شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع: پایگاه رسمی آیت الله ری شهری

پیشتازی در کسب فضایل ‌ (۴)

وَ ألبِسْنِی زِینَهَ المُتّقینَ فی… السَّبقِ إلى‌ الفَضیلَه‌.[۱]

یکی از ویژگی‌های انسان‌های صالح و باتقوا که زیور آنها شمرده شده، سبقت گرفتن در عمل به ارزش‌هاست که در تبیین آن سه مطلب به طور اجمال مورد بحث قرار گرفت.

مطلب چهارم، ویژگی پیشتازان فضیلت از نظر انگیزه است.

روایتی از امام صادق(علیه السّلام) ذیل آیه ۳۲ فاطر نقل شده است که در آن، انگیزه این گروه بیان شده است. در این آیه می‌خوانیم:

﴿ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِیرُ﴾.[۲]

سپس این کتاب را به کسانى از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخى ‌از آنان، ستمکاره با خویشند و برخى میانه‌رو و برخى با اذن خداوند در کارهاى نیک ‌پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است.

این آیه که میراث‌داران کتاب آسمانی را به سه دسته تقسیم کرده است: دسته اول کسانی هستند که به خودشان ستم می‌کنند، یعنی مؤمن هستند؛ ولی گناه‌کار هم هستند؛ دسته دوم میانه‌روها و دسته سوم پیشتازان هستند.

امام صادق(علیه السّلام) در تفسیر این آیه می‌فرماید:

الظّالِمُ‌ یَحومُحَومَ نَفسِهِ وَ المُقتَصِدُ یَحومُ حَومَ قَلبِهِ وَ السّابِقُ یَحومُ حَومَ رَبِّهِ عز و جل.[۳]

ستم کننده، بر گِرد نفس خود مى‌چرخد. میانه‌رو، گِرد دلش مى‌چرخد، و پیشتاز، گِرد پروردگارش مى‌چرخد.

انسان ظالم پیرامون نفس اماره می‌گردد، چون مطیع نفس اماره است، شخص میانه‌رو تابع نفس اماره نیست، ولیکن دنبال خواسته‌های خودش است؛ اما پیشتازان، پیرامون خدا می‌چرخند. به تعبیر دیگر، محوریت گروه اول در زندگی نفس اماره است، آنها همواره دنبال هوای نفس هستند؛ محوریت گروه دوم، قلب‌شان است، این گروه دنبال بهشت هستند؛ اما محوریت گروه سوم خداست، از این رو، انگیزه‌ای جز خداوند متعال در زندگی ندارند. این گروه حتی بهشت نمی‌خواهند؛ بلکه جز محبت و رضایت حق چیزی را دنبال نمی‌کنند.