یا من خلق الزوجین الذکر والانثی

مقدمه:
خداوند اساس نظام خلقت را بر پایه زوجیت قرار داده است. در آیین اسلام نیز به تکامل کائنات بویژه انسان، در سایه زوجیت توجه خاص شده است. بر این اساس، دو جنس زن و مرد با ویژگی های متفاوت و مشترکات قابل توجه در حکم دو بال برای پرنده تکاملند که بدون همراهی و همگرایی این دو، پرواز مقدور نخواهد شد و خانواده بهترین میدان برای همسویی و تلفیق این دو بال بوده است. به همین دلیل در منطق وحی، تجرد و رهبانیت به شدت مطرود بوده و تشکیل خانواده را پیمانی مقدس میان زن و مرد شمرده و اصلی ترین هدف آن را تأمین نیازهای انسانی و سکون و انس میان آن دو می داند. تا بدانجا که در قوانین دین، نهاد خانواده
در اولویت قرار گرفته و کارآمدترین قوانین حقوقی در مسیر حمایت از استحکام این بنیان الهی وضع شده است.
خانه می تواند محلی برای تکامل مرد و زن و به تعبیری دیگر مکانی برای تربیت انسان باشد. قرآن، خانه را محل آرامش می داند و زن و مرد را عامل آرامش یکدیگر.
خانواده نخستین و اصلی ترین پایگاه جامعه و هسته اولیه آن به شمار می رود. بنابراین محیط خانه باید محل زدودن نگرانی و اضطراب خاطر باشد، چرا که آرامش اجتماعی رابطه مستقیمی با آسودگی و سلامت خانواده دارد. خداوند در آیه 21 سوره روم می فرماید: «و از نشانه های اوست که از نوع خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری در این نعمت برای مردمی که می اندیشند، قطعاً نشانه هایی است.»
تفکر اسلامی، «خانواده محور» است. سرمایه و ریشه
خانواده به عنوان نهادی محوری در اسلام، چیزی جز مودت و رحمت نیست. اساس آرامش خانواده به نوع ارتباط اعضای آن خصوصاً روابط بین زن و شوهر بستگی دارد، بنابراین آموزش راهکارهایی در جهت تقویت و اصلاح روابط بین آن دو از ضروریات زندگی و از لوازم تکامل خانواده به شمار می رود. شناخت عوامل مخدوش کننده ارتباط نیز نقش به سزایی در استحکام بخشی به امنیت و آرامش این رابطه دارد.

خانواده و نیازهای اساسی آن
خداوند خانواده را حریم خود قرار داده است. زن و شوهر در کنار یکدیگر می تواند به کمال برسند، می توانند رشد کنند و آرامش یابند. زن، مرد را به آرامش و کمال می رساند و مرد، زن را… در خانواده بسیاری از نیازهای اساسی انسان اجابت می شود که این خود دلیلی برای ایجاد سکونت و آرامش است. در یک نگاه کلی نیازهای خانواده را می توان به نیازهای مادی و معنوی تقسیم کرد و در یک نگاه خردتر می توان نیازهای جسمی، نیاز به امنیت، نیازهای عاطفی، نیاز به احترام و نیازهای معنوی را برشمرد.

