اگر پدر و مادر همسرم اهل بی بند و باری و مشروب و … باشند و باعث نابودی دو باجناق بنده و فرزندانشان شده باشند باز هم حقی بر همسرم (دخترشان) دارند؟ ایشان همسر سوم بنده‌اند و مدت سی سال به رغم تهمت‌های والدین او با من زندگی می‌کند و مدت 5 سال است دخترشان را به بیماریهای روحی و روانی مبتلا کرده‌اند؟
قبل از اینکه جواب شما برادر گرامی را بدهم باید عرض کنم که جای بسی خوشحالی است که چنین پدر و مادرانی وجود دارند که دغدغه زندگی و تربیت فرزند داشته و 30 سال این وضعیت اسفناک را تحمل نموده‌اید. و خودتان و فرزندانتان آلوده ـ به آنچه که در نامه عرض داشتید ـ نشدید. معلوم است در این مدت برنامه‌ریزی شما صحیح بوده زیرا اگر چنین نبود آنچه که بر سر سایرین و خانواده آنها آمده بر سر شما هم می‌آمد و البته معلوم است همسر شما هم با شما همفکر و همراه بوده زیرا در این موارد اگر همراهی همسر نباشد تحمّل چنین مشکلاتی برای یک نفر، بسیار مشکل خواهد بود.
حقوق والدین همسرتان:
اینکه در باب صله ارحام و حقوق والدین و احسان به آنها آیات و احادیث فراوانی وارد شده امری مسلّم است ، که عمل به آن آیات و احادیث واجب است و بر هر فرزندی (چه دختر و چه پسر) احترام والدین واجب است به طوری که حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: خشنودی خدا با خشنودی پدر و مادر، و خشم خدا با خشم پدر و مادر است.[1]
و امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: سه چیز است که احدی نسبت به آنها معذور نیست. 1ـ اداء امانت به صاحب آن، چه صالح باشد و چه فاسق. 2ـ وفا به عهد نسبت به صالح و فاسق. 3ـ احسان و نیکی به پدر و مادر، صالح باشند یا فاسق.[2]
مشاهده می‌فرمایید که نیکی به پدر و مادر حتی در حال فسق هم واجب است. اما در خصوص دختر وضعیت فرق می‌کند؛ زیرا وقتی دختر ازدواج می‌کند یک سری مسئولیت‌هایی در قبال همسر به طور شرعی بر گردن او است. از جمله این مسئولیت‌ها اطاعت از همسر می‌باشد. و ارتباط با دیگران بستگی به اجازه یا عدم اجازه شوهر دارد.
«اَنَسْ» می‌گوید: مردی از انصار در زمان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ به سفر رفت و به زنش گفت: که به هیچ وجه حق نداری از خانه بیرون روی تا من برگردم. در این اثناء پدرِ زن مریض شد. زن کسی را فرستاد خدمت حضرت و برای عیادت پدرش اجازه خواست حضرت اذن نداد و فرمود: در خانه‌ات بنشین و شوهرت را اطاعت کن.
پدر مُرد، باز زن برای دیدار پدر کسب اجازه کرد باز هم حضرت اجازه نفرمود، پس از آنکه از دفن پدرش فارغ شدند حضرت پیامی برای زن فرستاد که خدای تعالی تو و پدرت هر دو را به خاطر اطاعت شوهر بخشید.[3]
حدود اطاعت از پدر و مادر:
اطاعت از پدر و مادر در صورتی واجب است که واجبی ترک نشود و حقوق کسی ضایع نگردد.[4] با مطالبی که شما مکتوب نموده‌اید و احوالات آن خانواده را که بیان نمودید جناب عالی هیچ مسئولیتی غیر از امر به معروف و نهی از منکر آنان ندارید. در رابطه با ارتباط خویشاوندی شما باید بگویم چون قطع رحم در اسلام مذموم است، شما می‌توانید به «حداقل ارتباط» اکتفا نمایید به طوری که مردم نگویند شما قهر هستید. مسئله بسیار مهم دیگری که شما فرموده‌اید بحث سلامتی جسمی و روحی فرزندانتان است. حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: فرزند صالح گلی از گلهای بهشت است. پس باید در نگهداری و مراقبت فرزندان نهایت کوشش را کرد. مهمترین مسئله‌ای که الآن جوانان و نوجوانان را تهدید می‌کند «تهاجم فرهنگی در ابعاد گسترده آن» و «اعتیاد» این بلای خانمان‌سوز است.
یکی از مهمترین علل اعتیاد وجود اختلافهای خانوادگی است. زمانی که روابط والدین با فرزندان بر اثر مشغله‌های مادی و فردی یا به دلیل اختلافهای خانوادگی به حداقل می‌رسد به ناچار فرزندان جهت فرار از این معضل‌ها به کوچه و خیابان پناه می‌برند و به انواع دام‌هایی گرفتار می‌شوندکه افراد خلافکار در برابر نوجوانانِ طرد شده و درمانده گسترده‌اند.[5]
مسئله دیگری که شما مطرح فرمودید مسئله شکم‌پرستی است. در این مسئله هم باید خدمت شما عرض کنم وقتی کسی از مسائل دینی و معنوی اسلامی دور افتاد یکی از مسائلی که ممکن است در فرد بروز کند مسئله شکم‌پرستی است زیرا این افراد همه چیز را فقط در مادیات خلاصه کرده و چیزی غیر از این ندارند که نیازهای روحی خود را ارضاء کنند. اگر چنین افرادی با احکام اسلام آشنایی داشتند و با تربیت‌های اسلامی انس می‌گرفتند، مطمئناً با این مشکل روبرو نمی‌شدند.
