حافظ أبونعیم اصفهانی گوید: حدیث کرد برای ما احمد بن محمد بن مقسم از ابوالحسین علی بن حسن کاتب او از پدرش و او از هیثَم، که حدیث کرد برای من بعضی از اصحاب جعفر بن محمّد الصّادق علیهما السلام که گفت: من بر جعفر صادق وارد شدم در حالی که موسی علیه‌السلام نزد او بود، و او را بدین وصیّت، وصیّت می‌نمود. و آنچه که در ذهن من از آن وصیّت باقی مانده است این است:
اى نور دیده، پسرم، وصیّت مرا به خاطرت بسپار، تا به سعادت زندگى کنى و به شهادت بمیرى!
اى نور دیده، پسرم، هر کس قناعت ورزد به آنچه براى او معیّن شده است بى نیاز مىگردد، و هر کس چشمان خود را بدوزد به آنچه در دست دگرى است از فقر و مسکنت مىمیرد. و هر کس راضى نباشد به آنچه خداوند براى وى مقدّر نموده است خداوند را در حکمش متَّهم داشته است. و هر کس لغزش خودش را کوچک بشمارد لغزش غیرش را بزرگ مىشمارد.
اى نور دیده، پسرم، هر کس که پرده عصمت غیر را بدرد زشتیهاى خانه او دریده خواهد شد.
و هر کس شمشیر ستم را از غلاف بکشد خودش به آن کشته مىگردد.
و هر کس براى برادرش چاهى بکند خودش در آن سقوط می‌نماید.
و هر کس با سفیهان همکلام گردد حقیر مىشود.
و هر کس با علماء بیامیزد صاحب وقار مىشود. و هر کس داخل شود در محلهاى زشت متَّهم مىگردد.
اى پسرم، همیشه حق را بگو، به نفع تو باشد و یا به ضررت. و از نمّامى و سخن چینى بپرهیز، چرا که در دلهاى مردان تخم کینه مىکارد.
اى نور دیده، پسرکم، اگر جود کردن را خواستارى به معدنهاى جود روى آور!….
متن حدیث:
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مِقْسَمٍ ، حَدَّثَنِی أَبُو الْحُسَیْنِ عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ الْکَاتِبُ ، حَدَّثَنِی أَبِی ، حَدَّثَنِی الْهَیْثَمُ ، حَدَّثَنِی بَعْضُ أَصْحَابِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ، قَالَ : دَخَلْتُ عَلَى جَعْفَرٍ وَمُوسَى بَیْنَ یَدَیْهِ ، وَهُوَ یُوصِیهِ بِهَذِهِ الْوَصِیَّهِ ، فَکَانَ مِمَّا حَفِظْتُ مِنْهَا أَنْ قَالَ : ” یَا بُنَیَّ ، اقْبَلْ وَصِیَّتِی ، وَاحْفَظْ مَقَالَتِی ، فَإِنَّکَ إِنْ حَفِظْتَهَا تَعِشْ سَعِیدًا وَتَمُتْ حَمِیدًا ، یَا بُنَیَّ ، مَنْ رَضِیَ بِمَا قُسِمَ لَهُ ، اسْتَغْنَى ، وَمَنْ مَدَّ عَیْنَهُ إِلَى مَا فِی یَدِ غَیْرِهِ ، مَاتَ فَقِیرًا ، وَمَنْ لَمْ یَرْضَ بِمَا قَسَمَهُ اللَّهُ لَهُ ، اتَّهَمَ اللَّهَ فِی قَضَائِهِ ، وَمَنِ اسْتَصْغَرَ زَلَّهَ نَفْسِهِ ، اسْتَعْظَمَ زَلَّهَ غَیْرِهِ ، وَمَنِ اسْتَصْغَرَ زَلَّهَ غَیْرِهِ ، اسْتَعْظَمَ زَلَّهَ نَفْسِهِ ، یَا بُنَیَّ مَنْ کَشَفَ حِجَابَ غَیْرِهِ ، انْکَشَفَتْ عَوْرَاتُ بَیْتِهِ ، وَمَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ ، قُتِلَ بِهِ ، وَمَنِ احْتَفَرَ لأَخِیهِ بِئْرًا ، سَقَطَ فِیهَا ، وَمَنْ دَاخَلَ السُّفَهَاءَ ، حُقِّرَ ، وَمَنْ خَالَطَ الْعُلَمَاءَ ، وُقِّرَ ، وَمَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ ، اتُّهِمَ ، یَا بُنَیَّ ، إِیَّاکَ أَنْ تُزْرِیَ بِالرِّجَالِ ، فَیُزْرَى بِکَ ، وَإِیَّاکَ وَالدُّخُولَ فِیمَا لا یَعْنِیکَ ، فَتَذِلَّ لِذَلِکَ ، یَا بُنَیَّ ، قُلِ الْحَقَّ لَکَ أَوْ عَلَیْکَ ، تُسْتَشَانُ مِنْ بَیْنِ أَقْرَانِکَ ، یَا بُنَیَّ ، کُنْ لِکِتَابِ اللَّهِ تَالِیًا ، وَلِلسَّلامِ فَاشِیًا ، وَبِالْمَعْرُوفِ آمِرًا ، وَعَنِ الْمُنْکَرِ نَاهِیًا ، وَلِمَنْ قَطَعَکَ وَاصِلا ، وَلِمَنْ سَکَتَ عَنْکَ مُبْتَدِئًا ، وَلِمَنْ سَأَلَکَ مُعْطِیًا ، وَإِیَّاکَ وَالنَّمِیمَهَ ، فَإِنَّهَا تَزْرَعُ الشَّحْنَاءَ فِی قُلُوبِ الرِّجَالِ ، وَإِیَّاکَ وَالتَّعَرُّضَ لِعُیُوبِ النَّاسِ ، فَمَنْزِلَهُ التَّعَرُّضِ لِعُیُوبِ النَّاسِ بِمَنْزِلَهِ الْهَدَفِ ، یَا بُنَیَّ ، إِذَا طَلَبْتَ الْجُودَ فَعَلَیْکَ بِمَعَادِنِهِ ، فَإِنَّ لِلْجُودِ مَعَادِنَ ، وَلِلْمَعَادِنِ أُصُولا ، وَلِلأُصُولِ فُرُوعًا ، وَلِلْفُرُوعِ ثَمَرًا ، وَلا یَطِیبُ ثَمَرٌ إِلا بِأُصُولٍ ، وَلا أَصْلٌ ثَابِتٌ إِلا مَعْدِنٌ طَیِّبٌ ، یَا بُنَیَّ ، إِنْ زُرْتَ فَزُرِ الأَخْیَارَ ، وَلا تَزُرِ الْفُجَّارَ ، فَإِنَّهُمْ صَخْرَهٌ لا یَتَفَجَّرُ مَاؤُهَا ، وَشَجَرَهٌ لا یَخْضَرُّ وَرَقُهَا ، وَأَرْضٌ لا یَظْهَرُ عُشْبُهَا “