1 نیازهای جسمانی
جسم انسان امانتی است از جانب پرودگار؛ باید در حفظ آن کوشید و باید برای حفظ سلامت جسم همسر و اعضای خانواده برنامه ریزی داشت.
مادران و همسران خانواده بالاترین نقش را در ایجاد زمینه مساعد برای برطرف شدن این نیاز فراهم می کنند.
در زندگی زناشویی باید به مسائل کوچک و بزرگ توجه نمود و برای آن برنامه ریزی داشت و حق هر مسأله را ادا نمود.
به همسران سفارش می شود در زمینه نیازهای جسمانی به نکات ذیل توجه کنند:
1برنامه غذایی طوری تنظیم شود که هر دو بتوانند و مشتاق باشند که به موقع و در کنار هم به صرف غذاهایی تازه، لذیذ و خوش طعم متنوع و مقوی بپردازند. تهیه مواد اولیه از سوی شوهر، طبخ و فراهم کردن خوراکی گوارا و چیدن سفره ای چشم نواز توسط زن به این منظور کمک می کند. اگر زن بتواند غذای خوش طعم را با سبکی آسان، بدون اسراف و اتلاف وقت تهیه کند، در حقیقت به رشد اقتصادی خانواده و در نتیجه اجتماع کمک کرده است. زیرا مانع به هدر رفتن غذا و اسراف می شود. پس برنامه ریزی برای این مسأله کاری ارزشمند است.
2 محیط خانه از نظر نور، حرارت، صدا، پاکیزگی و تزئین آن گونه باشد که زمینه ساز راحتی جسم و آسودگی خاطر هر دو شود.
3 مرد و زن باید برای حفظ سلامت جسمانی هم بکوشند و در صورت بروز بیماری برای رجوع به پزشک، انجام آزمایش های طبی لازم و پرستاری از فرد بیمار، با دلسوزی و جدیت عمل نمایند.
4 کارهای داخل منزل مانند آشپزی، شستن ظروف، تمیز کردن محیط خانه، شستن لباس ها و اتو کردن آنها گر چه به طور عرف به عهده زن است اما خوب است که مرد در این امور به همسر خود کمک کند و در شرایط غیر عادی مانند زمانی که مهمان به خانه می آید، همکار و یاور او باشد. این در حالی است که از نظر شرع، زن هیچ گونه تکلیفی در این مورد ندارد.
امیرالمومنین علی علیه السلام در وصیت نامه گرانسنگ خود به امام حسن مجتبی علیه السلام می فرماید: «کاری که برتر از توانایی زن است به او وامگذار که زن گل بهاری است نه پهلوانی سخت کوش!» (1) در پیروی از این سخن مرد نباید همسر خود را به کارهای سخت منزل وادارد یا ا او را در انجام آنها تنها گذارد. مردانی که توانایی مالی دارند باید بانویی سالم در مورد اطمینان را به عنوان خدمتکار خانه برگزینند و یا اگر نمی توانند از چنین فرد ثابتی کمک گیرند، در زمان هایی که لازم است از کسان دیگری که تندرست و صالح هستند برای خدمت در خانه استفاده کنند. این امر هم نشان دهنده وظیفه شناسی و لطف مرد به همسر خود است و هم باعث می شود که زمینه اشتغال افراد نیازمند فراهم شود. از همه مهمتر این است که مرد قدرشناس زحمات همسر خود در خانه باشد و نظافت خانه، آشپزی و مدیریت داخلی خانه
و… را امری ساده و آسان و بی مقدار نشمرده، از او تشکر کند. و قدردانی خود را به او در عمل و در زبان نشان دهد. بسیاری از مواقع قدرناشناسی مردان نسبت به این امور است که در خانه ایجاد ناامنی می کند.
5 نیاز جنسی، کششی طبیعی و قوی است که اگر به خوبی و دوطرفه ارضا شود به سلامت جسم، آرامش روان و افزایش پاکی و پارسایی می انجامد و افزون بر اینها باعث ازدیاد محبت و صمیمیت بین زن و شوهر می شود. از این رو همسران نه تنها نباید از این واقعیت غافل شوند بلکه ضروری است با افزایش آگاهی ها و مهارت های لازم که از منابع علمی گرفته شده است و بها دادن به این غریزه مهم و خدادادی به رفع لذت بخش و سالم آن بپردازند و اگر مشکلی در این زمینه برای هر کدامشان پیش آمد بدون واهمه و پرده پوشی آن را با متخصصان با تجربه در میان بگذارند.
6 فعالیت های شبانه، از قبیل شب نشینی، دیدن برنامه های تلویزیون، بحث و گفتگوی با هم باید به گونه ای برنامه ریزی شود که برای خواب مفید، مؤثر و آرام بخش همسران ـ به مقدار و کیفیتی که به آن نیاز دارندـ مزاحمتی پیش نیاورد. فراموش نکنیم که جسم خسته و ناسالم روان را رنجور و خلق و خوی انسان را پریشان و آشفته می سازد.

