توضیح مدعی و تقسیم آن به دو بخش:
در پاسخ باید گفت که این ادعا در واقع دو سؤال را در خود نهفته دارد: اول اینکه: به چه دلیل جهان خود به خود به وجود نیامده؟ دوم: اگر خود به خود به وجود نیامده به چه دلیل خداوند جهان را خلق کرده؟
در پاسخ به طور خلاصه عرض می‏شود که: هر چیزی را ما از راه آثار و خواص آن می‏شناسیم؛ خواص عمومی‏جهان ماده که ما می‏شناسم و مشاهده می‏کنیم عبارت است از  حرکت و تغییر و تجزیه و ترکیب، محدودیت زمانی و مکانی و نسبیّت؛ ما هیچ ذرّه‏ای از عالم مادی را نمی‏یابیم الاّ اینکه این ویژگی‌ها در آن‌ها هست؛ از کوچک‌ترین اتم‌ها تا بزرگ‌ترین کهکشان‌ها، همه این ویژگی‌ها را دارند و این‌ها نشانه‏های پدیده و حادث بودن آن‌هاست! یعنی زمانی معدوم بوده و سپس بوجود آمده‏اند. کل جهان مرکب از اجزای است که این خواص را دارایند و معلوم است که پدیده نمی‏تواند خود به خود و بی علت به وجود آمده باشد.(1)
در پاسخ مشروح‏تر به این سؤال که “جهان هستی خود به خود به وجود آمده یا نیاز به خالق دارد؟” شش فرض قابل تصوّر است و باید دید کدام یک صحیح است: 1- جهان همیشه بوده 2- جهان پدیده است ولی نیاز به پدید آورنده ندارد 3- جهان پدیده است ولی نیاز به پدید آورنده اول ندارد و سلسله علل نامتناهی است 4- پدید آورنده جهان خود اوست 5- طبیعت به وجود آورنده جهان است 6- خدا آفریننده هستی است.
فرض اول: هیچ گونه دلیل ندارد و پیشرفت علوم جدید به صورت قطعی آن را باطل کرده است؛ علوم تاکنون عمر خیلی از چیزها را حساب کرده است؛ مثل عمر زمین، عمر ماه و خورشید و کهکشان‌ها “مدت لازم برای ترکیب و تجزیه مواد و عناصر مختلف.” عمر همه اینها ‌با هم را حدود پنج یا شش میلیون سال تقریباً در نظر گرفته‏اند. یک استاد فیزیک می‏گوید: قانون حرارت (ترمودینامیک) ثابت کرده است که جهان پیوسته رو به وضعی روان است که در آن اجسام به درجه حرارت مشابهی می‏رسند و دیگر انرژی قابل مصرف وجود نخواهد داشت؛ اگر جهان آغاز نداشت باید پیش از این چنین حالت مرگ و رکود حادث شده باشد.(2) دانشمند دیگری می‏گوید: اگر جهان همیشگی بود و ابتدا نداشت از مدت‌ها پیش حرارت تمام اجسام با هم مساوی می‏شد و نیروی قابل استفاده باقی نمی‏ماند و در نتیجه هیچ فعل و انفعال شیمیایی انجام نمی‏گرفت و حیات باقی نمی‏ماند.(3) به چه دلیل جهان ماده آغاز دارد؟
اضافه بر نقل قولی که از دانشمندان علوم تجربی در مورد آغاز داشتن جهان ماده آوردیم، دلیل‏های دیگری که این مطلب را اثبات می‏کند به طور خلاصه اشاره می‏کنیم:
1. تلازم و همراه بودن ماده با حرکت؛ به نظر دانشمند مشهور “اینشتاین” ماده عین حرکت است و به نظر مرحوم “صدر المتألهین” حرکت جهان ماده، جوهری است. ثابت شده است که ماده چیزی جز انرژی‌های متراکم نیست و حرکت در هر مقوله‏ای تدریجی و با آغاز و انجام است. وقتی اجزاء حرکت دارای آغاز و انجام است مجموع آن اجزاء هم دارای آغاز و انجام خواهد بود.
2. دومین دلیل آغاز داشتن جهان مادی، همراهی با زمان است؛ امکان ندارد ماده وجود داشته باشد اما در ظرف زمان نباشد و  با توجه به اینکه اجزاء زمان آغاز و انجام دارد، کل زمان هم نمی‏تواند بی آغاز و انجام باشد.
فرض دوم: که پدیده نیاز به پدید آورنده نداشته باشد، پندار متناقضی است. چه طور می‏شود که موجودی، پدیده و معلوم باشد و در عین حال نیاز به پدیده‌آورنده و علت نداشته باشد؛ در حالی که همه علوم و صنایع بر اساس قانون علیّت بنا شده است.
فرض سوم: اینکه سلسله علل را بی‌نهایت می‏داند؛ باید دید که چگونه ممکن است از جمع شدن بی‏نهایت وابسته‏ها و پدیده‏ها که از خود هیچ ندارند، موجود بی‏نیاز و مستقل به وجود آید و اگر هر یک از پدیده‏ها آغاز دارند، مجموع آ‌ن‌ها هم بی آغاز نمی‏شود؛ زیرا مجموعه چیزی، جز همان افراد نیست.
فرض چهارم: این بود که جهان پدید‌آورنده خویش است! برگشت این فرض یا به همان فرض سوم است که علل و پدیده‏ها را بی‌پایان می‏دانست و یا به اینکه جهان ماده پیش از خود بوده است و خودش خودش را آفریده است! پاسخ این فرض روشن است که، چیزی نمی‏تواند پیش از وجود خود باشد و اگر قبلاً بوده پس نیاز نبوده که خودش را دوباره ایجاد کند و اگرنبوده، عدم که نمی‏تواند ضد خود – وجود – را ایجاد نماید.
فرض پنجم: اینکه طبیعت، جهان را به وجود آورده؛ اما آیا طبیعت همین جهان ماده است یا غیر آن؟ اگر مقصودف همین جهان است که عرض شد، چیزی نمی‏تواند علت ایجاد خودش باشد و اگر طبیعت، غیر این جهان است، سؤال می‏شود که آیا شعور و قدرت و حیات دارد یا نه؟ اگر این‌ها را دارد پس خدا و طبیعت فقط در اسم متفاوت خواهد بود. یعنی معتقد به فرض ششم شده‏ایم که جهان آفرینش مخلوق خدا است.(4)

پی‌نوشت‌ها:
1. اصول اعتقادات، نشر واحد آموزشی عقیدتی سپاه، چاپ سال 1362، ص 4.
2. فرانک آلی، اثبات وجود خدا، ترجمه احمد آرام، نشر کتابچی، حقیقت تبریز، ص 18-19.
3. ادوارد، اثبات وجود خدا ترجمه احمد آرام، نشر کتابچی، حقیقت تبریز، ص 55.
4.  محمدی ری شهری، کتاب “بهترین راه شناخت خدا” انتشارات یاسر، 1361، ج 1، ص 43-60.