چه راههایی برای کاهش اضطراب و موفقیت بیشتر در مصاحبه وجود دارد؟

جواب ارائه شده حاوی چند نکته و پنج اصل مصاحبه موفق است.
1. اضطراب طبیعی است: واکنش افراد نسبت به مصاحبه متفاوت است، امّا بسیاری از افراد این اشتباه را مرتکب می شوند که نباید اضطراب داشته باشند، در حالی که این یک توقع غیر واقع بینانه است و چون مخالف آنچه است که هستیم در انسان احساس بدی ایجاد می‌کند، پس در قدم اول به جای توقع اعتماد بیش از حد از خود می پذیریم که در این موقعیت (مصاحبه) کمی (نه بیش از حد) اضطراب داشته باشیم و حتی مقدار کم آن را لازم بدانیم چون موتور حرکت انسان است برای به دست آوردن موفقیت.[1] 2. پرهیز از منفی گرایی: معمولاً در چنین موقعیتهایی نکات منفی مدام به ذهن افراد خطور می‌کند. پیام این افکار این است که «تو ضعیف هستی تو رد می شوی و …» که باعث می شوند انسان نتواند آن گونه که هست ظاهر شود، آیا شما حاضرید به دوستتان و یا هر کس دیگر قبل از مصاحبه بگویید «تو ضعیف هستی، تو رد می شوی و …» حتی اگر یقین به رد شدن او داشته باشید به خود اجازه این کار را نمی دهید پس به خودتان هم احترام بگذارید و اجازه ورود این افکار به ذهنتان را ندهید.
3. اصلاح: چنانچه افکار منفی شما را راحت نمی گذارند، قلم و کاغذ بردارید و تمام افکار منفی‌ای را که به ذهنتان می آید در آن بنویسید سپس در مورد هر یک از آنها فکر کنید و دلیل اشتباه بودن آن را بر روی کاغذ بیاورید این کار را حتماً انجام دهید، اگرچه لازم باشد از دیگران کمک بگیرید و یا چند روز درباره آن فکر کنید در مرحله سوم برای هر فکر منفی فکر مثبت مقابل آن را جایگزین کنید و بر روی کاغذ بیاورید.
یکی از افکاری که پیش از انجام مصاحبه یا در زمان آن سبب افزایش اضطراب می‌گردد. تصور رد شدن در مصاحبه است. افرادی که زیاد مضطرب می‌شوند، در باره قبول نشدن و اثرات آن زیاد فکر می‌کنند. یا رد شدن در مصاحبه را بیش از اندازه مهم جلوه می‌دهند. به طور هشیار یا ناهشیار با خود فکر می‌کنند. «اگر قبول نشوم بین دوستان و خانواده ضایع می‌شوم»، «اگر این فرصت شغلی یا تحصیلی را از دست بدهم، دیگر هیچ کار یا زمینه تحصیل به دست نخواهم آورد». این افکار غیر واقعی بوده و سبب تضعیف روحیه انسان می‌گردد، بلکه به جای آنها فرد به خودش بگوید اگر قبول هم نشدم، در سر جای اول خود هستم. یا اگر قبول نشدم، آنقدر هم ضایع نمی‌شوم زیرا افراد زیادی هستند که قبول نمی‌شوند. یا اگر قبول نشدم در فرصت‌های دیگر بیشتر تلاش می‌‌کنم تا قبول شوم. اینگونه ‌افکار حساسیت مصاحبه را کاهش می‌دهد و سبب می‌شود که اضطراب انسان پائین بیاید.