نتیجه اینکه شما در این مورد مسئول نبوده بلکه باید به فکر تربیت فرزندانتان باشید و حتی‌الامکان قطع رحم ننمایید و در صورت توان آنها را امر به معروف و نهی از منکر بکنید.
راهکارهای عملی:
1ـ رابطه خود را محدود کرده و به حداقل برسانید و سعی کنید در صورتی که به خانه آنها می‌روید مدت کوتاهی در حضور آنها باشید. و در صورت امکان ارتباط با تماسهای تلفنی باشد و ارتباط حضوری کمتر گردد.
2ـ در عین حال که ارتباط محدود است به آنها هدیه ـ ولو کم قیمت ـ بدهید و به آنها احسان و نیکی کنید تا با کمک به آنها اثر مثبت بگذارید.
3ـ همسر و فرزندانتان را تشویق به خواندن کتابهای دینی بکنید و در صورت امکان آنها را به مراسم دینی ـ مسافرت‌های مفید و مهمانی با افراد مؤمن ببرید.
4ـ اصلاح روابط خانوادگی: روابط در خانواده, باید بر اساس محبّت و صمیمیت باشد زیرا مهمترین پناهگاه نوجوانان و جوانان خانواده می‌باشد. رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: رَحِمَ اللهُ وَ الّذینَ اَعانا وَلَدَهُما علی بِرٌ هُما. رحمت خداوند از آنِ پدر و مادری است که، برای فرزند خود سرمشق نیکویی هستند.
5ـ گزینش دوستان مناسب و متدین برای فرزندان: دوستان و هم سالان در دوره نوجوانی و جوانی نقش مهمی در شکل‌گیری رفتار اجتماعی آنها دارند، زیرا آنها به شدّت به گروه دوستان متمایل می‌شوند و تحت تأثیر رفتار و افکارشان قرار می‌گیرند اگر آنها در انتخاب دوستان نسنجیده عمل کنند ممکن است با دوستان نابابی آشنا شده و منحرف گردند.
حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: افراد تابع عقیده دوستان خود هستند، پس مواظب باشید با چه کسی دوست می‌شوید.
6ـ بینش دهی به جوان و تشویق به اینکه جوانی نعمتی است که همه باید آن را قدر نهند و از آن در جهت ساختن زندگی بهتر برای آینده استفاده کنند: به آنها اطلاعاتی درباره ضررهای دنیایی و اخروی اعتیاد و شرابخوری و … دهید. دانستن ضررهای اجتماعی، فردی, اقتصادی به آنها کمک می‌کند گرد این مسائل نروند.
7ـ با فرزندانتان دوست باشید. زیرا دوستی پدر و مادر باعث می‌شود که فرزندان در خانه احساس آرامش کنند و نیازهای عاطفی و روانی آنها تأمین گردد و در دام افراد ناباب نیفتند.
8ـ تفریح سالم: اصولاً تفریح باعث آرامش اعصاب می‌شود البته تفریحی که سالم باشد. اگر فرزندانتان احساس کنند در خانه شما به او خوش می‌گذرد و زندگی دینی سراسر شور و نشاط است کمتر گرد خانواده همسرتان می‌گردند و خطری آنها را تهدید نمی‌کند.
9ـ سفرهای زیارتی همراه با خانواده: سفرهای زیارتی علاوه بر اینکه یک نوع تفریح است باعث آرامش روح و روان می‌شود و ثواب زیادی دارد. و باعث پیوند عاطفی فرزندانتان با ائمه ـ علیهم السّلام ـ می‌گردد.
10ـ تشویق ـ کلامی و غیر کلامی ـ فرزندان برای شرکت در نماز جماعت که همراه با شرکت پدر و مادر در جماعت باشد.
11ـ سعی کنید شبانه در خانه گرد هم جمع شوید و ساعتی فراغ از مباحث کوچه و خیابان، دیگران و تلویزیون درباره خودتان، وضع زندگی، هدف خلقت، چگونگی بهتر زیستن صحبت کنید این گفتگوهای شبانه روابط شما را به هم نزدیک‌تر می‌کند در ضمن از همسرتان به خاطر همکاری و همراهی با شما تشکر کنید و او را توجیه کنید که محدود کردن روابط شما با والدین او به نفع آینده دنیوی و اخروی شما و فرزندانتان است البته اجازه دهید روابط او در حد محدود و محترمانه برقرار باشد تا این رابطه‌ها اثر گذارد و آنها نیز به سوی خیر هدایت شوند.
پی نوشت ها:
[1] . صابری یزدی، علی‌رضا، الحکم الزاهره، ترجمه: محمّدرضا انصاری محلاتی، انتشارات سازمان تبلیغات، چاپ دوم، ص447.
[2] . فقیه, محسن، حقوق متقابل در اسلام، انتشارات امامت, چاپ اول, ص53.
[3] . همان, ص112.
[4] . بابازاده، علی اکبر، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، دفتر تحقیقات و انتشارات پدر، چاپ چهاردهم، ص21.
[5] . بیگی‌ئیلانلو، سجاد، تربیت از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، جلد اول، ص 146.
