نویسنده:محمد صحتى سردرودى

بخش دوم
مجموعه هاى گردآورى شده از سخنان امام حسین(ع)
1 ـ بلاغه الحسین(ع), سید مصطفى آل اعتماد, ترجمه به فارسى از: على کاظمى, چاپ دوم, قم, موسسه مطبوعاتى اسماعیلیان, محرم1406ق, 345صفحه, رقعى.
این کتاب به سبک و ترتیب نهج البلاغه بوده و در سه بخش شامل خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار امام حسین(ع) است.
2 ـ خطب الامام الحسین على طریق الشهاده, لبیب بیضون, دمشق, 1974م.
این مجموعه تنها شامل خطبه هایى است که امام شهیدان(ع) در راه کربلا و در قیام عاشورا, ایراد فرموده اند.
3 ـ راه رستگارى یا سخنان حسین(ع), ابوالقاسم حالت, تهران, 1350ش.
4 ـ سخنان حسین بن على(ع) از مدینه تا کربلا محمد صادق نجمى, قم, 1364ش.
این مجموعه تنها شامل سخنان امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا است.
5 ـ سخنان حسین, مهدى سهیلى, تهران, 1346ش.
6 ـ سخنان سیدالشهدإ, جواد فاضل, تهران.
در این کتاب, ترجمه سخنان امام حسین(ع) با نثرى شیوا و قلمى فاخر, آورده شده است.
7 ـ شعله هاى آتش یا پاره اى از سخنان امام حسین(ع), شمس گیلانى, تهران.
8 ـ الصحیفه الحسینیه, محمد حسین شهرستانى, تهران, 1306ق.
شامل بخشى از دعاهاى روایت شده از امام حسین(ع) است.
9 ـ صحیفه الحسین(ع), جواد قیومى, چاپ اول, قم, انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین, 1374ش.
10 ـ کلمات امام حسین(ع), على کاظمى, قم, 1355ش.
11 ـ موسوعه کلمات الامام الحسین(ع), گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم, قم, وابسته به سازمان تبلیغات اسلامى, دارالمعروف (نشر معروف), چاپ اول, قم, شعبان1415, 878صفحه, وزیرى مقدمه.
این کتاب جامع ترین مجموعه اى است که تاکنون از سخنان امام حسین(ع) گردآورى شده و به چاپ رسیده است و از همان روز انتشار مورد توجه پژوهشگران و دانشمندان بوده و در عرض یک سال سه بار تجدید چاپ شده است. موسوعه کلمات الامام الحسین, حاوى996 حدیث و 149 قطعه شعر منقول از سیدالشهدا(ع) است. این مجموعه گرانبار در دو جزء و در یک مجلد گردآورى شده است, جزء اول سخنان و اشعارى را در بر مى گیرد که به ترتیب تاریخ صدور در چهار فصل, فصل بندى شده است:
فصل اول: سخنان امام حسین(ع) در زمان پیامبر(ص).
فصل دوم: سخنان آن حضرت در عصر امام على(ع).
فصل سوم: سخنان و اشعار حضرتش در روزگار امام حسن(ع).
فصل چهارم: سخنان و اشعار ایشان در دوران امامت خویش تا زمان شهادت.
و اما در بخش دوم, سخنان و اشعار آن حضرت بر حسب موضوع گردآورى شده و شامل سخنانى مى شود که زمان صدور آنها معلوم نیست و این قسمت در پنج فصل, فصل بندى گشته است:
اصول عقاید, احکام فقهى و عملى (از طهارت تا دیات), اخلاق و آداب معاشرت, دعاهاى منقول از آن حضرت و شعرها, که بر اساس الفباى قافیه ها ترتیب یافته است.
گفتنى است که معجم الفاظ و فهرستهاى راهنما و ترجمه فارسى این دائره المعارف, هر کدام جداگانه در دست تهیه است که ان شإالله به زودى چاپ خواهد شد.
12 ـ نهج الشهاده, ترجمه و نگارش از احمد فرزانه و تنقیح و اسناد از مرتضى رضوى, چاپ اول, قم, موسسه نشر فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام), محرم 1403ق, 504 صفحه, وزیرى.
این مجموعه هم به سبک و سیاق نهج البلاغه نوشته شده و شامل خطبه ها, نامه ها, دعاها و کلمات قصار امام حسین(ع) است.

بخش سوم
کتابهاى انتقادى, اصلاحى و استدلالى
1 ـ لولو و مرجان در شرط اول و دوم روضه خوان, حاج میرزا حسین نورى طبرسى(1254 ـ 1320ق) معروف به محدث نورى, انتشارات نور, بى تا, بى جا.
