انگور نامی است قرآنی و یکی از لذیذترین میوه‌هایی است که خداوند برای انسان آفریده است که بارها در قرآن مجید نام این میوه به صورت مفرد (عنب) و جمع (اعناب) ذکر شده است.
انگور که در رنگ‌ها و انواع مختلف در فصل‌های تابستان و پاییز در دسترس است در درمان بسیاری از بیماری‌ها تأثیرگذار است.
انگور در کلام امام هشتم (ع)
* اولین خاصیت انگور برطرف کردن آثار افسردگی و ایجاد روحیه شادابی است. به نقل از پیغمبر (ص) آمده است: نوح (ع) به خدا شکایت کرد از غم و غصه، خدا بر او وحی نمود که انگور بخور زیرا انگور غصه را از بین می‌برد. (1)
* خاصیت دیگر انگور کمک به گوارش و هضم غذا است. امام رضا (ع) درباره مصرف انگور از پدرانش از رسول خدا (ص) نقل می‌کنند که فرمودند: انگور را دانه دانه بخورید که گوارا و هضم‌کننده می‌شود. (2)
* امام رضا (ع) همچنین از آن به عنوان غذای کامل یاد کرده و درباره امیر مۆمنان حضرت علی (ع) نقل می‌فرماید که ایشان نان را با انگور می‌خوردند. (3)
از امام رضا (ع) در رساله ذهبیه آمده است که به طور کلی مصرف میوه‌های ترش قبل از غذا و میوه‌های شیرین بعد از غذا مفید است.
خواص مویز از نگاه امام رضا (ع)
یکی از مشتقات اصلی انگور مویز است که برای آن خواص درمانی زیادی در میان ارشادات پزشکی و احادیث طبی نقل شده است.
* امام رضا علیه‌السلام از پدران خود، از امام علی علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: مَنْ أکَلَ إحْدی وَ عِشْرینَ زَبیبَهً حَمْراءٌ عَلَی الرِّیقِ، لَمْ یَجِدْ فی جَسَدِهِ شَیْئاً یُکْرِهُهُ. «کسی که 21 عدد کشمش سُرخ در صبحگاهان تناول کند، در جسم خود دردی که او را نگران کند، نخواهد یافت.». (4)
* امام رضا علیه‌السلام همچنین از پدران خود از امام علی علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: اَلزَّبیبُ یَشُدُّ الْقَلْبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْمَرَضِ، وَ یُطْفِی‌ءُ الْحَرَارَهَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ. «کشمش جان را قوی و بیماری را از تن بیرون می‌کند و گرمای بدن را فرو نشانده و روح را شاداب می‌سازد.»(5)
* و در حدیثی دیگر امام رضا علیه‌السلام از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمۆمنین علیه‌السلام نقل کرد که آن حضرت از پیامبر چنین نقل فرمود: عَلَیْکُمْ بِالزَّبیبِ فَإنَّهُ یَکْشِفُ الْمُرَّهَ، وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ، وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْأعْیاءِ، وَ یُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ، وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ «بر شما باد مصرف کشمش، که کشمش تلخیها را میزداید، بلغم را از بدن بیرون میراند، اعصاب را قوی می‌کند، سُستیها را از تن میزداید، اخلاق را نیکو و روح را شاداب و غم و اندوه را برطرف می‌سازد.»(6)
سرکه در کلام امام رضا(ع)
یکی از مشتقات انگور سرکه است که برای آن هم خواص درمانی بسیار زیادی نقل شده است. در میان توصیه های امام رضا (ع) سفارش‌های ارزشمندی وجود دارد که شایسته توجه است.
* امام (ع) توصیه می‌کند که خوب است انسان غذا را با سرکه شروع کند. محمد بن علی همدانی گوید: مردی در خراسان خدمت امام رضا (علیه‌السلام) بود. غذایی برای آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود. آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت: قربانت گردم، شما به ماها امر کردید با نمک شروع کنیم! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است، به درستی که سرکه ذهن را قوی و عقل را زیاد می‌کند. (7)
* و در سخنی دیگر می‌فرمایند: کسانی که نمی‌خواهند گوش‌هایشان سست و فرو آویخته باشد یا اینکه از افتادن و بزرگ شدن لوزه‌های خود بیمناک هستند، بهتر است هر وقت که شیرینی می‌خورند، به دنبالش اندکی سرکه غرغره کنند.
