نویسندگان:
دکتر مریم رسولیان
دکتر راضیه صالحیان

آیا همسران در روابط شان به مهارت هم دلی نیاز دارند؟
اغلب همسران حین گفت وگوهای روزانه شان، در برخی موارد بیش از حد دچار هیجانات و احساسات ناخوشایند نسبت به یک دیگر می شوند. مثلاً در حین تعامل با هم دیگر به شدت خشمگین، عصبانی یا ناراحت می شوند و به جای ارتباط مؤثر و مناسب درگیر ارتباطی خشن، ناراحت کننده یا نامناسب می شوند که نتیجه ای جز رنجش ندارد، مثل این است که در ابتدای گفت وگو می خواستند صفحات یک کتاب را با هم بخوانند، اما اکنون هر یک می خواهند دو صفحه ی متفاوت یک کتاب را بخوانند و بدیهی است در پایان گفت وگوی شان به این نتیجه می رسند که اصلاً نمی توانند با هم کتاب بخوانند و ترجیح می دهند کتاب را نخوانند و آن را در گوشه ای رها کنند. به عبارتی، اگر اول می خواستند با هم در مورد مسئله ای صحبت کنند، اکنون ترجیح می دهند که اصلاً در مورد آن قضیه با هم صحبت نکنند، چرا که هر یک نظرات و دیدگاه های متفاوتی دارد و نمی تواند نظرات و افکار همسرش را درک کند.
چیزی که تا حد زیادی می تواند این تنش ها و اختلافات را حل کند و به آن ها کمک کند تا هر دو بتوانند هماهنگ با هم صفحات زندگی شان را ورق بزنند و مسائل مختلف را حل و فصل کنند، مهارت هم دلی است. هم دلی باعث می شود همسران، احساسات، نظرات و افکار یک دیگر را به درستی درک کنند و با آن ها به طور مناسب ارتباط و تعامل برقرار کنند. هم دلی به افراد کمک می کند تا در موقعیت های مختلف، هیجانات همسرشان را تشخیص دهند و حتی افکاری را که پشت این احساسات است، دریابند. زن و شوهری که این مهارت را ندارند، همچون افراد دچار نقص بینایی هستند که نمی توانند به درستی اطراف خود را ببینند؛ اما هم دلی، عینکی است که افراد به چشمان خود می زنند تا بتوانند درک درستی از محیط اطراف شان داشته باشند.

همسران برای هم دلی با هم دیگر به چه چیزهایی باید توجه کنند؟
مسئله ی مهم برای هم دلی کردن این است که با هیجانات خود آشنا باشید و بتوانید هیجان و احساسی را که در زمان اختلاف نظر با همسرتان دارید، تشخیص دهید و ابتدا هیجانات ناخوشایند خودتان را کنترل کنید و بر خود مسلط شوید. مثلاً بدانید که از صحبت همسرتان به شدت عصبانی و خشمگین شده اید و سپس سعی کنید با روش های مختلف مهارت کنترل خشم، خودتان را آرام کنید. وقتی فردی هنوز درگیر هیجانات منفی خودش است، نمی تواند نسبت به احساسات دیگران حساس و متوجه باشد؛ به عبارتی در این موقعیت او نسبت به نشانه ها و پیام های هیجانی همسرش نفوذ ناپذیر است. اگر افراد ندانند چه احساسی دارند، نمی توانند هیجانات شان را کنترل کنند تا با آرامش به دنیای همسرشان وارد شوند. بنابراین خودآگاهی، پیش زمینه ی هم دلی است.
مسئله ی مهم دیگر نوع شنیدن همسران است. همه ی افراد انتظار دارند که همسرشان صحبت های آن ها را بهتر بشنود و نه تنها به کلمات، بلکه به مفهومی که پشت کلمات شان نهفته است نیز توجه کند. تنها با شنیدن واقعی است که افراد می توانند از نیازهای ناگفته، علایق و نگرانی های همسرشان باخبر شوند.
بسیاری از افراد، اهمیت واقعی شنیدن مؤثر را در پایداری ازدواج نمی دانند. یکی از شایع ترین شکایات بین زن و شوهرها این است که هر یک احساس می کند همسرش دیگر به او توجهی ندارد و برایش احترام و اهمیت قایل نمی شود. یک دلیل مهم این شکایت این است که آن ها فکر می کنند همسرشان صحبت آن ها را به طور مؤثر نمی شنود و فکر می کنند در حاشیه قرار گرفته اند. بنابراین حتی مسائل بسیار جزئی می تواند منجر به تعارضات و کشمکش های شدید بین آنها شود. آن ها دچار خشم و تنفر نسبت به هم می شوند یا احساسات مطلوب شان را نسبت به هم از دست می دهند. همانند عضلات بدن که باید مرتباً از آن ها استفاده کنیم تا خوب کار کنند و قوی بمانند، مهارت شنیدن به تمرین پیاپی نیاز دارد. این عقیده که شنیدن همیشه در دلِ عشق است و نیازی به تلاش برای دستیابی به آن نیست، اشتباهی رایج است. شنیدن سطوح و انواع مختلفی دارد (پیش تر توضیح داده شد)، که ما در موقعیت های مختلف بسته به اهمیت موضوع نوع خاصی می شنویم و حتی گاه در حین گفت وگو با دیگران از سطحی به سطح دیگر شنیدن حرکت می کنیم.