2-نیاز به امنیت
نیازهای ایمنی، جزو اساسی ترین نیازهای انسانند و ارضا نشدن آنها فرد را دچار بیماریهای جسمی (روان تنی) و ناراحتی روانی (اضطراب، افسردگی، وسواس و…) می کند.
همسران به دلائل زیر برای افزایش امنیت خاطر یکدیگر حساس باشند وبرنامه ریزی و تلاش کنند:
1 همسرِ ناامن چون خود از آرامش برخوردار نیست، نمی تواند به شریک زندگی خود آرامش و آسودگی خاطر
ببخشد. اصولاً انسان اگر خود فاقد ویژگی کمال باشد نمی تواند آن ویژگی را در دیگری ایجاد کنند.
2 پرخاشگری، بدبینی، زودرنجی، تحقیر کردن و طعنه زدن و ناشکیبایی از شایع ترین پیامدهای ناامنی روانی است.
3 دنیاطلبی و مظاهر آن همچون ولخرجی و اسراف، حرص و زیاده خواهی راههایی برای جبران کمبود این نیاز است. راههایی که هیچگاه نمی تواند حقیقتاً پاسخگوی این نیاز باشد. با تمسک به این روشها مشکلات جدیدی بر مشکلات قبلی افزوده می شود.
4 وقتی مرد یا زنی احساس ناامنی می کند یا فاقد آرامش است و همسر خود را عامل آن می داند، به دیگران پناه می برد و آنها را تکیه گاه خود قرار میدهد. خدا نکند این حامیان فریبکاران کژاندیشی باشند که با ظاهری خوش، فرد را به سوی خود می کشند و آسیب های اخلاقی و مادی فراوانی بر او وارد می سازند.
5 ثابت شده است که روی آوردن به سیگار، مشروبات الکلی و موادمخدر راهی است که انسانهای فاقد آرامش و امنیت روان بر می گزینند تا از واقعیات فرار کنند.
6 دست زدن به کارهای خشن و خطرناک و حتی اقدام برای نابود کردن، عامل تهدیدی است که امنیت خاطر را از بین می برد و بارها و بارها اتفاق افتاده است و سوژه صفحه حوادث روزنامه ها و مجلات شده است. همه این موارد ناشی از احساس ناامنی است.
7 پدر و مادری که آسوده خاطر نباشند، چگونه می توانند فرزندانی با صلاحیت و استوار و مقاوم در برابر بیماری ها و بحران های زندگی تربیت کنند؟ باید توجه نمود که عمده ترین عامل و زمینه سلامت روان کودک وجود امنیت خاطر در پدر و مادر و دیگر اعضاء خانواده است.
چه باید کرد؟
برای این که همسر وجودی پر از امنیت و آسودگی خاطر داشته باشد رعایت نکات زیر سفارش می شود:
1 اصلی ترین کار یافتن این باور است که انسان جایگاهی کریمانه دارد. به همسر خود کمک کنید تا بداند به عنوان یک انسان، خداوند او را کریم آفریده است. به او کمک کنید تا خود را باور کند و به توانایی هایی که خداوند به او داده است، ایمان بیاورد. تمام انسانها از تواناییهای خاص خود برخوردارند. تواناییهای همسرتان را پیدا کنید و با تکیه بر آنها او را به خداوند امیدوار کنید و در تقویت ایمان او کوشا باشید.
2 در زمینه های فکری و اعتقادی با او هم رأی و همسو باشد. اگر اختلافی در این زمینه دارید بدون این که بخواهید باورهای خود را تحمیل کنید، از طریق مطالعه، بحث و گفتگو به هم نزدیک شوید و اگر خود نمی توانید به توافق
برسید از کسانی که در مسائل عقیدتی صاحب نظرند و هر دو آنها را می پذیرند برای روشن شدن مطلب بهره بگیرید.
3 پشتیبانی و حمایت خود را از او در گفتار و کردار نشان دهید. اگر کسی حتی نزدیک ترین اعضاء خانواده شما بی جهت به همسرتان ایراد بگیرد و او را تضعیف کند به دفاع از او بپردازید و اجازه ندهید قدر و حرمت همسرتان زیر پا گذاشته شود.
4 زندگی خود را بر پایه برنامه های منظم و واقع بینانه بنا کنید. پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله و سلم یکی از راه های دستیابی به کمال را برنامه داشتن در زندگی و اندازه گیری در امور مالی و هزینه ها می داند. امام رضا (ع) در این رابطه می فرمایند: «نسبت به مصارف مالی در درباره خود و عائله ات معتدل و میانه رو باش.(2)»
5 با خود و همسرتان صادق باشید. صداقت در قول و عمل، اطمینان و اعتماد می آورد. دروغ و پنهان کاری بزرگترین عامل از بین رفتن آسودگی و امنیت روان است. امیرالمؤمنین علی (ع) می فرماید: سرآغاز ایمان تخلق به اخلاق حمیده و خودآرایی به زیور راستی است. (3)» اگر همسرتان نداند چه می کنید، کجا می روید، میزان درآمدتان چقدر است، دوستانتان کیانند، حق دارد رنجیده و آزرده خاطر شود و بر آینده خود و روابطش با شما بیمناک گردد.
6 با همسر خود رو راست باشید. از شادیها و دردهایتان با او سخن بگویید. اگر مسأله ای شما را نارحت نموده است، از او پنهان نکنید. مگر اینکه با بیان آن مسأله مرتکب خطایی شوید، مثلاً کسی شما را رنجانده است که اگر بخواهید بیان کنید و نام ببرید مرتکب غیبت شوید. در این نوع موارد خود
را کنترل کنید. اما در شرایط دیگر سعی کنید با بیان مشکلات از ایشان راهنمایی و مشورت بخواهید.
7 یکی از آفت های آشیان خانواده بی اعتمادی است. زن و شوهر هر دو باید بکوشند. کاری نکنند که اطمینانشان به یکدیگر سلب شود؛ باید دانست که خراب کردن ساده تر از ساختن است. اگر اطمینان زن و شوهر از هم سلب شود، ایجاد اطمینان مجدد سخت می شود. پس زن و شوهر نباید بی اعتمادی به یکدیگر را دامن زنند، در نحوه ارتباطات، سخن گفتن ها، تلفن کردن ها، ارتباط با دوستان و… باید به گونه ای عمل کنند که پیام آور اطمینان باشد. خوب است از ارتباطات یکدیگر مطلع باشید و حتی در شرایط لازم مشورت کنید، با همسرتان در مورد دوستانتان سخن بگویید به صورتی که نسبت به ارتباط شما با ایشان اعتماد داشته باشد. خیلی بد است که با دیگران با حوصله باشید و با همسر خود بی حوصله!
8.خوبست مردی که تمکن مالی دارد مهریه زن را اگر آن قدر است که می توان با آن مسکن خرید، به زن بپردازد و برای او سرپناهی با سند قطعی و رسمی تهیه کند تا در ایام پیری در صورت فوت شوهر احساس سربار بودن نکند و اگر با آن مهریه نمی توان خانه کوچکی خرید، خود مرد در زمان حیاتش با خرید و هدیه یک باب مسکن، از همسر خوب و فداکارش قدردانی نماید.
9 رفع نیازهای جسمی، ابراز محبت، احترام گزاردن و تکریم همسر و فراهم کردن زمینه های رشد و خودشکوفایی او در افزایش امنیت خاطر همسرتان مؤثر است و اصولاً ارضاء هر نیاز به رفع دیگر نیازها کمک می کند.

