قرآن‌کریم در آیات متعددی به بازگرداندن گروهی از مردم، پس از مرگ و پیش از برپایی قیامت اشاره می‌کند و امام صادق(ع) ایمان به رجعت اهل‌بیت(ع) را شرط پیوند با آنها می‌داند.
از دیدگاه اسلام و دیگر آیین‌های الهی، جوهره انسان را روح مجرد وی تشکیل می‌دهد که از آن به «نفس» نیز تعبیر میشود و بعد از فنای بدن، باقی می‌ماند و به حیات جاودانه خود ادامه می‌دهد؛ بر همین اساس مطالبی با استناد به آیات قرآن‌کریم در خصوص مفهوم کلمه «رجعت» از دیدگاه قرآن‌کریم بیان شده است که در ادامه می‌آید.
«رجعت» در لغت عرب به معنای «بازگشت» است و در اصطلاح، بر «بازگشت گروهی از انسانها پس از مرگ و پیش از روز رستاخیز» اطلاق میشود که هم‌زمان با نهضت جهانی مهدی موعود (عج) صورت می‌گیرد و این حقیقت، نه با عقل منافات دارد و نه با منطق وحی.
رجعت از از نظر عقل امری ممکن است
از سوی دیگر از نظر قرآن، پروردگار بزرگ، قادر مطلق است و هیچ مانعی، توانایی او را محدود نمی‌سازد؛ با این مقدمه کوتاه، روشن میشود که مسأله رجعت، از دیدگاه عقل امری است ممکن زیرا با اندک تأملی معلوم میشود که بازگرداندن این گروه از انسانها، به مراتب از آفرینش نخستین آنان، سهل‌تر است.
بنابراین پروردگاری که در وهله اول آنان را آفریده است، بی‌تردید بر بازگرداندن مجدد آنان توانایی دارد
نمونه‌هایی از «رجعت» در امت‌های پیشین به روایت قرآن‌کریم
براساس منطق وحی، نمونه‌هایی از «رجعت» را در امت‌های پیشین می‌توان یافت.
قرآن مجید در سوره مبارکه بقره، آیات شریفه 55 و 56 در این زمینه می‌فرماید: «و إذ قُلتُم یا مُوسی لَن نُؤمِنَ لَکَ حَتی نَری الله جَهرَهً فَأَخَذَتکُمُ الصاعِقَهُ و أَنتُم تَنظُرون، ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرونْ؛ آنگاه که گفتید ای موسی ما هرگز به تو ایمان نمی‌آوریم تا آن که خداوند بزرگ را آشکار ببینیم، پس صاعقه شما را دربرگرفت، در حالی که نگاه می‌کردید؛ سپس شما را پس از مرگتان برانگیختیم، باشد که سپاسگزاری کنید».
و در جای دیگر در «سوره مبارکه آل عمران، آیه شریفه 49» از زبان عیسی مسیح(ع) می‌فرماید:«و اُحیِ‌المَوْتی بإذنِ‌اللهِ؛ مردگان را به اذن خدای بزرگ، زنده می‌گردانم»، (آل‌عمران/49).
قرآن‌کریم نه تنها بر امکان رجعت صحه می‌گذارد که وقوع و تحقق بازگشت جمعی از انسانها را، پس از آن که از جهان رخت بربستند، تأیید می‌کند، قرآن در دو آیه‌ای که اینک می‌آوریم به بازگرداندن گروهی از مردم، پس از مرگ و پیش از برپایی قیامت، اشاره می‌کند.
در سوره مبارکه «نمل» آیات شریفه 82 و 83 می‌فرماید: «و إذا وَقَعَ‌القَوْلُ عَلَیْهمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دابَهَّ مِنْ الاَرضِ تُکَلِّمُهُمْ أَن‌ّالناسَ کانُوا بآیاتِنا لا یُوِقِنُونَ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ اُمَّهٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکذِّبُ بآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ؛ و چون سخن (خدا) بر آن واقع شود، موجودی را از آنان بیرون می‌آوریم که با مردم درباره اینکه گفتار ما را باور نداشتند، سخن گوید و آن روز که از میان هر امت، جمعی از تکذیب‌کنندگان نشانه‌های ما را برانگیزیم پس آنان بازداشته خواهند شد».