این کتاب در میان 35 اثر مرحوم محدث نورى, برجستگى ویژه اى دارد و مولف آن را در واپسین لحظات عمرش (1319ق) تإلیف کرده است. چهره زیبایى که این کتاب از نویسنده بیدارش ترسیم مى کند بسیار باغیرت و شجاعت است. در این ((گوهر تابان)) محدث نورى شیرمردى در بیشه اندیشه هاست که از سر غیرت مى خروشد و گاهى هم از سردرد و به روا, سخت برمىآشوبد. وى سوار بر تندر تحقیق, چنان با رشادت و صلابت مى تازد که گویى هیچ واهمه اى از روبهان ریاکار به دل راه نمى دهد. حاضر است بمیرد اما نبیند که به نام عاشورا, عاشوراکشى مى شود. متفکر شهید استاد مرتضى مطهرى در تجلیل از این کتاب مى گوید:
((با این که کتاب کوچکى است ولى فوق العاده خوب است… شاید نظیر این کتاب در دنیا وجود نداشته باشد, عجیب این مرد تبحر از خود نشان داده است. این مرد بزرگ در همین کتاب نمونه هایى از دروغهایى که معمول است و به حادثه کربلا نسبت مى دهند را ذکر مى کند, آنچه که من مى گویم غالبا یا همه آن, همانهایى است که مرحوم حاجى نورى هم از آنها ناله کرده است. حتى این مرد بزرگ صریحا مى گوید: امروز باید عزاى حسین را گرفت اما براى حسین در عصر ما یک عزاى جدیدى است که در گذشته نبوده است و آن این همه دروغهایى است که درباره حادثه کربلا گفته مى شود و هیچ کس جلو این دروغها را نمى گیرد…))(5)
این کتاب پرمایه به زبان فارسى است و بارها تجدید چاپ شده است, متإسفانه همه چاپهایى را که نگارنده دیدم پر از اغلاط چاپى است که به هیچ وجه برازنده چنین اثر اصلاحى و انتقادى نیست.
2 ـ التنزیه لاعمال الشیعه, سید محسن امین عاملى (1284 ـ 1371ق).
مرحوم علامه امین عاملى در این کتاب با استدلال و برهان ثابت مى کند که قمه زنى و برخى دیگر از خرافات رایج در عزادارى امام حسین(ع) نه تنها ثوابى ندارد بلکه از نظر شرع حرام و از کارهاى شیطان پسند است. در روزهاى نخست, آن گاه که سید امین به انتشار این کتاب اقدام کرد از طرف قشریون و متحجران دیرباور به سختى مورد حمله هاى ناجوانمردانه قرار گرفت ولى از آن جا که حق با او بود بالاخره پیروز و سربلند شد. تا آن جا که پس از اندک زمانى, آیه الله اصفهانى به راحتى توانست فتوا به طرفدارى از امین عاملى و کتاب بیدارىبخش او صادر کند و با صراحت بگوید:
((ان استعمال السیوف والسلاسل والطبول والابواق و مایجرى الیوم فى مواکب العزإ بیوم عاشورإ انما هو محرم و هو غیر شرعى)).(6)
این رساله توسط برخى از نویسندگان به فارسى هم ترجمه شده است و جالب این که نخستین اثر قلمى جلال آل احمد نویسنده پرآوازه ایرانى هم ترجمه همین رساله بود که با نام ((عزاداریهاى نامشروع)) انتشار یافت.
3 ـ اقناع اللائم على اقامه الماتم, سید محسن امین عاملى, بیروت, 1343ق.
این کتاب نخست در ذیل جلد چهارم کتاب ((المجالس السنیه)) چاپ شد و سپس بارها جداگانه انتشار یافت.
4 ـ لواعج الاشجان, سید محسن امین عاملى, چاپ اول, بیروت مطبعه العرفان.
در مورد زندگانى امام حسین(ع) که همه دوران عمر آن حضرت را از ولادت تا شهادت در بر مى گیرد.
5 ـ المجالس السنیه, سید محسن امین عاملى(متوفاى1371ق)
این اثر در پنج جلد است که تنها جلد اول آن در مورد حماسه عاشوراست و بارها به زیور طبع آراسته شده است.
6 ـ الدر النضید فى مراثى السبط الشهید, سید محسن امین عاملى, دمشق, مطبعه الاتقان, 1365ق, 360صفحه وزیرى. افست, قم, منشورات مکتبه الداورى, بى تا.
این پنج کتاب از سلسله کتابهاى اصلاحى در مورد حماسه عاشورا و عزادارى امام حسین(ع) است که توسط مصلح دردآشنا علامه امین عاملى نوشته شده است که هر یک در موضوع خود حائز اهمیت بسیار و مورد اعتماد بزرگان و دانشمندان است.
7 ـ تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدإ(ع), شهید سید محمد على قاضى طباطبایى, بنیاد علمى و فرهنگى شهید آیه الله قاضى طباطبایى, 984صفحه, وزیرى.
