نویسندگان: احمد حبیب اللهی، مسعود حبیب اللهی

مزاج مزه ها
هر کدام از مزه ها و بوها نشان دهنده ی طبیعت و ویژگی خاص گیاهان هستند که تأثیرات خاصی در بدن دارند. خوراکی هایی که مزه ی ترش دارند مانند آبغوره، آبلیمو، سماق و سرکه پس از خوردن، سردی و خشکی را در بدن بالا می برند و زیاده روی در خوردن آنها بر روی دستگاه عصبی و تنفسی تأثیر بدی خواهد داشت.
خوراکی هایی که مزه ی تلخ دارند، گرمی و خشکی بدن را بالا می برند و امکان خونریزی را افزایش می دهند امّا دستگاه گوارش را پاکسازی می کنند.
خوراکی هایی که مزه ی تند دارند، گرم و خشک هستند و برای افراد صفراوی مزاج مضر هستند.
خوراکی هایی که بی مزه ( گَس ) هستند، مزاج سرد و مرطوب دارند که مصرف بیش از اندازه ی آنها نیروی بدن را ضعیف می کند.

مزاج مزه های مختلف

مزاج رفتارها
رفتارها نیز دارای مزاج هستند. هر کدام از رفتارها می توانند گرمی بخش جسم و روح شوند. برای نمونه: صداقت، امانت داری، تواضع، مهرورزی، یکدلی، عفو و بخشش، شجاعت، همکاری، دیدار دوستان، پُر حرفی، صله ی رحم، شادی، حرف های امید بخش و آشتی از رفتارهای گرم هستند و به انسان انرژی می بخشند و رفتارهایی مثل: دشمنی، دروغ، تکبر، کینه، خیانت، حرص و طمع، سخن چینی، کم حرفی، غیبت، بدگویی، حسادت، ریاکاری، گوشه گیری، قهر و دوری از جمعیت از رفتارهای سرد هستند و انسان را دچار ضعف و بی حالی و افسردگی می کنند.
افرادی که در یادگیری مسائل و نکات درسی، دقت کمتری دارند و حس می کنند توانایی آن ها در درک مطالب در مقایسه با بقیه کمتر است یا صبر و حوصله ی آن ها در انجام برنامه هایشان زیاد است و سر فرصت به کارهایشان می پردازند در گروه افراد سرد مزاج قرار می گیرند. همچنین افرادی که هنگام انتخاب دچار تردید می شوند و سریع تصمیم نمی گیرند، در گروه افراد سرد مزاج قرار می گیرند.
افرادی که هر لحظه یک حس دارند و نظرات و احساس شان هر لحظه تغییر می کند در گروه افراد رطوبت مزاج قرار دارند.

مزاج مردان و زنان
مزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است و مزاج زنان بیشتر به سردی و تری تمایل دارد؛ به همین علت خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری هایی مثل درد مفاصل می شوند و ضعیف تر از آقایان هستند.
همچنین مردان، صفرای بیشتری نسبت به زنان دارند و زنان بلغم شان نسبت به مردان زیادتر است. به همین دلیل است که زنان منطق بیشتری نسبت به مردان دارند و مردان عصبی تر و غیر منطقی تر هستند.

زوج مناسب هر مزاج
بر اساس طب سنتی، انسان ها دارای مزاج های مختلفی هستند و این اختلاف در مزاج ها، باعث بروز اختلاف در نیازها، استعدادها، توانایی ها، افکار و… در میان آن ها می شود.
دو انسان با مزاج های متفاوت که می خواهند با هم زندگی کنند نیز همانند گرمی، سردی، رطوبت و خشکی می توانند آثار خوب و یا بدی بر یکدیگر داشته باشند. بنابراین شناخت مزاج ها می تواند یکی از مهم ترین روش ها برای انتخاب همسر مناسب و داشتن یک زندگی موفق زناشویی باشد.
به طور کلی حالت مطلوب در ازدواج، این است که دو نفر با مزاج نزدیک به هم با یکدیگر ازدواج کنند تا بهتر همدیگر را درک کرده و با مشکلات کمتری مواجه شوند. در واقع باید هر دو گرم مزاج یا هر دو سرد مزاج باشند. مثلاً هر دو صفراوی مزاج یا دموی مزاج یا یکی از زوجین صفراوی مزاج و دیگری دموی مزاج باشد یا اینکه هر دو بلغمی مزاج یا هر دو سوداوی مزاج باشند.
اگر دقت کنیم می بینیم که بسیاری از اختلافات زوجین به علت ناسازگاری مزاج آنها با یکدیگر می باشد که با اصلاح مزاج می توان بسیاری از آن ها را حل نمود. برای مثال اگر یک مرد گرم مزاج ( صفراوی ) با یک زن سرد مزاج ( بلغمی ) ازدواج کند، ممکن است کوچکترین اختلاف بین آن ها این باشد که چون زن سرد مزاج است در فصل بهار در و پنجره های خانه را می بندد تا سردش نشود و مرد اعتراض می کند که من گرمم شده و در را باز می کند و زن شکایت می کند که من سردم می شود. یا این که وقتی می خواهند به مهمانی بروند، مرد ( گرم مزاج ) خیلی سریع آماده می شود و زن که سرد مزاج است، خیلی آرام و با حوصله خود را آماده می کند به همین دلیل مرد هم عصبی شده و مدام غُر می زند. این مسائل جزئی در دراز مدت می تواند زمینه ی اختلافات بیشتر یا حتی جدایی زوجین را به وجود آورد.
در صورتی که زوجین بدون در نظر گرفتن مزاج یکدیگر با هم ازدواج نموده باشند می توانند با تغییر روش زندگی شان و استفاده از روش هایی مثل استفاده از مصلح، حجامت و… مزاج خودشان را اصلاح نمایند تا با مشکلات کمتری مواجه شوند.

