ماهیت یأجوج و مأجوج
در مورد این‏که یأجوج و مأجوج چه موجوداتی هستند، آن‏چه از آیات قرآن کریم فهمیده می‏شود این است که آن‏ها نیز انسان می‏باشند که به اقوام و قبایل دیگر حمله کرده و به قتل و غارت آن‏ها می‏پرداختند. از جمله دلایل و شواهد این مسئله می‏تواند این آیه‏ی شریفه باشد: «قالُوا یا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِنَّ یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَکَ خَرْجاً عَلى‏ أَنْ تَجْعَلَ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ سَدًّا ؛[1] «آن گروه به او گفتند: ای ذوالقرنین! یأجوج و مأجوج در این سرزمین فساد می‏کنند. آیا ممکن است ما هزینه‏ای برای تو قرار دهیم که میان ما و آن‏ها سدی ایجاد کنی». دراین آیه از ضمیر «هُم» استفاده شده است. ضمیر «هُم» برای انسان و صاحب عقل آورده می‏شود و این مسئله، نشان از موجودات بشری بودن آنان می‏دهد؛ به علاوه، ساختن سد می‏تواند از حمله‏ی انسان‏ها مانع شود؛ نه بقیه‏ی موجودات. علامه‏ی طباطبایی (ره) نیز معتقدند که آن‏ها قوم مغول می‏باشند.[2] در روایات، این مطلب صریح‏تر و واضح‏تر، بیان گردیده و آنان را دو شاخه و دو قبیله از فرزندان یافث بن نوح شمرده است؛ از جمله در حدیثی که در تفسیر صافی از امام هادی‏علیه السلام نقل شده است که آنان فرزندان «یافث» بوده‏اند.[3]

محل سکونت یأجوج و مأجوج
از گفت‏وگوی ذوالقرنین و مردمی که او به سرزمین آنان سفر کرده بود – و در قرآن بدان اشاره شده است – فهمیده می‏شود که یأجوج و مأجوج، در همین کره‏ی زمین زندگی می‏کرده‏اند و محل زندگی آنان، در پشت دو کوه بوده است که میان آن دو کوه، تنگه‏ای قرار داشت و ذوالقرنین برای جلوگیری از عبور آنان از آن تنگه، سدی را بنا کرد. حال در این که آن دو کوه و تنگه در کجای کره‏ی زمین قرار دارد، میان مورخان و مفسران اختلاف است. عده‏ای را عقیده بر این است که در شمال غربی آسیا قرار دارد[4] و شواهد جغرافیایی و تاریخی نیز برای این مطلب ارایه داده‏اند؛ از جمله، وجود سلسله کوه‏های بلند میان دریای خزر و دریای سیاه که شمال و جنوب را از هم جدا می‏کند و وجود تنگه‏ی معروف «داریال» در بین آن‏ها که در آن‏جا دیوار آهنی قدیمی نیز وجود دارد که به عقیده‏ی بعضی، همان سد ذوالقرنین است.
آنان در طول تاریخ خود، بارها به مناطق هم جوار حمله نموده و به قتل و غارت و ویران‏گری پرداخته‏اند. یک بار به کشور چین، بار دیگر از طریق تنگه‏ی داریال به قفقاز و ارمنستان و شمال ایران و دگر بار، بعد از بنای سد، به شمال اروپا و در قرن چهارم میلادی به زمام‏داری آتیلا، به روم حمله ور شدند که باعث از بین رفتن تمدن و امپراطوری رم شد و آخرین حمله‏ی آنان، به زمام‏داری چنگیز خان بود که در قرن 12 میلادی به کشور ایران و ممالک اسلامی و عربی صورت گرفت و در این حمله بسیاری از شهرها، از جمله بغداد ویران شد. با توجه به این شواهد، محل زندگی یأجوج و ماجوج، باید در مناطق مغولستان بوده باشد و اگر ذوالقرنین، همان کورش کبیر باشد، مردم قفقاز، هنگام سفر کورش به منطقه‏ی آنان، تقاضای جلوگیری از حمله‏ی آنان را نمودند و او نیز اقدام به ساختن سدّ معروف ذوالقرنین کرد.
اگر مراد از یأجوج و مأجوج، قوم مغول باشد، آنان هم اکنون نیز در کره‏ی زمین زندگی می‏کنند.
برای اطلاع بیش‏تر در مورد ذوالقرنین و یأجوج و ماجوج و محل سکونت آن‏ها، می‏توانید علاوه بر رجوع به کتاب‏های تفسیر، به کتاب «ذوالقرنین یا کورش» کبیر نوشته‏ی ابوالکلام آزاد مراجعه نمایید.

مجازات‏ها در آخر الزمان
در رابطه با این بخش از پرسش که با وجود مجازات افراد در قیامت، چرا خداوند متعال یأجوج و مأجوج را برای از بین بردن افراد می‏فرستند؟ باید گفت: یکی از سنت‏های الهی که در قرآن کریم نیز مکرّر بیان شده است، مجازات انسان‏ها به وسیله‏های گوناگون در همین دنیا بوده است؛ از قبیل انداختن سنگ ریزه توسط ابابیل، برای نابودی اصحاب فیل که قصد تخریب خانه‏ی خدا را داشتند؛ باد، برای نابودی قوم عاد؛[5] صاعقه‏ی ویران‏گر برای نابودی قوم ثمود؛[6] و…
بنابراین، هیچ بُعدی ندارد که در آخرالزمان نیز خداوند برای مجازات بندگان گناه کار، یأجوج و مأجوج که اقوامی غارت‏گر و بی‏رحم هستند را بر آنان مسلط کنند و بدین وسیله به سرنوشت اعمال خود گرفتار کند.
در واقع این بخش از سوال به بحث رجعت اشاره دارد که یک بحث بسیار جدی است که ریشه ی قرآنی و روایی و تاریخی دارد و در جای خود قابل تحقق خواهد بود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 – تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، ج 13، ص ص 359 – تا 398؛ و ج 14، ص 326.
2 – تفسیر کشاف، محمود زمخشری، ج 2، ص 746؛ و ج 3، ص 135.
3 – مجمع البیان، طبرسی، ج 3، ص 494؛ و ج 4، ص 64.
4 – تفسیر الصافی، محسن فیض کاشانی، ج 3، ص ص 262 و 263؛ و ج 4، ص 355.
5 – تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج 12، ص ص 550 تا 553؛ و ج 13، ص ص 501 تا 503.
6 – تفسیر شبّر، ذیل آیات سوره‏ی کهف و انبیاء.

پی نوشت ها:
[1] . کهف/ 94.
[2] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 13ص 395.
[3] . فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، ج 3، ص 363.
[4] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 13، ص 395؛ و مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج12، ص 550.
[5] . ر. ک: الحاقه/ 6 و 7.
[6] . ر. ک: الحاقه/ 5.