آیا آیات منسوخ همچنان جزء‌ قرآن است؟ بهتر نیست هنگام قرائت قرآن آیات منسوخ قرائت نشود و به جای آن آیات دیگر قرآن قرائت شود؟ و آیا وجود آیات منسوخ سبب اشتباه مکلفین نمی‌شود؟

آیا آیات منسوخ همچنان جزء‌ قرآن است؟ بهتر نیست هنگام قرائت قرآن آیات منسوخ قرائت نشود و به جای آن آیات دیگر قرآن قرائت شود؟ و آیا وجود آیات منسوخ سبب اشتباه مکلفین نمی‌شود؟

دانشمندان اسلامی، نسخ قرآن را چند گونه تصویر کرده ‌اند که فقط برخی از اقسام آن مورد پذیرش و اتفاق مسلمین است و آن «نسخ حکم آیه ‌ای از قرآن به آیه دیگر»، بدون فسخ تلاوت است. اما آنچه گفته شده ـ «نسخ حکم و تلاوت هر دو»[1] یا «نسخ تلاوت بدون نسخ حکم»[2] ـ هر چند در کلام بعضی از اهل سنت آمده، ولی از آنجا که مستند آنان حدیث بی‌اعتباری است[3]، تمام علمای شیعه و محققان اهل سنت با آن مخالفت ورزیده ‌اند؛ از جمله علمای اهل سنت که با این دیدگاه ب مخالفت پرداخته اند :
بدر الدین زرکشی این قول را مستند به خبر واحد و بی‌اعتبار می‌داند[4].
همین طور امام سرخسی می‌گوید: این سخن، بازی با قرآن و منافی با دلایل صریح و قطعی حفظ قرآن است.[5] علاوه بر این که این نوع نسخ با مصلحت نزول آیه منافات دارد و مهمتر از همه این که پذیرش این نوع نسخ در واقع برگشت به تحریف قرآن می‌کند؛ زیرا یکی از انواع تحریف قرآن هرگونه کم کردن یا زیاد کردن الفاظ آن است.
بنابراین، تنها چیزی که در آیات منسوخ اتفاق افتاده، برداشته شدن حکم است و کسی حق حذف آن از قرآن را ندارد و قرائت آن مانند قرائت دیگر آیات قرآن ثواب دارد و جنبه‌ های مختلف درس آموزی و تفسیری آن نیز پابرجاست[6].
یعنی هر آیه ای حکمی تکلیفی دارد و در کنار آن پیام ها و کاربرد های اجتماعی هم دارد که در نسخ هر چند حکم تکلیفی حذف می شود ، ولی کاربردها و پیام های آن باقی است وبرای جامعه راه گشا می باشد .بنابر این
اولاً: همان طور که گفته شد ناسخ و منسوخ در آیات، ثمرات ویژه ‌ای دارد و تنها فایده این آیات بیان احکام نیست که با نسخ شدن بی‌فایده شوند.
ثانیاً: ناآگاهی و اشتباه مخاطبان به هیچ روی از نظر عقلی عذر مقبولی برای وقوع در خطا نیست. زیرا آنها وظیفه دارند قرآن را بشناسند و عام و خاص، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و… آن را تشخیص دهند[7].
ثالثاً: لازمه حذف این آیات از قرآن تحریف کلام الهی است.

پی نوشت ها:
[1] . یعنی هم حکم آیه نسخ شود و هم از قرآن  حذف گردد.
[2] . یعنی حکم الهی به قوت خود باقی بماند ولی خداوند متعال دستور دهد که آیه از قرآن کریم حذف شود و خوانده نشود .
[3] . معرفت، محمد هادی، تلخیص التمهید، ج1، ص420؛ به نقل از صحیح مسلم، ج4، ص167.
[4] . زرکسی، بدر الدین، البرهان فی علوم القرآن، ج2، ص39.
[5] . معرفت، محمد هادی، تلخیص التمهید، ج1، ص423؛ از اصول سرخسی، ج2، ص78.
[6] . ر.ک. سعیدی روشن، علوم قرآن، ص305 به بعد؛ و تلخیص التمهید، ج1، ص426.
[7] . ر.ک. سعیدی روشن، محمد باقر، علوم قرآن.

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید