یکی از صفات انسان کامل و برجسته، عزم درکارها و زندگی است. قرآن به این ویژگی با اشاره به انسان های کاملی چون پیامبران اولوالعزم یعنی نوح و ابراهیم و موسی و عیسی (ع) وحضرت پیامبر اکرم (ص) توجه داده و از مردمان خواسته است تا با سرمشق گیری از ایشان، دراین مسیر کمالی قرار گیرند.عزم به معنای قاطعیت و جدیت درعمل، یکی از مهم ترین ویژگی ها و عناصر درزندگی است که انسان بدون آن نمی تواند کاری را از پیش برد. به این معنا که اگر شخصی با هزاران نفر مشورت کند و با بهره گیری از عقول مردم به بهترین و کامل ترین اندیشه دست یابد ولی ناتوان از عمل باشد، شکست خورده است. از این رو قرآن به پیامبر اسلام (ص) دستور می دهد که هرگاه با مومنان مشورت کردی عزم کن و کاری را که به یقین و قطعیت در آن رسیدی به طور جدی پی گیر باش. دراین مرحله تنها نیاز به توکل است تا خداوند مددکار تو باشد و به هدف و مقصدی که با این عمل متوجه آن شده ای برسی: فاذا عزمت فتوکل علی الله.بنابراین عزم به معنای آن است که شخص پس از قطعیت و یقین به درستی کاری، اقدام جدی برعمل آن داشته باشد وکوتاه نیاید.از این رو از ویژگی ها و بلکه از مولفه ها و عناصر اصلی عزم، صبر دانسته شده است؛ زیرا کسی که در مقام عمل قرارمی گیرد باید برای دست یابی به هدف کوتاه نیاید و در برابر…

عزم درکارها

مفهوم عزم
یکی از صفات انسان کامل و برجسته، عزم درکارها و زندگی است. قرآن به این ویژگی با اشاره به انسان های کاملی چون پیامبران اولوالعزم یعنی نوح و ابراهیم و موسی و عیسی (ع) وحضرت پیامبر اکرم (ص) توجه داده و از مردمان خواسته است تا با سرمشق گیری از ایشان، دراین مسیر کمالی قرار گیرند.
عزم به معنای قاطعیت و جدیت درعمل، یکی از مهم ترین ویژگی ها و عناصر درزندگی است که انسان بدون آن نمی تواند کاری را از پیش برد. به این معنا که اگر شخصی با هزاران نفر مشورت کند و با بهره گیری از عقول مردم به بهترین و کامل ترین اندیشه دست یابد ولی ناتوان از عمل باشد، شکست خورده است. از این رو قرآن به پیامبر اسلام (ص) دستور می دهد که هرگاه با مومنان مشورت کردی عزم کن و کاری را که به یقین و قطعیت در آن رسیدی به طور جدی پی گیر باش. دراین مرحله تنها نیاز به توکل است تا خداوند مددکار تو باشد و به هدف و مقصدی که با این عمل متوجه آن شده ای برسی: فاذا عزمت فتوکل علی الله.
بنابراین عزم به معنای آن است که شخص پس از قطعیت و یقین به درستی کاری، اقدام جدی برعمل آن داشته باشد وکوتاه نیاید.
از این رو از ویژگی ها و بلکه از مولفه ها و عناصر اصلی عزم، صبر دانسته شده است؛ زیرا کسی که در مقام عمل قرارمی گیرد باید برای دست یابی به هدف کوتاه نیاید و در برابر مشکلات و دشواری ها و بحران مقاومت کند و واکنش های ناپسند و سنگ اندازی دیگران را به هیچ گیرد.

ویژگی های اهل عزم
دیگر ویژگی ای که قرآن برای اهل عزم یاد می کند تقوا و خودداری از تحت تاثیر فشارهای درونی و بیرونی قرارگرفتن است که از سوی هوای نفس و یا شیاطین انس و جنی صورت می پذیرد.
شخص می بایست با در دست گرفتن مهار نفس، حالت های خویش را کنترل شده انجام دهد و بیرون از دایره عقل و عقلانیت و تدبیر، به عمل و یا واکنشی اقدام نکنند.
از دیگر ویژگی های اهل عزم آن است که نسبت به واکنش ها و یا اعمال و رفتارهای دیگران در هنگام عمل وی خوددار باشد و حتی نسبت به واکنش های تند و زننده آنان واکنشی مثبت از خود بروز داده آن را به نادانی و جهالت فرد واگذارد. از این رو قرآن بر فضیلت گذشت و عفو تاکید می کند و آن را از ویژگی ها اهل عزم می شمارد.
شخص اگر نتواند در برابر کنش ها و واکنش هایی که نسبت به عمل او صورت می گیرد رفتار مناسب از خود بروز ندهد افزون بر ایجاد دشمنی و به چالش کشیدن خود، از سوی دیگر موجب می شود که نیرو و توان خویش را در واکنش به اعمال و رفتار مخالفان عمل هزینه کند. در حقیقت با گذشت و عفو این توان و نیرو به جای آن که صرف واکنش نشان دادن به کنش ها و واکنش های مخالفان شود، در تقویت و پیش برد اهداف هزینه می شود؛ زیرا اصطکاک با مخالفان موجب می شود که شخص، درصدی از وقت و توان را درجهت پاسخ گویی به فعالیت های مخالفان هزینه کند که بسیار خسارت آور است.
بر این اساس قرآن فرمان می دهد که در برابر مخالفان شیوه صبر و عفو را درپیش گرفته و با تقوا و خودداری از اعمال و رفتارهای نابهنجار و دور از عرف به هدف خود توجه داشته باشد. این گونه است که گاه حتی شخص می تواند از دشمن به عنوان نیروی پیشروانه بهره برد و توان و قدرت و فشارهای دشمن و مخالف را در راستای اهداف کمالی خود هزینه کند. این گونه است که امری منفی و آسیب زا به امری مثبت تبدیل می شود و کارها را به پیش می برد.

عزم، اصل اساسی برای کمال
به هرحال در اندیشه و بینش قرآنی عزم یکی از اصول اساسی زندگی بشر برای شدن است هر شدنی هزینه ای دارد که می بایست پرداخت شود. هزینه ای که انسان برای شدن کمالی به عهده می گیرد زمانی دوچندان می شود که مخالف و متضاد خواسته های دیگری دارد و این تضاد افزایش می یابد. وقتی شخص بخواهد دیگری را به سوی شدن و حرکت کمالی سوق دهد. دراین صورت فشارها افزایش می یابد و واکنش هایی به دنبال خواهد داشت. از این رو هزینه ها نیز دو چندان می شود و می بایست برای رهایی از آن از صبر و گذشت بهره جست و تقوا را به عنوان عاملی مهم تقویت کرد.
قرآن این مباحث را در آیاتی چون 35 سوره احقاف و آیات متعددی از سوره شورا مطرح کرده و با بیان نمونه هایی از کسانی که از عزم درزندگی بهره نبرده اند مانند حضرت آدم (ع) درمورد دوری از درخت ممنوع و مساله هبوط، از مردم خواسته آن را در زندگی مورد توجه قرارداده و خود را در مسیر کمالی پیامبران اولوالعزم قرار دهند.

نویسنده : حمید حسین زاده