بیماریهای واگیر یا عفونی، آن دسته از بیماریها هستند که از فردی به فرد دیگر سرایت می کنند. عامل ایجاد کننده بیماریهای واگیر، موجودات زنده بسیار کوچکی می باشند که اغلب آنها با چشم دیده نمی شوند ولی با میکروسکوپ قابل رویت اند.
گاهی بیماریهای واگیر به صورت همه گیر درآمده و موجب مرگ میلیونها نفر می شوند مانند بیماری طاعون که در سال 1320 هجری قمری موجب مرگ 43 میلیون نفر و در سال 1328 موجب مرگ 25 میلیون نفر از افراد بشر گردید.
در کشورهای فقیر به علت فقر و کمبود امکانات بهداشتی درمانی، مرگ و میر ناشی از بیماریهای واگیر هنوز بسیار زیاد است. امروزه با انجام واکسیناسیون به موقع، بیماریابی، جدا کردن بیماران و مداوای آنان می توان از ایجاد بیماریهای واگیر پیشگیری نمود.
چگونه میکروبها وارد بدن می شوند؟
میکروبها از راههای مختلف می توانند وارد بدن شخص سالم شده و او را بیمار کنند:
1. دستگاه تنفس: میکروب بیماریهایی مانند سل، سرماخوردگی، سرخک، اوریون، سرخجه، آبله مرغان و… از این طریق وارد بدن می شوند.
2. دستگاه گوارش: میکروب بسیاری از بیماریهای خطرناک روده ای مثل وبا، حصبه، تب مالت، اسهال خونی، مسمومیتها و انگلها از راه خوردن آب و غذای آلوده وارد بدن می گردد.
3. پوست و مخاط: میکروب بیماریهایی مانند کزاز، زرد زخم، کچلی، آفت و بعضی از انگلها از راه پوست وارد بدن می شوند.
4. خون: میکروب بیماریهایی مثل هپاتیت (یرقان) و ایدز از راه خون انسان را بیمار می کنند.
5. دستگاه تناسلی و ادراری: میکروب بیماریهایی مثل سوزاک و سیفلیس از این طریق فرد را مبتلا می سازند.
راههای سرایت بیماریهای واگیر
بیماریهای واگیر گاهی در اثر تماس شخص سالم با بیمار به طور مستقیم وارد بدن می شوند مثلا دست دادن، صحبت کردن با فرد بیمار که می تواند شخص سالم را بیمار کند.
گاهی انسان با خوردن آب، غذا و دست زدن به وسایلی که بیمار استفاده نموده است به بیماری مبتلا می شود. گاهی هم بیماری به وسیله ی یک موجود زنده واسطه مثل حشرات از فرد یا حیوانی به دیگری انتقال می یابد. مثل بیماری مالاریا که نوعی پشه، بیماری را از فرد بیمار به اشخاص سالم سرایت می دهد و یا وبا و حصبه که به وسیله مگس و سوسک منتقل می شوند.
راه های پیشگیری از بیماری های واگیر
1. مراقبت مستمر از سلامتی خود: انسان باید خود را سالم و قوی نگه دارد و از سلامتی خود که بهترین سرمایه و نعمت الهی است محافظت کند. استفاده از غذای مقوی، کافی و بهداشتی، داشتن محیط تمیز و بهداشتی، ارتقاء سطح سواد و دانش بهداشتی، داشتن خواب و استراحت کافی، ورزش کردن، انجام واکسیناسیون، دوری از دخانیات، رعایت بهداشت فردی و استفاده از تفریحات سالم بدن را سالم، با نشاط و قوی نگه می دارد.
2. بیمار یابی و تشخیص به موقع بیماری: بیماری باید زود تشخیص داده شود و بیمار از دیگران جدا گردد. وسایل خواب و غذای بیمار باید جدا باشد و در صورت لزوم ضد عفونی شود. تهیه و مصرف دارو و درمان به موقع و بطور کامل انجام شود تا بهبودی کامل حاصل گردد.
3. تأمین بهداشت محیط: محیط زندگی انسان باید کاملا سالم و تمیز باشد. استفاده از آب آشامیدنی سالم (آب تصفیه شده و عاری از میکروب)، جمع آوری و دفع صحیح زباله و فاضلاب، از بین بردن حشرات ـ بند پایان و جوندگان موذی، برخورداری از مسکن سالم و مناسب، برخورداری از هوای پاک و تمیز و داشتن فضای سالم و فرح بخش از مواردی است که سبب تأمین و تقویت سلامتی انسان می شود.
بهداشت برای خانواده – انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص 19