مطالعه و دریافت آگاهی ها از طریق خواندن؛ ارتباط تنگاتنگی با شیوه و روش صحیح، آن دارد. انتخاب روش صحیح به نشاط، انگیزه و ماندگاری مطالب دریافتی کمک بیشتری خواهد کرد.
اگر در هنگام مطالعه دچار خواب آلودگی، حواس پرتی،خستگی، فراموشی یا بی میلی به مطالعه می شوید؛ به دلیل رعایت نکردن راهکارهای درست مطالعه است.
در این نوشتار به مسائل مهم و اساسی مطالعه اشاره می شود.
شاید نکات مطرح شده بسیار ساده به نظر آید؛ ولی تجربه نشان داده که تأثیر فراوانی بر روند بهینه مطالعه دارند.
1. هدفداری: هرگاه بخواهید از مطالعه بهره عالی ببرید؛ باید هدف خود را بالا در نظر بگیرید؛ مثلا، اگر به فهم 50% مطالب کتاب قانع باشید؛ بدانید حد اقل 30% افت درکی خواهید داشت. انگیزه معنوی ـ الهی و نشاط می تواند نقش بیشتری در یادگیری داشته باشد.
2. خوشبینی: مسائل منفی کلاس،درس، استاد و امتحان را در هنگام مطالعه از ذهن عبور ندهید؛ بلکه به جهات مثبت آن موضوع فکر کنید؛ تا اعتماد شما به دریافت این درس قوی تر شود.
3. برنامه ریزی: باید زمان، مکان، حالت و موضوع مطالعه تقریبا ثابت باشد و قبل از شروع به مطالعه درس جدید؛ نسبت به موضوع درس قبلی تأمل کوتاهی داشته باشید. مخصوصاً در زمان مطالعه هر موضوع، به چیز دیگری فکر نکنید.
4. رعایت مراتب مطالعه: به مراتب پنج گانه: خواندن، فهمیدن، حفظ کردن، ملکه شدن و خلاصه برداری؛ در مطالعه توجه داشته باشید. مطالعه انبوه و بدون طی مراتب یاد آوری شده؛ نتیجه بسیار پایینی خواهد داشت.
5. آرامش: سعی کنید در مطالعه نگرانی و دلهره را از خود دور کنید. کمی تأمل کنید و با تحلیل لازم، آرامش مناسب را به دست آورید؛ آن گاه به مطالعه بپردازید.
6. فعال بودن: در هنگام مطالعه، باید تلاش کرد که خوانده شده ها به ثمر برسد و برای این نکته، باید مطالب مهم را تکرار کرد، یادداشت برداشت، علامت زد، طبقه بندی نمود و …
7. رعایت نکات بهداشتی:
الف ـ نور کافی: که از آمیزه یک مهتابی و یک لامپ 100 وات به وجود می آید. (مهتابی به تنهایی کافی نیست چون نوسان نور دارد).
ب ـ هوای لازم: فضای گرم و گرفته انسان را خسته می کند. باید فضا از هوای ملایم و مطبوع برخوردار باشد.
ج) تغذیه: افرادی که کارهای فکری و مطالعه زیاد دارند؛ باید از غذاهای کم حجم و پر انرژی استفاده کنند. مصرف میوه یا غذاهایی که سرشار از فسفر، ویتامین A،b12 و … هستند، مفید خواهد بود.
د) ورزش چشم: در بین مطالعه چندین بار به مکان های دورتر نگاه کنید و سپس نگاه خود را به شئ ای نزدیک خود متمرکز کنید. این نوع ورزش برای دوری از خمودگی و خستگی چشم بسیار مفید است.
هـ ) زمان: اول شب، طلوع فجر و زمانی که قبل از آن انسان استراحت کوتاه کرده باشد؛ بهترین وقت مطالعه است.
حد اقل یک ساعت بعد از غذا؛ زمینه پذیرش مطالعه بهتر است.
و) مکان: از مطالعه در جاهایی که رفت و آمد زیاد است، سر و صدا فراوان می باشد، یا خاطرات خوبی در آن جا ندارید، پرهیز کنید.
