منبع: تنهاراه

دوم: هدایت تکوینی
هدایت بر دو گونه است:
الف) هدایت تشریعی
این هدایت از طریق فرستادن پیامبران و نازل شدن کتاب‌های آسمانی صورت می‌گیرد و در اصطلاح «ارائه‌ی طریق و نشان دادن راه» خوانده می‌شود. آیه‌ی 3 سوره‌ی دهر (انسان) به این نوع هدایت اشاره دارد:
إِنّا هَدَینَاهُ السَّبیلَ إِمّا شاکِراً و إِمّا کفُوراً؛ به حقیقت ما راه سعادت را به انسان نشان دادیم حال، خواهد هدایت پذیرد و شکر این نعمت را بگذارد خواه آن را کفران نماید.
ب) هدایت تکوینی
این نوع هدایت به صورت ایصال الی المطلوب خوانده می‌شود. رساندن به مقصد است که در اصطلاح از این نوع هدایت به هدایت باطنی نیز تعبیر می‌شود.
رسالت اصلی همه‌ی انبیا و اوصیا‌(علیهم السلام) هدایت تشریعی و ارشاد و راهنمایی مردم می‌باشد اما سخن در این است که هدایت باطنی افراد و دستگیری از پویندگان راه حقیقت از مهمترین شئونات امامت است و برای افراد لایق همچنان ادامه دارد.
مرحوم علّامه طباطبایی در تفسیر المیزان در ذیل آیه‌ی 124 سوره‌ی بقره1می‌فرمایند: «هدایتی که از شئون امامت است، هدایت تکوینی و ایصال الی المطلوب است نه صرف ارائه‌ی طریق.» ایشان معتقدند که امام در این آیه به معنای نبوت نیست و حضرت ابراهیم (علیه السلام) در حالی‌که نبی است و وحی بر او نازل می‌گردد، مژده‌ی امامت به او داده می‌شود. ایشان اضافه می‌کنند که: هر کجا خداوند متعال در قرآن مجید به بحث امامت پرداخته، در کنار آن «هدایت به امر خدا» به عنوان تفسیر در کنارش قرار گرفته است. در آیه‌ی 72 و 73 سوره‌ی انبیا نیز می‌فرماید:
وَ وَهَبنَا لَهُ إِسحَاقَ وَ یَعقُوبَ نَافِلهً وَ کُلّاً جَعَلنَا صَالحِین  وَ جَعَلنَاهُم أَئِمَّهً یَهدُونَ بِأَمرِنَا …؛ به حضرت ابراهیم (علیه السلام) اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه‌ی آن‌ها را از شایستگان قرار دادیم و آنان را امامانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت کنند … که مصداق «یَهدُونَ بِأَمرِنَا»، «ائمّه» معرفی شده است. در نتیجه امامت از دیدگاه قرآن به معنی مطلق هدایت نیست، بلکه هدایتی است که به فرمان حق تعالی صورت می‌گیرد و امام با یک امر ملکوتی، که همراه اوست دیگران را هدایت می‌کند و غیبت، هیچ مانعی برای این نوع هدایت محسوب نمی‌‌گردد.2 در زیارتی خطاب به امام زمان (علیه السلام) می‌گوییم:
«السَّلامُ علیکَ یا نُورَ اللهِ الّذی یَهتَدی بِهِ المُهتَدُون»؛3 «سلام بر نور خدایی که هدایت شدگان به واسطه‌ی او هدایت می‌شوند.»
در بیان نورانی امام علی (علیه السلام) جایگاه امامت بسیار زیبا ترسیم شده است. ایشان می‌فرمایند:«خداوندا! جز این نیست که باید حجّتی از سوی تو در زمین باشد تا خلق را به سوی آیین تو رهنمون شود. اگرچه وجود ظاهری او از مردم پنهان باشد، بی شک تعالیم و آداب او در دل‌های مؤمنین پراکنده است و آن‌ها بر اساس آن عمل می‌کنند.»4

پی نوشت ها:

1 . وَ إِذِ ابتَلَی إِبرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فأتَمَهُنَّ قَالَ إِنّی جَاعِلُکَ للنّاسِ إمَاماً…؛ و هنگامی که پروردگارش ابراهیم را آزمایش کرد پس آن‌ها را به پایان رساند خداوند گفت: همانا من تو را برای مردم امام قرار دادم.
2 . تفسیر المیزان، ج 1، ص 267 به بعد/ ج 14، ص 304 به بعد .
3 . مفاتیح الجنان، زیارت حضرت صاحب الأمر در روز جمعه .
4 . حرّ عاملی، اثباه الهداه، ج 3، ص 463 .