3-مهر ورزیدن و محبت دیدن
از آن نوع نیازهایی است که تجلی آن را به صورت های گوناگون در همه انسان ها می بینیم، نزدیک شدن و صمیمی شدن با دیگران، وابستگی به گروه یا حزبی خاص، افزایش و رغبت به درمان های گروهی، وقت گذرانی های گاه غیرسازنده در مجالس جشن و مهمانی و حتی روی آوردن بعضی از نوجوانان به دسته های بزهکار،… نمودهایی از این نیاز اساسی است.
اگر مطمئن باشیم کسانی هستند که ما را دوست دارند، در هجران و دوری ما اندوهگین می شوند وبا دیدارمان قلبشان می تپد و آثار شادمانی و شعف در چهره آنها پدید می آید، اگر گرمای محبتی در خانه دلمان احساس کنیم و روشنایی تعلق و مهری را در زوایای جان و ضمیرمان ببینیم، در برابر سیل بنیان کن حوادث زندگی استوار می مانیم و مقاوم و نستوه روی صخره های بلند مشکلات می ایستیم.
از سوی دیگر ثابت شده است که ریشه آسیب های روانی و ناسازگاری های اجتماعی در ارضا نشدن این نیاز یعنی نیاز به محبت و تعلق پذیری است. بدین معنی که اگر مادری به خاطر بحران های روحی و خانوادگی اش نتواند به دلبستگی طبیعی فرزندش پاسخ دهد، اگر کودک از مهر و دوستی خواهر و برادر و همسالانش محروم باشد، اگر به دلیل نقل مکان های مداوم، ترک گفتن زادگاه یکه و تنها بماند و خار غربت و بی کسی در جانش نشیند… آسیب پذیری اش در برابر فشارهای روانی و کژکاری های اخلاقی زیاد می شود و از جاده تعادل و ثبات دور می ماند.
برای ارضا این نیاز همسر خود خوبست به نکات زیر توجه داشته باشید:
1-هر چند مدت به همسرتان بگویید که دوستش دارید. این نکته را مردان باید بیشتر رعایت کنند. پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «قول الرّجل للمرأه إنّی اُحبّک لا یذهبُ من قلبها أبداً: (4) اگر مردی به زنش بگوید دوستت دارم این سخن هیچ گاه از یاد و خاطر زن نمی رود!»
2-محبت خود را با تقدیم هدایایی هر چند به ظاهر کم بها نشان دهید. در روز تولد همسرتان سالروز عقد یا ازدواجتان، روز زن، روز مرد (پدر)، اعیاد معروف مذهبی، نوروز،… می توانید با دادن هدیه، مهر و عشق خودرا یادآور شوید. نوشته ای زیبا و مهر آمیز، اما نه اغراق گونه، در آغاز کتابی که پیشکش می کنید، ماندگارترین یادگارهاست.
3-در طول روز که از همسرتان دور هستید، به خصوص در زمان مسافرت اگر می توانید روزی یک بار به او تلفن بزنید و حالش را بپرسید.
4-بعد از بازگشت از مسافرت برای همسرتان هدیه بیاورید.
5-اگر منتظر او هستید که از مسافرت برگردد، خانه را و خود را بیارایید و با اشتیاق آماده ورودش باشید.
6-سعی کنید همیشه چهره ای گشاده و شاد داشته باشید. خوشرویی محبت آفرین و مهرافزا است.
7-هیچ گاه زن یا مرد دیگری را با همسرتان مقایسه نکنید و بذر تردید «با یک دل دو دلبر داشتن» را در قلب و جان او نیفکنید!
8-در زمان بیماری و ناتوانی، با همه مهر و توان و شکیبایی از او پرستاری کنید.
9-روابط زناشویی خودرا با محبت و رعایت جانب او برقرار سازید.
10-به مردها توصیه می شود با همسر خود سخن بگویند و از سکوت در کنار او بپرهیزند. زن ها سخن گفتن را نشانی از محبت می دانند و خود با هر کسی صمیمی تر باشند، بیشتر سخن می گویند.
11-در زمان ناراحتی و حتی در اوج درگیری و دعوا مواظب باشید از به زبان آوردن کلماتی نظیر «از تو خوشم نمی آید» «دوستت ندارم» «از اول تو را نمی خواستم»… خودداری کنید.
و با این جملات رنج آور، پیوند مقدس خود را سست و زخمی نسازید.
12-در هفته، ساعاتی را برای قدم زدن با هم، خرید با یکدیگر، رفتن به مهمانی یا تفریح، … اختصاص دهید. خصوصاً اگر هر دو در بیرون از خانه شاغل هستید، با برنامه ریزی، ساعاتی از هفته را به هم اختصاص دهید.

