روزی امیر مومنان اندوهگین بود. یکی که امام را این‌چونین غمگین دید پرسید: چرا ناراحت هستید؟
و امام فرمود: زیرا هفت روز بر من گذشته و مهمان به منزل ما نیامده است.سفینه 5/268
برای امام رضا علیه السلام مهمانی رسید و ساعاتی از شب با او نشسته و برای او سخن گفت. ناگاه چراغ منزل خراب شد. مرد مهمان دست برد تا چراغ را درست کند. امام اجازه ندادند و فرمودند: ما گروهی هستیم که از مهمان خود کار نمی‌کشیم انّا قوم لانستخدم اضیافنا بحار49/102
شیخ بهایی گوید: و من جمله اکرام الضیف تقدیم الفاکهه الیه قبل الطعام لانّه اوفق بالطبّ و ابعد عن الضرر کما قدّمها سبحانه فی قوله عزّ و جلّ: (و فاکهه مما یتخیّرون ، و لحم طیر مما یشتهون ). واقعه / 20 21؛ سفینه البحار / 5 / 270
از جمله‌ی احترام و اکرام مهمان تعارف کردن میوه قبل از غذا بر اوست چرا که میوه از نظر پزشکی خوب بوده و از ضرر دور است چنانکه خدا نیز در قرآن آن را بر غذا مقدم داشته و می‌فرماید: و میوه هایی که خود بر می گزینند؛ و گوشت پرنده هر چه بخواهند
1 وظایف مهمان
الف) اجابت دعوت؛ قال الصادق علیه السلام: من الحقوق الواجبات للمؤمن علی المؤمن ان یجیب دعوته. محاسن برقی / 2 / 179
یکی از حقوق مومن این است که دیگران دعوتش را اجابت کنند
ب) کم نشمردن غذای میزبان
قال الصادق علیه السلام: هلک امرؤ احتقر لاخیه ما یحضره و هلک امرؤ احتقر من اخیه ما قدم الیه. محجه البیضأ / 3 / 30
نابود شود کسی که آنچه برادرش برای او مهیا کرده را کوچک شمارد و هلاک شود کسی که آنچه که برادرش بر او تقدیم نموده را کم شمارد.
ج) نشستن در مکان پیشنهادی میزبان: قال الباقر علیه السلام: اذا دخل احدکم علی اخیه فی رحله فلیقعد حیث یأمر صاحب الرحل فانّ صاحب الرحل اعرف بعوره بیته من الداخل علیه. بحار / 75 / 451
هرگاه یکی از شما در خانه دیگری مهمان شد باید آنجا که صاحب خانه می‌گوید بنشیند چراکه او به خانه خود و آنچه باید در آن رعایت و ملاحظه شود آگاه‌تر از مهمان است.
2 وظایف میزبان
1 به رنج نیافتادن؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: لا یتکلّفن احد لضیفه ما لا یقدر.
هیچ کس نباید برای مهمانش، خود را به آنچه که در توانش نیست به تکلف اندازد .
کنز العمال / 25876
2 به رنج افتادن در صورت دعوت؛ قال الصادق علیه السلام: اذا اتاک اخوک فاته بما عندک و اذا دعوته فتکلّف له. محاسن برقی / 2 / 179
هرگاه برادرت پیش تو آمد [بدون آنکه تو دعوتش کنی] آنچه داری، برایش بیاور، و هرگاه خود دعوتش کردی برایش تدارک ببین.
3 سؤ ال نکردن از میهمان در میل به غذا؛ قال الصادق علیه السلام: لا تقل لاخیک اذا دخل علیک اکلت الیوم شیئا. بحار / 75 / 455
هیچ وقت به برادرت که مهمان توست نگو: “امروز چیزی خوردی؟” [بلکه بدون آنکه از او بپرسی، پذیرایی‌اش کن].
4 کار نکشیدن از مهمان؛ قال الرضا علیه السلام: اخدم اخاک فان استخدمک فلا و لا کرامه له. بحار/74/178
قال الصادق علیه السلام: نهی رسول الله ان یستخدم الضیف. سفینه البحار / 5 / 270
امام صادق فرمودند پیامبر خدا از کار کشیدن از مهمان نهی کرده‌اند.
5 غذا خوردن با مهمان؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: من احبّ ان یحبه الله و رسوله فلیأکل مع ضیفه. مدینه البلاغه / 2 / 552
هرکه دوست دارد خدا و پیامبرش دوستش داشته باشند همراه مهمان خود غذا بخورد.
6 آماده کردن خلال؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: ان من حقّ الضیف ان یعدله الخلال. بحار/75 / 455
یکی از حقوق مهمان این است خلال دندان مقابلش بگذاری
7 دیر از غذا دست کشیدن؛ کان رسول الله صلّی اللّه علیه و آله اکل معه (الضیف ) و لم یرفع یده من الخوان حتی یرفع الضیف یده. فروع کافی / 6 /2 85
پیامبر همراه مهمان غذا می‌خورد و دست از سفره نمی‌کشید تا آنکه مهمان کنار رود.
8 به زحمت نیانداختن همسر؛ شخصی حضرت علی علیه السلام را به مهمانی دعوت کرد. حضرت فرمود: با شرایطی دعوت تو را می‌پذیرم: لا تدخل علی شیئا من خارج و لا تدّخر علی شیئا فی البیت و لا تجحف بالعیال. بحار / 75 / 4511
چیزی از بیرون تهیه نمی کنی و چیزی در خانه ذخیره نمی کنی و خانواده‌ات را به تکلف و زحمت نمی‌اندازی.
9 تکریم از مهمان؛ قال علی علیه السلام: اکرم ضیفک و ان کان حقیرا و قم عن مجلسک لابیک و معلّمک و ان کنت امیرا. غرر الحکم / 1 / 114
بر مهمان خود احترام بگذار اکرامش کن هرچند کوچک و کم ارزش باشد، و پیش پای پدر و ملم خود از جایت به پا خیز هر چند که پادشاه باشی.
10 بدرقه ی مهمان؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: من حقّ الضیف ان تمشی معه فتخرجه من حریمک الی الباب. بحار / 75 / 451
یکی از حقوق مهمان این است که او را تا تا دم در خانه‌ات همراهی کنی.