این اثر پربار در رد مطلبى که براى نخستین بار محدث نورى آن را در کتاب خودش ((لولو و مرجان)) به صورت مستدل و محکم, مطرح کرده بود, نوشته شده است و نویسنده بزرگوار این کتاب مى خواهد با رد دیدگاه محدث نورى, اثبات کند که ورود اسیران اهل بیت ـ پس از رهایى از دست یزید و خرابه شام ـ به کربلا در اولین اربعین (20 صفر سال 61ق) بوده است. این کتاب گرچه در موضوع اصلى و محورى خود, راه به جایى نبرده و شکست خورده است, اما(7) در حواشى آن تحقیقات تازه و دیدگاههاى ابتکارى را به دست مى دهد; مثل آن جا که مى نویسد: فتوا دادن شریح قاضى به قتل امام حسین(ع) در هیچ منبع معتبر یا حتى غیر معتبرى که بیش از پنجاه سال پیش نوشته شده باشد, نیآمده است, و ما هرچه تفحص کردیم سندى بر این مطلب نیافتیم.(8)
8 ـ حماسه حسینى, استاد شهید مرتضى مطهرى, انتشارات صدرا, سه جلد.
جلد اول و دوم حماسه حسینى متن سخنرانیهاى شهید مطهرى است که از نوار پیاده شده و جلد سوم بیشتر یادداشتهاى ایشان در مورد حماسه عاشوراست که پس از شهادتش به این صورت چاپ شده است. این کتاب در موضوع خود بى نظیر و راه گشاست. شاخصه مهمى که در هر سه جلد دیده مى شود مبارزه با تحریفات و ستیز با غلطاندازیهایى است که در باره حماسه عاشورا بافته شده است.
این کتاب از همان روزهاى نخست انتشارش مورد استقبال عالمان آگاه و جوانان بیدار واقع شده و دهها بار تجدید چاپ و به برخى از زبانهاى زنده دنیا ترجه شده و انتشار یافته است.
9 ـ حسین بن على را بهتر بشناسیم محمد یزدى, قم, آموزش و پرورش, 222 صفحه, رقعى.
در این اثر هم علاوه بر شناخت امام حسین(ع), مطالب جالبى نیز در خصوص عزاداریها و هیئتهاى حسینى و راه اصلاح و هرچه بهتر کردن آن, مطرح شده است که مى تواند مصلحان را به کار آید.
10 ـ پس از پنجاه سال, پژوهشى تازه پیرامون قیام حسین(ع), سید جعفر شهیدى, تهران, انتشارات امیرکبیر, 1358ش, 219 صفحه, رقعى.
این اثر ماندگار جاى خود را در میان قشر آگاه جامعه به خوبى باز کرده و مورد استقبال واقع شده است. کتاب که قیام عاشورا را از نظر تاریخى, ریشه یابى کرده و به صورت تحلیلى و استدلالى آن را پى گرفته است بارها و بیشتر با نام ((قیام حسین(ع))) تجدید چاپ شده است.
ناگفته نماند که کتاب پربار دیگرى هم از این نویسنده پرتلاش و اندیشمند به نام ((زندگانى على بن الحسین(ع))) انتشار یافته است که مى تواند به نوعى متمم و مکمل کتاب قیام حسین(ع) به حساب آید.
11 ـ بررسى تاریخ عاشورا, سخنرانیهاى دانشمند محترم مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتى, با مقدمه على اکبر غفارى, چاپ دوم, تهران, کتابخانه صدوق, 1347ش, 268صفحه, وزیرى.
این کتاب حاوى17 سخنرانى مستند و مستدلى است که مرحوم آیتى در خصوص تاریخ عاشورا ایراد کرده اند که آکنده از تحقیقات تازه است.
12 ـ گفتار عاشورا, جمعى از دانشمندان, تهران, 1346ش.
این کتاب تاریخى و تحلیلى شامل چند گفتار از: شهید مطهرى, شهید بهشتى, مرحوم طالقانى و ابراهیم آیتى است.
13 ـ درسى که حسین بن على به انسانها آموخت, شهید عبدالکریم هاشمى نژاد, تهران, 1347ش.
این اثر آموزنده و راه گشا نیز از آن دسته آثارى است که در موضوع خود موفق و بسیار سودمند است.
14 ـ قیام جاودانه, محمد رضا حکیمى, چاپ اول, تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1373ش, 231 صفحه, رقعى.
این اثر جاودانه توسط یکى از مصلحان معاصر و دردآشنا و با قلمى بس ارجمند و باصلابت نوشته شده است. نویسنده که خود از دیرباز توجه خاصى را نسبت به عاشورا و مراسم حسینى داشته است و از محققان و پژوهشگران مبارز و زمان شناس شمرده مى شود در این اثرش نیز همچون آثار پربار دیگرش از دیدگاه اصلاحى و انتقادى به عاشورا و عاشوراهاى حسینى نگاه کرده است. قیام جاودانه تازه ترین و آخرین کتابى است که تا حال از سلسله کتابهاى اصلاحى, انتشار یافته است.
منبع: سایت بلاغ