برای زمینه‌سازی استدلال به این دو آیه شریفه بر مسأله رجعت پیش از روز رستاخیز، شایسته است نکات یادشده در زیر مورد توجه قرار گیرد.
1) مفسران اسلامی برآنند که این دو آیه، درباره قیامت سخن می‌گوید و آیه نخستین، یکی از نشانه‌های پیش از رستاخیز را بیان می‌کند؛ چنان که جلال‌الدین سیوطی در تفسیر «الدر‌المنصور» از ابن‌ابی‌شیبه و او از حذیفه نقل می‌کند که «خروج دابّه» از حوادث پیش از قیامت است.
2) تردیدی نیست که در روز رستاخیز، همه انسانها محشور می‌شوند، نه یک گروه معین از میان هر امت، قرآن در مورد عمومیت و فراگیر بودن حشر انسانها در سوره مبارکه «هود»، آیه شریفه 103 چنین می‌فرماید: «ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النّاسُ»، «آن، روزی است که همه مردم، گرد آورده می‌شوند» و درسوره مبارکه «کهف»، آیه شریفه 47 می‌فرماید:«وَ یومَ نُسَّیِرُ الْجبالَ و تَرَی الارضَ بارِزَهٌ وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أحَدَاً»، و روزی که کوه‌ها را روان سازیم و زمین را آشکار ببینی و آنها را گردآوریم و احدی از آنها را جای نگذاریم.
بنابراین، در روز قیامت، همه افراد بشر برانگیخته می‌شوند و این امر به جمع معینی اختصاص ندارد.
3) آیه دوم از دو آیه مذکور به برانگیخته شدن گروه خاص و جمع معینی از امت‌ها تصریح می‌کند نه همه انسانها؛ زیرا این آیه شریفه 82 و 83 سوره مبارکه «نمل»، می‌فرماید:«وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ اُمَّهٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکذِّبُِ بآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ»، و آن روز که از میان هر امت، گروهی از تکذیب‌کنندگان آیات خود را برخواهیم انگیخت.
این جمله به روشنی بر عدم برانگیخته شدن همه انسانها گواهی می‌دهد.
نتیجه
از این سه مقدمه کوتاه، به خوبی روشن میشود که «برانگیختن گروه خاصی از انسان‌های تکذیب‌کننده آیات‌الهی که از آیه دوم استفاده میشود، حادثه‌ای است که پیش از برپا شدن قیام، روی خواهد داد.
زیرا حشر انسانها در روز رستاخیز، شامل همه افراد بشر میشود و به گروه خاصی محدود نمی‌شود.
با این بیان، روشنی گفتار ما مبنی بر بازگشت گروهی از انسانها پس از مرگ و پیش از برپایی رستاخیز، به ثبوت می‌رسد و این پدیده همان «رجعت» است.
بر این اساس، اهل‌بیت پیامبر(ص) که قرین قرآن و مفسران وحی‌الهی هستند به روشنگری در این زمینه برخاستند و ما برای رعایت اختصار، به دو گفتار از آنان اشاره می‌کنیم.
امام صادق (ع) می‌فرماید:«أیّام‌الله ثلاثه یوم‌القائم (ع) و یوم‌الکرّه و یوم‌القیامه»، « ایام الهی، سه روز هستند روز قیام حضرت مهدی «عج» و روز رجعت و روز رستاخیز».
و در جای دیگر می‌فرماید:«لیس منّا من لم یؤمن بکرّتنا»،«کسی که بازگشت مجدد ما را به دنیا نپذیرد، از ما نیست».
منبع:کتاب شیعه پاسخ می‌دهد/ سیدرضا حسینی‌نسب
