رذیله به صفت و عادت و عملی گویند که مانع شناخت عالی و حقیقی خداوند و بندگی او و برخورد مثبت با سایر بندگان خداوند توسط انسان می شود که به طور کلی این رذایل را می توان چنین نام برد:
خود خواهی
ذلت و خواری
تملق و چاپلوسی
کبر
خشم
بی غیرتی
افشا گری
غیبت
نمّامی
فحاشی
چشم پوشی از حق
تجسس
سادگی و بلاهت
جلع و برهنگی
حمیت (جانبداری از باطل)
بی تفاوتی نسبت به حق و باطل
عاطفه غریزی
بی عاطفگی
اخلاص در برابر مردم
نفاق و دوروئی
حفظ ظاهر برای جلوه گری و فریب مردم
هتک آبروی اسلام و مسلمین
نامجوئی و شهرتطلبی برای خویشتن
انزوا و گوشهگیری
ترس
افشاء راز
یأس از خدا
خوف نداشتن از خدا (جرأت و بی باکی)
تجری به خدا
یأس
سکوت در مقابل ظلم
ناشکیبائی در برابر سختیها= جزع
تنبلی و از خدا توفیق خواستن
به خود متکی بودن = غرور
رضا به رضای خلق
خشم و سخط نسبت به رویدادها
سکوت در مقابل ظلم
حقد و کینه در مقابل مؤمن
حسد
بی خیالی نسبت به کسب کمالات
خیر خواهی برای دشمنان خدا
بد خواهی برای دوستان خدا
جسارت و تهور
جبن و ترسویی
کبر و نخوت
سبکی و جلفی
ستمکاری
دست مجرم را برای جرم گشودن
سوء ظن
حرص و ولع نسبت به مال و جاه
بی رغبتی نسبت به کسب علم و کمال
بخل و تنگ چشمی
اسراف و تبذیر
محرومیت
دوستی سوداگرانه
دشمنی و عداوت
بدرفتاری = خرق
مساوات منفی
تعدی و تجاوز = بی انصافی
آزادی حیوانی = لاقیدی
اسارت
صدق و راستی بیجا
دروغگویی
دمدمی مزاج
لغو = بیهوده گویی
بدخوئی = بدخلقی
فضل فروشی = علم نمائی
جهل
ناسپاسی = کفران
رهبانیت
رغبت به دنیا
خاموشی ناشی از کم روئی
پرگویی = بیهوده گویی
در مقابل این رذایل، فضایلی وجود دارد که عبارتند از:
عزت نفس
تواضع
غیرت
تحقیق و ارزیابی
حیاء و آزرم
تعصب (جانبداری از حق)
عاطفه عقلانی
اخلاص در برابر خدا
حفظ ظاهر برای تعظیم اسلام
مطرح ساختن خویش بقصد خدمت به اسلام
خوف از خدا
امید به خدا
صبر در مقابل سختیها
توکل به خدا
حلم و بردباری در مقابل مؤمن
غبطه
خیر خواهی برای دوستان خدا
شجاعت
وقار
مجازات و عقوبت = قصاص
حسن ظن
صرفه جویی
ایثار
دوستی خالصانه
خوشرفتاری
انصاف
ازادی انسانی = حریت
صدق و راستی بجا
علم
شکر
زهد
کم گوئی
(برگرفته از کتاب مرز رذایل و فضایل – احمد حبیبیان – مطبوعات دینی، ناشر)
همچنین مناسب است در اینجا از انواع گناهان به عنوان عوامل اصلی رذایل اخلاقی نیز یادی کنیم. همانطور که می دانید گناهان فراوانند اما مرحوم شهید دستغیب در کتاب گناهان کبیره خویش اهم گناهان را چنین بیان می فرماید:
شرک به خدا
نومیدی از رحمت خدا
ایمنی از مکر خدا
عقوق والدین
کشتن مومن
تهمت
زنا
فتنه
قطع صله رحم
خوردن مال یتیم
رباخواری
لواط
قذف
شراب‌خواری
قمار
اشتغال بملاهی
غنا
دروغ
سوگند دروغ
گواهی دروغ
گواهی ندادن
پیمان‌شکنی
خیانت در امانت
دزدی
کم‌فروشی
حرام‌خواری
حبس‌الحقوق
فرار از جنگ
اعرابی شدن پس از مهاجرت
کمک به ستمگران
یاری نکردن ستم‌دیدگان
جادوگری
اسراف
کبر ورزیدن
جنگ با مسلمانان
خوردن مردار و خون و گوشت خوک
ترک نماز
ندادن زکات
استخفاف حج
ترک یکی از واجبات
اصرار بر گناه
غیبت
نمیمه
ریختن آبروی مومن
نیرنگ
احتکار
حسد
دشمنی با مومن
قیادت و دیاثت
بدعت
حکم ناحق
جنگ در ماه‌های حرام
بازداشتن از راه خدا
کفران نعمت
فروختن سلاح به کافران
بهتان
هتک قرآن
هتک کعبه
هتک مساجد
(کتاب گناهان کبیره، سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، انتشارات جهان، تهران، جلد اول، چاپ ششم. کتاب گناهان کبیره، سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، انتشارات صبا، تهران، جلد دوم.).
