محمد بن جریر طبری می‌گوید: در حجه‌الوداع پیامبر(ص) فرموند: «ایمان آورید به خدا و رسول و نوری که فرود آوردیم» سپس فرمود: نور در من است، سپس در علی است، و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی.

یکی از سؤالات درباره حضرت مهدی (عج) این است که در تفاسیر اهل سنت چه آیاتی بر وجود مقدس امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ و قیام آن حضرت، تفسیر شده است؟

مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم، به این سؤال پاسخ گفته است.

پیروان ادیان سه گانه آسمانی (مسلمانان،‌ مسیحیان، یهودیان) باور دارند آینده نهایی مسیر زندگی خاکی، پیروزی ایمان بر کفر، حاکمیت حق و علم و عدالت، وراثت زمین به صالحان، پایان خرافات و گمراهی و ستم و هرگونه انحراف است.

آنان همچنین اتفاق نظر دارند شخصی که خداوند عهد و پیمانش را به دست او تحقق می‌بخشد، از فرزندان حضرت ابراهیم – علیه‌السلام – بوده است، و شریعتی که بر اساس آن حکومت می‌کند دین پیامبری است که خداوند در آخر زمان، وی را مبعوث می‌کند… (1)

آیاتی از قرآن کریم درباره حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه شریف ـ است و روایات فراوانی نیز عهده‌دار تفسیر آن آیاتند و اکنون برخی از آن آیات که از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه شریف ـ اختصاص دارند را بررسی می‌کنیم.

1. هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ (2)

(او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیین ها غالب گرداند، هر چند مشرکان را خوش نیاید.)

در تفسیر قرطبی آمده است: «پیروزی اسلام بر دیگر ادیان، هنگام قیام مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه شریف ـ است در آن زمان، مردمان یا باید مسلمان شوند و یا جزیه دهند. و این که گفته شده است مهدی همان عیسی است نادرست است زیرا اخبار صحیح به گونه‌ای متواتر وارد شده که مهدی از خاندان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ است …..» (3)

و در کتاب البیان در تفسیر این آیه آمده است: «کسی که خدا او را بر همه ادیان چیره می‌گرداند، مهدی از فرزندان فاطمه است. (4)

و تفسیر کشف الاسرار که از تفاسیر معتبر اهل سنت است در شرح این آیه می‌گوید: «رسول در این آیه حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ است و هدی و هدایت قرآن و ایمان است و دین حق، اسلام است و خدا این دین را بر دیگر ادیان برتری می‌دهد، چنان که دینی نماند مگر این که اسلام بر آن غالب آید. و این اتفاق بعد از این رخ خواهد داد و هنوز محقق نشده است.» (5)

2. بَقِیَّهُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (6)

(اگر با ایمان باشید «بقیه الله» برای شما خیر است.)

در نور الابصار آمده است: «چون (مهدی) ظهور کند، کعبه را پایگاه خویش قرار می‌دهد و 313 نفر از یارانش به او می‌پیوندند، ‌آنگاه در نخستین سخن این آیه را تلاوت می‌کند «بقیه الله بهتر است برای شما اگر ایمان بیاورید»، پس می‌گوید: «منم بقیه الله و خلیفه خدا و حجت او بر شما.» (7)

3. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ وَ سَعى‏ فی‏ خَرابِها أُولئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذابٌ عَظیمٌ (8)

(کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیری کرد و سعی در ویرانی آنها نمود؟ شایسته نیست آنان، جز با ترس و وحشت وارد این (کانونهای عبادت) شوند. بهره آنها در دنیا فقط رسوایی و خواری است و در آخرت عذاب عظیم.)

سیوطی درباره عذاب دنیوی این افراد می‌نویسد: «خواری و ذلّت (آنان) در دنیا زمانی فرا می‌رسد که مهدی به پا خیزد و قسطنطنیه را فتح کند و آنان را بکشد.» (9)

در تفسیر طبری و تفسیر کشف الاسرار (10) نیز به همین مطلب که سیوطی نوشته است تصریح شده است.

4. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (11)

(ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صبر کنید و مقاومت ورزید و مرابطه کنید و از خدا بترسید، باشد که رستگار شوید.)

حافظ قندوزی از امام محمد باقر ـ علیه‌السّلام ـ درباره این آیه روایت کرده است که فرمود: شکیبا باشید بر ادای فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزید و با امامتان مهدی مرابطه نمائید. (12)

5. … یسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها (13)

(از تو درباره ساعت می‌پرسند که زمان وقوع آن کی است)

حافظ قندوزی از مفضل بن عمر از امام جعفر صادق ـ علیه‌السّلام ـ ، روایت کرده است که فرمود: «(منظور از) ساعت، قیام قائم است.» (14)

6. اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها (15)

(بدانید که خدا زمین را پس از مرگش احیاء می‌کند)

حافظ قندوزی می‌نویسد: «خداوند آنرا توسط «قائم» زنده می‌سازد، پس در آن ایجاد عدالت کند و زمین را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.» (16)

7. فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ (17)

(پس ایمان آورید به خدا و رسول و نوری که فرود آوردیم، و خداوند بدانچه کنید آگاه است)

علاّمه قبیسی می‌نویسد حافظ ابوجعفر محمد بن جریر طبری گفت در حجه‌الوداع پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «ای مردم، آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا» سپس فرمود: نور در من است، سپس در ـ علی است، و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی. (18)

8. حَتَّی إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً (19)‌

(تا وقتی که ببیند آنچه را وعده داده می‌شوند، پس به زودی بدانند که چه کسی از حیث یار ناتوان‌تر و از حیث عدد کمتر است)

حافظ قندوزی از امام سجاد ـ علیه‌السّلام ـ در تفسیر این آیه نقل می‌کند که «ما یوعدون» (آنچه وعده داده می‌شوند) در این آیه، «قائم» مهدی و اصحاب و یاران اویند و هنگامی که «قائم» ظهور کند دشمنان او ضعیف‌تر و عددشان کمتر است. (20)

گفتنی است که از منظر اهل سنت آیات فراوان دیگری درباره حضرت مهدی (عج) وجود دارد (21)

——————————————————————-

پاورقی‌ها

1. فصلنامه تخصصی انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاییز 1380، صاحب امتیاز بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ص 171، مقاله سامی بدری.

2. توبه: 33.

3. انصاری قرطبی، ابو عبدالله محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ دارالکتاب العربی، 1418ه‍ ، ج8، ص111.

4. سید مؤمن بن حسن الشبلنجی، نورالابصار، چاپ دارالجیل، ص 343.

5. میبدی رشید الدین، امام احمد، (از عالمان قرن پنجم)، کشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.

6. هود: 86.

7. مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجی، نورالابصار، چاپ دارالجیل، بیروت، 1409 هـ، ص 349.

8. بقره: 114.

9. سیوطی، جلال الدین، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، دارالفکر، چاپ دوم، ج1، ص264.

10. تفسیر کسف الاسرار، ج1، ص325.

11. آل عمران:200.

12. حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسه الامام المهدی، چاپ 1360، ص 22، به نقل از ینابیع الموده، ص 506.

13. اعراف:187.

14. حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ینابیع الموده، ص 429.

15. حدید:17.

16. حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ینابیع الموده، ص 514.

17. تغابن:8.

18. همان، موعودِ قرآن، ص 146، به نقل از، ماذا فی التاریخ، ج 3، ص 147 ـ 145.

19. جن:24.

20. موعود قرآن، به نقل از ینابیع الموده، ص 515.

21. چون قصص: 5، انبیاء: 105، نساء: 59 و …