اصول مصاحبه:
اصولی که گفته می شود علاوه بر کاهش اضطراب این خاصیت را هم دارند که می توان با این اصول به شکل مؤثر وارد مصاحبه شذ.
1.راحت و دوستانه باشد: معمولاً افراد وقتی در جلسه مصاحبه نشسته اند در این فکر هستند که چگونه مصاحبه کننده را تحت تأثیر خود قرار دهند. از طرفی هم چون خود را زیر ذره بین حس می کنند، یک حالت گرفته پیدا می کنند که این امکان را از آنها سلب می کند. برای شکستن این فضای خشک و ملال آور و به جای اینکه مدام دست و پای خود را جمع کنیم بهتر است باور کنیم هیچ قاعده و قانونی وجود ندارد که شما بنشینید و درست در اختیار مصاحبه کننده قرار بگیرید و هر چه پرسید شما جواب دهید شما هم می توانید سؤال بپرسید. یکی از جنبه های مهم مورد نظر مصاحبه کننده ها اخلاق خوش و طرز رفتار داوطلب است، به عنوان مثال شما می توانید از مصاحبه کننده بپرسید چه مدّت است در این اداره کار می کند و … که این باعث می شود آن فضای ملال آور شکسته شود و بعد با توجه نشان دادن به جوابی که مصاحبه کننده می دهد فضایی دوستانه ایجاد کند. پذیرفتن این که شما سؤال بپرسید سخت است امّا باید پذیرفت و سؤالات مناسبی را در موقع مناسب مثلاً قبل از شروع مصاحبه پرسید. مطمئن باشید نتیجه مثبت آن را می بینید.
2. استخدام باید دو طرفه باشد: اصل دوم به این معناست که مصاحبه کننده هم باید شما را برای کار در اداره شان متقاعد سازد. بجای اینکه مثل اغلب افراد مصاحبه شونده سعی کنید با زبان گفتاری و رفتاری خود آن گونه نشان دهید که آنها می خواهند (اینگونه جلوه دادنها برای مصاحبه کننده ها تکراری و ملال انگیز است) با طرح سؤالاتی درباره جایی که می خواهید استخدام شوید عزت نفس خود را نشان دهید و بفهمانید شما شایسته شغلی هستید که برای شما خوب باشد. برای اینکار می توانید مثلاً جزئیات بیشتری از شغلی که می خواهد برای آن استخدام شود بپرسد.
3. در برخورد با کمبود ها حالت تدافعی نگیرد: عادت غالب افراد حتی در زندگی روزمره این است که وقتی از نقطه ضعف آنها صحبت می شود یک حالت تدافعی به خود می گیرند یا می خواهند کاسه کوزه ها را سر کس دیگر بشکنند یا پرخاش می کنند و … امّا ما می دانیم حالت تدافعی گرفتن وضع را خراب تر خواهد کرد به جای آن ضعفمان را می پذیریم و با این کار، مصاحبه کننده را خلع صلاح می کنیم چون موضع تدافعی گرفتن در واقع درگیر شدن با مصاحبه گر است البته می توانیم بعد از پذیرفتن نکته ضعف از نکات مثبت آن هم صحبت کنیم؛ مثلاً اگر صحبت به اینجا کشید که چند سال بین درس و استخدام فاصله شده و مصاحبه کننده گفت بنابراین (به اصطلاح) پشت معلوماتتان باد خورده، در جواب باید گفت: می گوئیم بله همین طور است ولی یک خوبی که داشته ارزش شغل را واقعاً فهمیدم به همین خاطر نهایت سعی ام را می کنم تا وظائفی که به من محول می شود به نحو احسن انجام دهم، درسها هم که همه جنبه کاربردی ندارد و ما هم همه چیز را فراموش نکردیم بعد از مدتی کوتاه چون نیاز است همه چیز بازخوانی و یاد آوری می شود.
4. صادق باشد: سعی کنیم آنچه در جلسه مصاحبه از خود نشان می دهیم عین واقعیت باشد و این را هم بدانیم که صداقت، تحسین برانگیزی را به همراه دارد و البته صداقت داشتن منافاتی با چهره مثبتی از خود نشان دادن ندارد؛ یعنی می توانیم هم صداقت داشته باشیم و هم جنبه قوت خود را مطرح سازیم.
5. سؤال را تفسیر کنیم: گاهی اوقات در ضمن مصاحبه سؤالی پرسیده می شود که کلی است و انسان گیج می شود نمی داند، چه بگوید، بهترین و ساده ترین راه این است که سؤال را تفسیر کنیم.
این نکته را هم یاد آوری کنم که قانونی وجود ندارد که شما باید به همه سؤالات جواب دهید ممکن است سؤالی بپرسند که شما روی آن فکر نکرده در این صورت (بسته به شرایط) می توانید بگوید: تا به حال به این مسئله فکر نکردم.
6. نمایش نامه اجرا کنید: تنها در اتاقی بنشینید و یک جلسه مصاحبه را در ذهن مجسم کنید تا جایی که می توانید سعی کنید تصورتان را جزئی و عینی کنید به نحوی که انگار واقعاً در جلسه مصاحبه هستید این جلسه را از ابتدای ورود تا زمان خروج و اتمام جلسه به طور شفاف در ذهن خود مجسم کند و تمام سؤالاتی که در طی جلسه ممکن است پرسیده شوند و تمام صحبتهایی که از طرف مصاحبه کننده مطرح می شود را با توجه به تکنیکهایی که برای انجام یک مصاحبه موفق ذکر کردیم بررسی کنید و جواب دهید این کار دو فایده می تواند داشته باشد یکی اینکه با این فضا سازی ذهنی تجربه ای شبیه تجربه های عملی و عینی کسب می کنید که نتیجه آن آمادگی بیشتر و اضطراب کمتر است. دوم اینکه با این عمل دستور العملهای ارائه شده تمرین می شوند و بهتر می توانید از آنها استفاده کنید.[2] کمک گرفتن از پروردگار متعال:
باید توجه داشته باشید همه هستی تحت اراده و امر خداوند متعال است و بدون اراده او هیچ اتفاقی نمی افتد. بنابراین از او بخواهید که موفقیت را در این مسأله رقم بزند و این را هم بدانید که خداوند توانا، دانا و حکیم هست علم او به همه چیز احاطه دارد و از گذشته، حال و آینده خبر دارد. مصلحت هر کس را بهتر از خود او می داند، پس در عین تلاش و درخواست موفقیت باید از او بخواهید که در صورت وجود مصلحت شما را موفق نماید و به فرموده قرآن کریم «…و چه بسا از چیزی اکراه دارید در حالی که برای شما خوب است و چه بسا چیزی را دوست دارید در حالی که برای شما شرّ است و خدا می داند و شما نمی دانید»[3]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1.جوان و آرامش، محمد سبحانی، ناشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
2. جوان و نیروی چهارم زندگی، محمد رضا شرفی، نشر سروش.
3. تکنولوژی موفقیت، حیدر محمدی، نشر هستی نما.

پی نوشت ها:
[1] . جانبزرگی، مسعود و نوری، ناهید، شیوه های درمانگری اضطراب و تنیدگی، تهران، نشر سمت، 1382، ص21.
[2] . دیوید برنز، حال بد به حال خوب، شناخت درمانی، ترجمه مهدی قراچه داغی، نشر پیکان، ص 361 ـ 343.
[3] . بقره/216.