4-نیاز به احترام
تمام انسان ها نیازمند احترام به خود و احساس ارزشمندی هستند. نیاز دارند تا خود را و ارزش ها و توانایی های خود را باور داشته باشند. کسی که از احترام و تکریم دیگران برخوردار باشند دارای اعتماد به نفس، توانایی، قابلیت و کفایت می شود و وجود خود را در دنیا مفید و مؤثر می داند. در آموزه های دینی ما به اهمیت این امر اشاراتی روشن و کارگشا شده است.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: «من کرُمت علیه نفسهٌ هانت علیه شهواتُه» (5) کسی که دارای شخصیتی بزرگوار و مورد احترام باشد و برای خود ارزش قائل شود، شهوت ها و آلودگی ها نزد او کوچک و خوار می شود.»
امام هادی علیه السلام می فرمایند: «لا تُحقّرنّ أحداً من المسلمین فإنّ صغیرهم عندالله کبیر» (6) هیچ مسلمانی را تحقیر نکنید زیرا مسلمانی که در نظر شما کوچک است نزد خداوند بزرگ است.
روان شناسان، پژوهش های زیادی درباره احترام به خود و عزت نفس انجام داده اند و ثابت کرده اند که بالا بودن میزان احساس ارزشمندی با موفقیت تحصیلی، سلامت روان، مهارت اجتماعی و ارتباطی، گرایش به معنویت و عمل به باورهای دینی همبستگی مثبت دارد و برعکس کسانی که از کمبود احترام به خود رنج می برند، افرادی زودرنج، پرخاشگر، بدبین، حسود،
طعنه زن، گوشه گیر، ناموفق، کمرو،… هستند. گرایش به سوء مصرف مواد مخدر و الکل، انحرافات اخلاقی، زیاده طلبی و اسراف،… در این افراد بیشتر است. اصولا عزت نفس پایین با هر نوع مشکل روانی، اخلاقی و اجتماعی همراهی دارد.
زندگی کردن با همسری که خود را قبول ندارد و در درون احساس بی ارزشی می کند، بسیار دشوار و اندوهبار است. همسری همیشه ناراضی، انتقاد ناپذیر، خسته و سرد، زودرنج و پرخاشگر! برای کمک کردن به رفع افسردگی همسرتان و در نتیجه گرما بخشیدن به زندگی خود، رعایت نکات زیر را توصیه می کنیم:
1 ارزش ها و توانایی های همسرتان را بشناسید و به آنها ارج بگذارید. اگر هنری دارد نه تنها از آن تمجید کنید بلکه زمینه هایی فراهم آورید که آن هنر مجال بروز پیدا کند و در معرض دید بهره گیران قرار گیرد.
2 چون فاصله زیاد بین «وضع موجود» و «وضع مطلوب» مشکل آفرین است، سطح وضع موجود همسرتان را با افزایش توانمندی های او بالا ببرید. هیچ چیز برای پرورش و رشد عزت نفس کارآمدتر از دست یابی به موفقیت های واقعی نیست.
3 یکی از اجزاء احساس ارزشمندی، پذیرش و خوش آمدن از ظاهر و ویژگیهای جسمی خود است. زیبایی و تناسب چهره و اندام همسرتان را یادآور شوید و البته در این راه به اغراق نگرایید. گران قدری انسان به گرانسنگی ویژگی های مثبت و اکتسابی اوست. به تعبیر والای قرآن کریم «لیس للانسان الا ماسعی» خودشیفتگان ناپخته به زیبایی خود که بی هیچ تلاشی به دست آورده اند، می نازند وبرای جبران کمبودهای واقعی خود در پی آرایه های ظاهری و دنیوی هستند. در بحث جسم آن چه مهم تر است
دوری از ایراد گرفتن از خصایص بدنی است. این زن یا مردی که امروزه همسر شماست، همانی است که خود دیروز برگزیده اید و با توجه به صفات خوب اخلاقی که داشته است به او دل بسته اید. نکند خدای ناکرده با نظر دوختن به دیگر کسان که بهره های ظاهری بیشتری دارند، چیزی از او بخواهید که در توانش نیست! مبادا عیبجویی از نقاش خلقت کنید و نشان دهید که معیارهای ارزشی شما پدیده هایی گذرا، سطحی و ناپایدار است. در رابطه های انسانی هیچ چیز دل آزارتر و در ارتباط با خداوند، هیچ چیز کفرآمیزتر از انتقاد و بدتر از آن مسخره کردن ظاهر و جسم دیگران نیست. البته اگر همسر شما داری نارسایی و مشکل جسمانی خاص است که می توان بعد از مشاوره با متخصصان اهل نظر و صرف هزینه
آن را برطرف کرد. باید این کار را بدون فوت وقت، جدیت و نیز بی منت و آزار انجام داد.
4 در کارهای خود، به خصوص در امور مشترک زندگی با همسرتان مشورت کنید و نظر او را جویا شوید. مخالفت با رأی همسر اگر با استدلال و منطق باشد مشکلی را به بار نمی آورد. اما مشورت نکردن با او و یا تخطئه و تحقیر نظری که می دهد، ناپسند و ناراحت کننده است.
5 در اختلافاتی که پیش می آید به کارهای اوـ که به طور مشخص بیان می شوند و قابل تغییر هستندـ ایراد بگیرید نه به شخصیت او که عناصری نسبتاً ثابت دارد. تأکید می شود که علاوه بر تذکر درباره مسائل مشخص و جزئی، راه رفع ایراد را نیز با او در میان بگذارید.
6 اگر میزان تحصیلات همسرتان از شما پایین تر است و این برایتان خیلی اهمیت دارد و یا اگر می بینید بیشتر خویشان و نزدیکان که هم جنس همسرتان هستند، سطح تحصیلی خیلی (تأکید می شود خیلی) بالاتری دارند، برای رشد علمی (بهتر است بگوییم گرفتن مدرک تحصیلی) او برنامه ریزی کنید و چون این کار بعد از تشکیل زندگی به آسانی زمان تجرد نیست، بنابراین ضرورت دارد که با او همکاری کنید و از معلمان با صلاحیت و کلاس های مناسب استفاده نمایید. اما در نظر داشته باشید که انسان ها با گوهر تقوا و خداترسی خود به یکدیگر برتری می یابند. پس به ابعاد انسانی و رفتاری همسرتان بها دهید و خصوصیات خوب او را تقویت کنید.

