برای فراگیری زبان‌های مختلف از قبیل عربی، انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی و… اولویت با کدام است، آیا شروع یادگیری زبان خارجی ضرری به دروس حوزه‌ام نمی‌زند؟
در زندگی انسانی هیچ رفتار ارتباطی به اندازه ارتباط کلامی وسعت و تأثیر ندارد و هیچ پدیده ارتباطی این قدر با زندگی انسان عجین نیست. روان‌شناسان در این مورد اتفاق نظر دارند که از راه زبان، انسان تحول اساسی پیدا می‌کند و ارتباط تمدن‌ها و شکل‌گیری تاریخ، مرهون زبان و گفتگو و ارتباط کلامی است.[1] اگر زبان و ارتباط کلامی نباشد فراگیری و آموزش میسّر نخواهد بود، و ارتباطات فرهنگی و مبادلات ارزش‌ها اتفاق نمی‌افتد. ملّتی که از زبان و لهجه غنی و کامل برخوردار است در انتقال ارزش‌ها و باورهای دینی و فرهنگی خود موفق‌تر است. ارزش و قیمت هر زبان و گویشی وابسته به غنای آن و جهانی بودن و پردامنه بودن آن است.
لذا با توجه به غنای محتوایی و ارزشی دین اسلام و با توجه به گستردگی کتب عربی مخصوصاً عربی بودن آیات و روایات؛ در درجه اول بر طلبه علوم دینی یادگیری و آموزش زبان عربی در اولویت نخست قرار دارد. چرا که یک طلبه در ابتدا باید خود را از نظر علمی و تربیتی مجهّز کرده و به مبانی و اندیشه‌های بلند اسلام آشنا گردد و این مهم احتیاج مضاعفی به دانستن زبان عربی دارد و از طرف دیگر چون بیشتر کشورهای اسلامی عرب زبان هستند و یک طلبه احتیاج دارد تا در درجه نخست با کشورهای اسلامی ارتباط ایجاد کند و با زبان عربی که همان زبان دین و قرآن کریم است به تبیین ارزش‌های ناب اسلامی و شیعی بپردازد و پس به ناچار باید به لغت و زبان عربی آشنا باشد تا در عرصه تبلیغات برون مرزی، قرین موفقیت گردد.
آموزش زبان انگلیسی در درجه دوّم اولویت قرار دارد و یک طلبه فاضل اگر توانایی و استعداد داشته باشد و طوری برنامه‌ریزی کند که به دروس حوزوی او که در درجه اول اهمیت، قرار دارد، ضربه‌ای نخورد؛ لازم و ضروری است که به زبان انگلیسی آشنایی پیدا کند و این مهم به خاطر چند وجه است.
اول اینکه افراد انگلیسی زبان در دنیا بسیار زیاد هستند و حتی مسلمانان زیادی وجود دارند که به زبان انگلیسی تکلّم می‌کنند. برای رساندن پیام اسلام به آنان نیاز به زبان انگلیسی است.
دوم اینکه کلام اسلام مرز نمی‌شناسد و مبلغ دین وظیفه دارد در حدّ امکان تمام انسان‌ها را دعوت به دینداری و خداپرستی کند چون وظیفه یک روحانی و طلبه دینی همان وظایف انبیاء ـ علیهم‌السلام ـ است و لذا وظیفه دارند تمام بندگان خداوند از هر نژاد و طایفه‌ای و با هر زبان و لهجه‌ای را دعوت به دین مخصوصاً احکام حیات‌بخش اسلام و فقه اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ کند و حصول این هدف در عصر و روزگاری که اکثر مردم آن انگلیسی زبان هستند جز با یادگیری زبان انگلیسی حاصل نمی‌شود.
سوم اینکه بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و بعد از نهضت منحصر به فرد حضرت امام خیمنی (ره)، تمام دنیا متوجه ایران شده و دنبال این هستند که بفهمند مبانی فکری این نهضت بزرگ چگونه و از کجا تغذیه می‌شود. مخصوصاً ملت‌های آزاده و عدالت‌خواه جهان تشنه معارف ناب اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ شده و تقاضای زیادی برای اعزام مبلغ به سراسر جهان وجود دارد. و لذا برای رساندن پیام قرآن و دین به این افراد تشنه و آماده علاوه بر یادگیری محتوای دین، به ابزاری کارگشا و حیاتی یعنی زبان انگلیسی نیاز است. در سفری که حضرت آیت‌الله جوادی آملی در چند سال پیش به آمریکا داشتند فرمودند که تنها ضعفی که ما روحانیون داریم عدم آشنایی با زبان انگلیسی یا فرانسوی است چون ما همه چیز داریم ولی ابزار انتقال آنرا در اختیار نداریم. و جناب آقای دکتر ولایتی می گفتند: بعد از انقلاب کشورهای زیادی از ما تقاضای مُبلغ کرده‌اند و هنوز هم ما نتوانسته ایم نیاز آنان را برآورده کنیم چون روحانی فاضلی که به زبان‌های خارجی آشنا باشد، کمتر وجود دارد.