* و همچنین در بیان اهمیت این ماده مفید می‌فرمایند: شخص مسافر لازم است در حین مسافرت آب غوره و آب سرکه و زیتون خام بخورد.
* و در حدیثی دیگر امام رضا (ع) سرکه را برای صفرا مفید دانسته می‌فرماید: نعم الادام الخل؛ یکسرالمرّه و یحیی القلب: نیکو نان‌خورشی است سرکه: صفرا را می‌شکند و دل را زنده می‌سازد.
* و همچنین می‌فرماید: بهترین خورش سرکه است و هر خانه‌ای که در آن سرکه باشد اهل آن خانه بی‌نیاز هستند. (8)
آب‌غوره در توصیه‌های امام رضا(ع)
امام رضا (ع) در طب‌الرضا غلبه مزاج بلغم در فصل زمستان را محتمل برشمرده‌اند که با عنوان مزاج زمستانی از آن یاد می‌شود. از این رو مطابق تدابیر غذایی امام رضا (ع) بر اساس ماه‌ها و فصل‌ها کسانی که طبع سرد دارند، نباید از غوره و فرآورده‌های آن استفاده کنند. ولی افراد گرم مزاج که مبتلا به بیماری‌های حرارتی می‌شوند می‌توانند از آن استفاده کنند چرا که غوره مزاج را سرد و خشک کرده و حرارت خون و صفرا در بدن را کم می‌کند و باعث از بین رفتن صفرا و بلغم موجود در معده می‌شود. از این رو کارشناسان طب اسلامی معتقدند فردی که به چاقی دموی مبتلا است برای لاغر کردن باید از مواد غذایی سرد و خشک استفاده نماید چرا که این افراد دارای طبیعتی گرم و تر هستند و برای لاغری باید به روش درمان به ضد استفاده کرد که مصرف غذاهای سرد و خشک می‌تواند موجب لاغری فرد شود و آب‌غوره یکی از غذاهای سرد و خشک است.
اولین خاصیت انگور برطرف کردن آثار افسردگی و ایجاد روحیه شادابی است. به نقل از پیغمبر (ص) آمده است: نوح (ع) به خدا شکایت کرد از غم و غصه، خدا بر او وحی نمود که انگور بخور زیرا انگور غصه را از بین می‌برد
* امام رضا (ع) همچنین در بخشی از رساله ذهبیه خطاب به مأمون همراه داشتن آب غوره را برای مسافر لازم دانسته می‌فرماید: … ان المسافر ینبغی له ان یتحرز بالحر اذا سافر و هو ممتلی من الطعام و لاخالی الجوف، ولیکن علی حد الاعتدالی و لیتناول من الاغذیه البارده مثل القریص و الهلام و الخل و الزیت و ماء الحضرم و نحو ذالک من الاطعمه الباره؛ بدان که همانا شخص مسافر باید در هنگام حرکت اعتدال هوا را در نظر داشته باشد وقتی در هوای گرم ناچار به مسافرت شد شکم خود را از طعام پر نکند و نیز با شکم خالی حرکت نکند اعتدال در شکم را رعایت کند در هوای گرم غذای سرد و مرطوب بخورد از قریص (گوشت تازه) و هلام (گوشت بدون چربی) و سرکه و روغن زیتون و آب غوره و نظیر آن‌ها استفاده کند. (9)
* یکی از خواص آب غوره رفع تشنگی و تعدیل اشتها است و برای همین در عیون اخبار الرضا (ع) این سخن از امام رضا آمده است که شخص مسافر لازم است در حین مسافرت آب غوره و سرکه و زیتون خام بخورد. (10)
و در آخر این که:
باید در نظر داشت که افرادی که به زخم معده و یا زیادی اسید معده مبتلا هستند و یا شش‌های آن‌ها ناراحت است خوردن غوره برای آنان ممنوع می‌باشد.
پانوشت‌ها:
1. بحارالانوار. ج 62. ص 298
2. عیون اخبار الرضا. ج 2. ص 35
3. بحارالانوار، جلد 66، صفحه 150
4. بحارالأنوارج 66 ص 151 ح 3
5. بحارالأنوار ج 63 ص 152 ح 5
6. بحارالأنوار ج 66 ص 151 ح 1
7. طب و درمان، ص 140
8. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 30
9. بحار الانوار ـ ج 62 ـ باب آخر الرساله الذهبیه ـ ص 325
10. عیون اخبار الرضا، ج 2 ، ص30
فرآوری: مریم مرادیان نیری
تبیان