5-نیازهای معنوی
خداوند انسان را اشرف مخلوقات قرار داد و از روح خود در او دمید. از این رو میان انسان و حیوان، فرق عظیمی است؛ و آن این است که انسان موجودی دو بعدی است و حیوان، تک بعدی. انسان و حیوان هر دو در نیازهای مادی مشترکند و آنچه موجب تمایز انسان است، روح معنوی گرایی اوست. چرا که اگر جسم انسان نابود شود، روح او پایدار می ماند. انسانی که روحش بمیرد نه فقط برای خودش، بلکه برای جامعه هم خطرآفرین است و اولین آثار مخربش در خانواده ظاهر می شود. برای همین یکی از مهمترین نیازها، نیازهای معنوی در خانه است. همسران باید به مسائل معنوی هم توجه کنند و هر دو زمنیه ساز رشد معنوی هم باشند. باید به روح هم توجه کنند. شاید به دلیل همین اهمیت باشد که خدا در قرآن دستور می دهد:
یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم ناراً وقودها الناس والحجاره (سوره تحریم آیه 6)
اگر آدمی چهره جان را با غبار نیازهای جسمانی نپوشاند، زندانی قفس مادیات نشود، و پای بسته و تخته بند تن و کمبودهای آن نگردد، اگر تلاش کند در دامگاه خودخواهی ها نماند، آنگاه می تواند به خودشکوفایی حقیقی دست یابد. یعنی به مدد پرورش استعدادهای علمی، هنری و روحانی خود، در فضای عالم قدس پرواز کند و به ندای عرشیانی که او را صفیر می زنند لبیک گوید. از سوی دیگر عوامل محیطی، به خصوص روابط خانوادگی، سیستم اداری و نظام حکومتی، گاه آن چنان موانعی بر سر راه رفع نیازهای اولیه انسان پدید می آورند که بیشتر هم و همت او بدست آوردن لقمه نانی، یافتن سرپناهی، جستجوی لبخند مهرآمیزی و پیداکردن قدر و شأنی می شود. با چنین شرایطی دیگر چگونه می توان خود انسانی را یافت و آن را پرورش داد؟ اینجا سخن با همسران به خصوص همسران جوان است که در کنار توجه به نیازهایی که برشمردیم در این اندیشه باشند که با همدلی و همراهی، این عالی ترین نیاز انسانی
را هم برآورند و رشد معنوی یکدیگر را تحقق بخشند. برای رسیدن به این هدف، قبل از هر چیز به یک برنامه ریزی صحیح و کامل نیاز است. خدا این برنامه ریزی را در نمازهای پنج گانه و دیگر فرایض دینی از قبیل روزه، جهاد و… تعیین فرموده است. در اجرای برنامه ریزی های معنوی توجه به اعتدال و عدم افراط و تفریط ضروری است. زن و شوهر می توانند بهترین همراه و تقویت کننده و مشوق هم در اجرای برنامه های معنوی در کانون خانواده باشند. که تأثیر این همراهی پیش از هر چیز در تربیت کودکان و سعادت و قوام خانواده نمود پیدا خواهد کرد. برای تحقق این نیاز مهم به نکات ذیل توجه می کنیم:
1 برای نماز یکدیگر در خانواده اهمیت قائل شوید، اوقات نماز را پاس دارید و آن را مقدم بر امور دیگر شمارید. شب ها به گونه ای وقت خواب خود و اعضای خانواده را تنظیم کنید که نماز صبح از دست نرود.
2 برای روزه های واجب و قضای یکدیگر برنامه ریزی کنید.
3 خود قرآن بخوانید و همسر خود را نیز به انس به قرآن توصیه کنید. بدانید که قرآن خواندن در هر روز، در خانه با صدای موزون و دلنشین برکات فراوانی را برای اعضای خانواده به دنبال می آورد.
4 نسبت به مسائل مالی خانواده حساس باشید. کنترل کنید راه کسب معاش همسرتان حلال باشد. هیچ گاه به دلایل بروز نیازهای نابجای همسر، خود را مجبور به عدم رعایت شرع در مسائل مالی ننمایید.