وجه چهارم برای اهمیت یادگیری زبان انگلیسی برای طلاب می توان بر شمرد، در عرصه پژوهش و تحقیقات و کارهای آکادمیک است. دانش روز، که تا حدی خود را از دین جدا می داند و بر سکولاریزم تأکید می نماید و از طرفی دیگر، ادعا می نماید که می تواند همه به مشکلات و نیازهای بشر پاسخ دهد، در بسیاری از حوزه ها و عرصه ها، به دین و معارف دینی، طعنه می زند. دفاع علمی، آکادمیک و به روز، از معارف دینی و تبیین آن ها در مجامع دانشگاهی به صورت، مقاله،کتاب و … ، مستلزم آشنایی با مکالمه و نگارش زبان انگلیسی است. در برخی موارد، طلاب باید کار ترجمه و برگردان یک اثر نفیس یا شبهه برانگیز را برعهده بگیرند و پیشاپیش این کار را انجام دهند.
5. با توجه به اطلاع رسانی اینترنتی این امکان وجود دارد که انسان از خانه خود با دورترین نقاط جهان ارتباط برقرار سازد و با آنها تبادل نظر و یا تبلیغ دین خدا و رفع شبهه نماید. با توجه به این که زبان انگلیسی زبان گسترده و رائج
بین الملل است می تواند از این راه به وظایف تبلیغی خود عمل کرد.
6. برخی از کتاب های غربی در زمینه دین فلسفه، و… نوشته شده که انسان با مطالعه و ترجمه آنها می تواند به محققان دیگر نیز کمک کند و در راستای تقریب مذاهب و ادیان گامی بردارد و با دیگر ادیان جهان همکاری کنند تا دین و معنویت بر استکبار و استعمار و زورگویی در جهان غلبه پیدا کند.
و اما در مورد اینکه فراگیری زبان خارجی ضرری به درس حوزه می‌زند یا خیر، این بستگی به خود فرد دارد. اگر کسی درست برنامه‌ریزی کند و هر روز مقداری از وقت خود مثلا یک یا دو ساعت را به فراگیری زبان اختصاص دهد، می‌تواند هم زبان بیاموزد و هم درس‌های معمول حوزه را ادامه دهد. یادگیری زبان به یک فعالیت مستمر و پیوسته نیاز دارد. مهم آن است که فرد هر روز مقداری از وقت خود را به آن اختصاص دهد. این وقت هر چند کم هم باشد، در دراز مدت اثر مطلوب خواهد داشت.
علاوه بر این، کسی که مشتاق یادگیری زبان باشد، می‌تواند از زمان‌های مرده خود استفاده کند. مثلا یک طلبه می‌تواند در صف نانوایی، صف کارهای اداری، مسیر راه، فواصل بین کلاس‌ها، هنگام انتظار پیش از کلاس، هنگام انتظار پیش از مباحثه، هنگام انتظار برای صرف غذا و سایر زمان‌های کوتاه را برای یادگیری زبان اختصاص دهد. یادگیری زبان در این زمان‌های کوتاه به چند طریق ممکن است:
· واژه‌های جدید را روی تکه‌های کاغذ یادداشت کند و معنای آن را در پشت برگه بنویسد. این برگه‌ها را همیشه همراه خود داشته باشد، هر جا فرصت کرد آنها را مرور کند. لازم نیست برای حفظ آنها فرصت طولانی در اختیار داشته باشد، بلکه حتی به مدت دو دقیقه نیز می‌تواند چند لغت را مرور کند. مهم تداوم در کار است. زمانی که لغت‌های یادداشت شده را کاملا حفظ کرد، واژه‌های دیگری را جایگزین آنها نماید و به حفظ و مرور آنها ادامه دهد.
· تعدادی از متون زبان جدید را به صورت فایل صوتی روی دستگاه تلفن همراه، یا دستگاه Mp3 ذخیره کند. هر جا فرصت کرد، به آن فایل‌ها گوش دهد. هر زمان آن فایل را کاملا یاد گرفت فایل‌های جدید را جایگزین آنها نماید.
· اگر کسی اهل اخبار و روزنامه است، می‌تواند به جای روزنامه‌های فارسی از روزنامه مربوط به زبان جدید مثلا روزنامه انگلیسی یا عربی مطالعه کند. یا هنگامی در سایت‌های اینترنتی می‌خواهد اخبار مطالعه کند، اخبار را به زبان مورد نظر مطالعه کند.
· اگر کسی یک دوست یا همکلاسی دارد که او نیز در صدد یادگیری زبان جدید است، می‌توانند در صحبت‌های معمولی خود از زبان جدید استفاده کنند.
نکته:
تمامی کارهای در بالا ذکر شد، نیاز به مداومت و استمرار دارد. افرادی هستند که اقدامات فوق را شروع کردند اما زمانی که به فصل امتحانات یا تعطیلات برخوردند، برنامه خود را متوقف کردند. این توقف حتی به مدت کوتاه یک آفت بزرگ به حساب می‌آید. زیرا در قدم اول بسیاری از چیزهای که فرد آموخته است، فراموش می‌شود. در قدم دوم انگیزه و اراده انسان ضعیف می‌شود و فرد در آینده یک دلسردی خاصی نسبت به آن برنامه‌ها پیدا می‌کند. پس تداوم در کار هر چند به مدت اندک مثلا نیم ساعت در روز خیلی مهم است.
پی نوشت:
[1] . میلر، جرالدر، ترجمه علی زکاویت قراگزلو، ارتباط کلامی، انتشارات سروش، 1380، ص 7.