8. مرور مطالب: مرور بعد از مطالعه؛ در دقایق استراحت، قبل از مباحثه و قبل از حضور در کلاس، نقش مؤثری در ماندگاری مطالب آموخته شده خواهد داشت. آن چه که خواندید و حتی فهمیدید و حفظ کردید، باز مرور ذهنی کنید؛ تا در ذهنتان تثبیت گردد.
9. ملحقات درس: مطالعه و مرور تصاویر، جدول ها، خلاصه ها و سؤالات هر درس را در هر فرصت ممکن، مورد نظر قرار دهید.
10. تندخوانی: سعی نکنید تمام مطالب را در مطالعه اول بفهمید؛ زیرا در بسیاری مواقع، درک مطالب با تکرار و پایان یافتن فصل درسی تحقق پیدا خواهد کرد. بهتر است برای بالا بردن حجم مطالعه خود در واحد زمان، همراه با درک بیشتر مطالب؛ از روش های تندخوانی استفاده نمایید.
11. امکانات: فرهنگ لغات، مداد، پاک کن، دفتر یادداشت خلاصه درس و … در هنگام مطالعه کنارتان باشد؛ تا در مواقع لازم، به راحتی بتوانید به آن ها مراجعه کنید.
12. تمرکز: هنگام مطالعه یک مطلب، از خواندن، دیدن، شنیدن و فکر کردن به مطلب دیگر جدا بپرهیزید.
13. استراحت: هر 30 تا 40 دقیقه، حداقل 5 دقیقه استراحت همراه با مرور ذهنی و نرمش های چشم، جسم و فکر داشته باشید. البته در دروسی که نیاز به تفکر عمیق دارد زمان یاد برای مطالعه کاهش می یابد.
14. اشکالات: در هنگام مطالعه و پس از دقت کافی، اگر مطالب را نفهمیدید، نگران نشوید. بلکه آن بخش را علامت بزنید یا از دوست یا استاد خود بپرسید و یا به شرح مراجعه کنید.
تذکر: البته نه زیاد توقف کنید که خسته شوید و نه سریع به منابع کمکی و شرح ها مراجعه کنید، که مانع پویایی اندوخته های ذهنی قبلی شما شود.
15. مطالعه چند حسی: در مطالعه، هر چه از حواس بیشتری استفاده کنید؛ بیشتر در ذهن باقی می ماند و در مواقع لزوم بهتر قابل دریافت است.
16. صحیح نشستن: در هنگام مطالعه، از خوابیدن، تکیه کردن و دراز کشیدن پرهیز کنید و سعی نمایید ستون فقرات صاف و عمودی باشد و زانوها به صورت زاویه حاده نباشند؛ گردن نسبت به کمر حالت افقی نداشته باشد (در راستای آن باشد) و …
17. تبادل نظر: برای تثبیت علوم مختلف، سعی کنید با اساتید و دوستان خود تبادل نظر کنید؛ زیرا هر موضوعی روش خاصی را برای مطالعه و فراگیری می طلبد و در این تبادل نظر، بهترین راه شناسایی شده و تلاش علمی انسان قرین موفقیت خواهد شد.
18. مباحثه: مباحثه نقش بسیار مهمی در تثبیت مطالب آموخته شده دارد و از امتیازات حوزه های علمیه می باشد. حتی اگر توانستید، یک موضوع را بیش از یک بار مباحثه نمایید.
19. تدریس: سعی کنید در فرصت های ممکن، وقتی را برای تدریس، اگر چه برای دو نفر، در نظر بگیرید.
20. نکته برداری: خلاصه نویسی و نکته برداری از مطالب مهم دروس را به عنوان یک روش طلایی تلقی نمایید؛ تا بتوانید از اوقات مطالعه استفاده بهتری ببرید.
21. مشاوره: نگرانی ها و مسایل روحی، عاطفی و فکری خود را بدون خجالت و دلهره، با افراد با صلاحیت مطرح کنید؛ تا هر چه زودتر حل شود؛ زیرا هم در تحصیل شما اثر منفی می گذارد و هم آثار منفی آن در ساختار شخصیت شما نتایج بدی به همراه خواهد داشت.
مرکز مشاوره حوزه علمیه قم – آیین مطالعه