چگونه با همسرخود ارتباط برقرار کنیم
اهداف ازدواج
دست توانمند و قادر پروردگار، تفاوت های حکیمانه ای را هم از بعد جسمی و هم از لحاظ روحی و روانی در خلقت زن و مرد قرار داده است. این تمایزات که عامل تنوع و جاذبه زندگی است، خیلی مواقع لازمه استحکام پیوند زناشویی و تکامل زن و مرد می باشند.
اساس شکل گیری خانواده، زن و شوهر است. به طوری که اگر در میان آن دو تفاهم و توافق وجود داشته باشد، عوامل و شرایط دیگر تحت الشعاع قرار می گیرند.
اگر روابط زن و مرد، بر اساس روابط ایمانی استوار باشد، زمینه ای برای آسایش و حیات سعادت مندانه خواهد بود. در آن صورت است که مهر ومحبت متقابل ایجاد شده و امنیت و صفا برقرار می شود. در نتیجه بهشت واقعی در خانه پدید می آید. بدون شک شما که در آستانه زندگی مشترک قرار گرفته اید و یا زندگی مشترکتان را آغاز نموده اید، هدف ها و آرمان
هایی را برای خود ترسیم کرده اید. اسلام اهدافی را برای ازدواج و تشکیل خانواده در نظر گرفته است، که به برخی از آنان می پردازیم:

1 سکون و آرامش
در دنیای پرآشوب و تلاطم، در جهان پر از عصیان و طغیان، در محیط پر از تصادم و برخورد، انسان به کانونی پر از آرامش و سکون نیازمند است تا در آن قوای از دست رفته را باز یابد و آماده تلاش و فعالیت مجدد گردد. ازدواج بنا به تعبیر قرآن از آیات خداست. زیرا که زمینه را برای چنین آرامش و سکونی فراهم می سازد. (7)
و من آیاته أن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا إلیها و جعل بینکم موده و رحمه (سوره روم آیه 21)
یکی از نشانه های خدا این است که از جنس خودتان همسرانی را برای شما آفرید تا در کنار آنان بیارامید و در میان
شما مهر و محبت انداخت. مسلماً در این امور نشانه هایی است برای افرادی که می اندیشند. (8)
همسر خوب در کشاکش زندگی، در پیش آمدها و تحولات، پناه فکری و روانی انسان است. همدلی و غمخواری او موجب سکون انسان است و روان را از اضطراب رهایی می بخشد. ازدواج راه وصول به خوشبختی و سعادت را نزدیک تر می سازد. شاید به همین جهات بوده که پیامبر (ص) فرموده است: با ازدواج نیمی از دین کامل می شود.

2 انجام وظیفه الهی
ازدواج وظیفه ای است از جانب خدا به هر انسان بالغی که بار تکلیف را پذیرفته است و به سمت الهی تن می دهد. اگر پیوند به نام خدا و به خاطر اجرای فرمان الهی انجام گیرد، در سایه آن گذشت و فداکاری و سعادت به وجود می آید.
3 کامل شدن
میل به ازدواج در انسان نشانگر این است که او بدون همسر کامل نیست. این ازدواج این است که زمینه را برای تکامل انسان فراهم می سازد و آنان را از حالت تنهایی و تک بودن درآورده و به حالت زوجیت می رساند. خوشگذرانی با همسر، و بهره گیری های مشروع، در صورتی که پیوندی معنوی و همه جانبه با خدا در زندگی حاکم باشد، مقدمه تکامل خواهد بود. کامل شدن انسان در سایه یک ازدواج شرعی و پذیرش قوانین و مقررات الهی انجام پذیر است. قوانینی که هم زن و هم مرد را تحت نظام الهی درآورد.

3 ارضای غریزه
کشش جنسی در آدمی یک خواسته طبیعی است که وجود آن در تعادل جسم و روان اثرات فوق العاده ای دارد. ارضای این غریزه به دو صورت ممکن است.
الف:به گونه ای مشروع و معقول که در سایه قرار داد و پیمانی تأیید شده صورت گرفته و مورد قبول هر عاقل و صاحب
اندیشه ای است. این ازدواج که زمینه را برای تن دادن به مسئولیت های زندگی فراهم می سازد.
ب:به صورت آزاد و بی بند و بار که خاص حیوانات یا انسان هایی است که قید و بندی در زندگی برای خود و جامعه شان قائل نیستند. این دسته انسان ها به خود و جامعه زیان های جبران ناپذیری وارد می کنند.

5 ایجاد و بقای نسل
ازدواج تنها برای لذت جویی وارضای غریزه نیست. بلکه وسیله ای است برای تولید مثل و ادامه و بقای نسل. به طور کلی می توان گفت که ازدواج از یک نظر قانون تکثیر است. که در سایه اجتماع نر و ماده، نه تنها در انسان بلکه در حیوانات و گیاهان هم صورت می گیرد. برای وصول به هدف تداوم نسل، روایات اسلامی تأکید و توصیه فراوانی دارند.

6 کسب مودت و رحمت
خانواده کانون محبت ومهرورزی است، زن و شوهر با محبت کردن به یکدیگر اساس خانواده را محکم می کنند. خداوند کانون خانواده را قرار داده است تا انسان ها محبت کردن و مهر ورزیدن را بیاموزند.

پی نوشت:

1-نهج البلاغه، نامه 31
2-مستدرک. ج2، ص423
3-غررـ ص94
4-وسایل الشیعه، ج14،ص9
5-نهج البلاغه، فیض الاسلام، ص1283
6-مجموع ورّام، ج1،ص31
7-ر.ک-تشکیل خانواده در اسلام، دکتر علی قائمی، ص54
8-سوره روم آیه 21
منبع:کتاب شیوه های ارتباط موفقیت زوجین (تهیه کننده: معاونت آموزش و پژوهش،مدیریت آموزش ریاست جمهوری، مرکز امور زنان و خانواده)