
هرگاه به هم روبرو شدید، با سلام و دست دادن با هم برخود کنید، و آنگاه که از هم جدا می‌شوید با استغفار از هم جدا شوید.
7 – مدارا نمودن
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اعقل الناس اشدّهم مداراه للناس و اذل الناس من اهان الناس.بحار / 75 / 52
داناترین مردم کسی است که با مردم بیشترین مدارا و گذشت را داشته باشد و پست ترین انسانها کسی است که به مردم اهانت کند.
8 – برخورد با روی خوش
قال علی علیه السلام: اذالقیتم اخوانکم فتصافحوا و اظهروا لهم البشاشه و البشر. خصال / 633
وقتی دوستانتان را ملاقات می‌کنید با آنان دست بدهید و اظهار شادمانی کنید.
9- پذیرفتن عذر
قال السجاد علیه السلام: ان شتمک رجل عن یمینک ثم تحوّل الی یسارک و اعتذر الیک فاقبل عذره. بحار / 78 / 141
هر وقت کسی از یک سو سرزنشت کند آنگاه به سمت دیگرت آمده و عذر بخواهد، عذرش را بپذیر.