اهمیت هم دلی در ارتباط زناشویی چیست؟
مطالعات نشان داده اند که وقتی زن و شوهر با هم هم دلی می کنند، حتی فعالیت های فیزیولوژیک بدن شان نیز به هم شبیه می شود و در هنگام گفت وگو و هم دلی، هرگاه ضربان قلب یکی از آن ها تند شود، ضربان قلب دیگری هم شروع به افزایش می کند و برعکس. این مسئله اهمیت هم دلی را در ارتباط زن و شوهر نشان می دهد.
کمبود هم دلی بین همسران، باعث رابطه ی نامطلوب بین آن دو می شود و این رابطه ی نامناسب چرخه ی معیوبی را تشکیل می دهد. برای شکستن این چرخه، هر یک از همسران باید سعی کند عشق و هم دلی را در خودش پیدا و تقویت کند و همسرش را بدون انتظار متقابل از آن بهره مند کند.
وقتی هر یک حتی به تنهایی سعی در شکستن این چرخه کند، ارتباط همسران مناسب تر خواهد شد و این به تقویت هم دلی در طرف مقابل منجر می شود.

چگونه با همسرمان هم دلی کنیم؟
قبل از این که جسم شما از لحاظ فیزیولوژیک با همسرتان هماهنگ شود، نیاز دارید که از لحاظ هیجانی با او ارتباط برقرار کنید.
شنیدن هم دلانه بهترین راه حل بهبود ارتباط زن و شوهر است. این نوع شنیدن به همه ی وجود شما نیاز دارد. وقتی ذهن شما به مسئله ای مشغول است، نمی توانید شنیدن مؤثر و هم دلانه داشته باشید. اگر چه این نوع شنیدن انرژی و تلاش زیادی نیاز دارد، ولی فواید آن در زندگی تان بسیار ارزشمند است و موجب افزایش صمیمیت و عمیق شدن ارتباط تان می شود؛ البته موقعیت های مختلف به انواع مختلف شنیدن نیاز دارد. تشخیص این که در هر ارتباطی به چه نوع شنیدن نیاز دارید، هم یک هنر است و هم یک مهارت، اما به طور خلاصه وقتی همسرتان در مورد مسئله یا موضوعی صحبت می کند که برایش خیلی مهم است، باید با دقت و هم دلی به صحبت او گوش دهید. در این موقعیت طبق موارد زیر عمل کنید:
1. تجارب شخصی و احساسات خود را کنار بگذارید و بی قید و شرط به آن چه همسرتان می گوید توجه کنید.
2. احساسات و هیجانات همسرتان (احساس گناه، ترس، ناامیدی، دلشوره، عصبانیت و…) را تشخیص دهید.
3. احساسات و عقاید همسرتان را همان گونه که بیان می کند بپذیرید و مورد سرزنش و انتقاد یا قضاوت قرار ندهید.
4. به تلاش همسرتان برای سازگاری با وضعیت ناگوار پیش آمده احترام بگذارید.
5. بیان کنید که احساسات و مشکلات همسرتان را درک می کنید.
6. در نهایت سعی کنید با همسرتان برای حل مشکلات همکاری کنید و حامی او باشید.
تلاش برای به دست آوردن مهارت شنیدن هم دلانه، همچون هر مهارت دیگری باید مداوم باشد، حتی اگر همسرتان چنین تلاشی نمی کند. اگر شما از آن دسته زوج هایی بوده اید که در سال های اول زندگی تان با دقت و هم دلانه صحبت یک دیگر را می شنیدید، اما در حال حاضر تقریباً هر مکالمه تان به مشاجره ختم می شود، احتمالاً مهم ترین دلیل این است که اکنون شما فرصت ندارید با حوصله و دقت با همسرتان گفت وگو کنید، یا به قدری در مسائل و مشکلات خودتان غرق شده اید که نمی توانید با تمرکز و گوش دل حرف های او را بشنوید. تمرین لازم برای حل چنین مشکلی این است که یک فرصت و تعطیلی چند روزه به خودتان بدهید. می توانید برنامه ی سفری بریزید و تصور کنید دوباره به ماه عسل می روید. این زمان به شما اجازه می دهد دوباره با هم مأنوس شوید و از لحاظ جسمی، هیجانی و فکری دوباره به یک دیگر نزدیک شوید؛ فارغ از گرفتاری های تان با هم صحبت کنید و برای هم وقت بگذارید.
فراموش نکنید که در حضور فرزندان تان هم با همسرتان هم دلی کنید و به کودکان هم اجازه بدهید تا بدانند که والدین شان هم دیگر را دوست دارند و به هم احترام می گذارند. با این رفتار نه تنها مهارت هم دلی را به آن ها آموزش می دهید، بلکه حس اعتماد و وفاداری به همسر در آینده را در آنان تقویت می کنید.

پیامدهای کمبود هم دلی بین همسران
کمبود هم دلی در ارتباطات بین همسران نقطه ی شروع تنش های خانوادگی است. کمبود هم دلی نه تنها می تواند ارتباط همسران را مخدوش کند، بلکه می تواند باعث شود خود فرد نیز احساس تنش و ناآرامی کند. به عقیده ی برخی، زندگی با همسری که هم دلی نمی کند، حتی بدتر از تنها زندگی کردن است.
کمبود هم دلی بین همسران برای فرزندان هم مشکل آفرین است. کودکانی که والدین شان با هم هم دلی نمی کنند، احترام به دیگران و توجه به احساسات اطرافیان را یاد نمی گیرند؛ آن ها فقط به خودشان فکر می کنند. اگر در خانواده ای، فقط یک والد هم دلی کند، فرزندان با او ارتباط مناسب تری دارند و هم دلی بیش تری نشان می دهند. از طرفی کمبود هم دلی در خانواده باعث می شود که فرزندان از تعهد بترسند و در عشق و ازدواج تعهد و وفاداری را باور نداشته باشند.
منبع مقاله:
رسولیان، مریم، صالحیان، راضیه، (1389)، هم دلی، تهران: چاپ اول1390.