مزاج اندام های مختلف بدن
با شناخت مزاج اندام های بدن می توانید با توجه به طبع تان از بروز بیماری ها جلوگیری کنید. برای مثال قلب، گرم ترین و خشک ترین عضو بدن است که اگر به هر علتی این حرارت و خشکی از دست برود، قلب بزرگ شده و ناراحتی های قلبی ایجاد می شود.
کبد، گرم ترین و مرطوب ترین عضو بدن است، چون مهم ترین عامل رشد و تغذیه ی بدن انسان است و رشد بدن با گرمی و رطوبت کافی به وجود می آید.
استخوان، سردترین عضو بدن است که اگر رطوبت آن زیاد باشد، موجب نرمی استخوان می شود.
چربی، سرد و مرطوب است. مغز هم سرد و مرطوب است به این علت که با ورود اطلاعات زیاد به آن، دچار گرمی و خشکی نشود؛ زیرا گرمی و خشکی موجب بی خوابی و اضطراب می شود.
پوست، به ویژه پوست دست و انگشتان، معتدل ترین عضو بدن است.
مزاج برخی از اندام های بدن

طبع ساعات شبانه روز
با دانستن طبیعت ساعات شبانه روز می توانید با توجه به مزاجی که دارید و شرایطی که در آن زندگی می کنید، یک برنامه ی صحیح غذایی یا ورزشی برای خودتان تنظیم کرده و با رعایت آن، همیشه سالم بمانید.
با توجه به طبیعت ساعات شبانه روز و طبیعت اندام ها به راحتی می توان فهمید که در چه ساعاتی از شبانه روز فعالیت کدام یک از اندام ها کاهش یا افزایش می یابد. برای نمونه، کبد که دارای طبع گرم و خشک می باشد در شش ساعت سوم ( بعد از ظهر ) حرارتش بیشتر شده و در شش ساعت اول ( صبح ) حرارتش کاهش می یابد.
در طول یک شبانه روز کامل، شب سرد و مرطوب و روز گرم و خشک است. خلط صفرا از ساعت 12 ظهر تا 6 عصر، خلط سودا از ساعت 6 عصر تا 12 شب، خلط بلغم از ساعت 12 شب تا 6 صبح و خلط دم از ساعت 6 صبح تا 12 ظهر بیشتر ساخته می شوند.
به همین ترتیب، بیماران بایستی بدانند که بر اساس غلبه ی نوع مزاج خود در چه ساعاتی از شبانه روز ممکن است یکی از اخلاط آن ها افزایش پیدا کند. مثلاً دیده شده است که سکته های قلبی بیشتر در ساعات 6 صبح تا 12 ظهر یا به عبارت دقیق تر از 6 صبح تا 8 صبح اتفاق می افتد و این امر نشان دهنده ی افزایش خلط دم در زمان وقوع سکته است و به همین دلیل است که پزشکان طب سنتی، فصد ( رگ زدن ) خون افراد دموی مزاج را در ساعت اولیه صبح توصیه می کنند. همچنین به علت افزایش خلط سودا، غم و غصه و گریه و زاری در ساعت 6 عصر به بعد بیشتر حس می شود. به همین دلیل است که فصد خون افراد سوداوی مزاج را بیشتر در شب توصیه می کنند.

مزاج فصل ها
هر یک از فصول چهارگانه ی سال ویژگی هایی دارند که بر حالات بدن آدمی تأثیر می گذارند:

فصل بهار
مزاج فصل بهار گرم و مرطوب یا به عبارتی معتدل است. بهار خون را به حالت اعتدال می کشاند، رنگ چهره را سرخ می کند و گرمای موجود در آن مثل تابستان آن قدر شدید نیست که خون را بسوزاند و رنگ چهره را به زردی بکشاند. مزاج فصل بهار با مزاج کودکان و نوجوانان سازگار است.
خونریزی از بینی، تشدید بیماری های روانی در افراد سوداوی مزاج، پیدایش جوش و دمل، پیدایش خلط خونی در دهان و حساسیّت از جمله بیماری های شایع در این فصل می باشد که به علت افزایش خلط سودا در خون بدن می باشد.
برای معالجه بیماری های بهاری، انجام فصد خون، حجامت، خوردن انواع مواد ملین ( نرم کننده )، مُدر ( ادرار آور ) و استفراغ آور و پرهیز از پرخوری و نوشیدن مایعات زیاد در این فصل برای رقیق کردن اخلاط زیاد شده در خون مفید است.

فصل تابستان
مزاج فصل تابستان گرم و خشک است. در این فصل خلط صفرا در بدن افزایش یافته و خلط بلغم کاهش می یابد. به همین دلیل در این فصل، افراد صفراوی مزاج (20 تا 40ساله ) آسیب می بینند ولی پیران ( افراد بالای 60 سال ) نیرو می گیرند و حال شان بهتر می شود. همچنین به علت گرمی و خشکی هوا، افرادی که از نظر جسمی ضعیف می باشند در شرایط خطرناکی قرار می گیرند.
بیماری هایی که در این فصل بروز می کند عبارتند از: تب، لاغر شدن جسم، درد گوش، عفونت چشم و سایر بیماری های چشمی و جوش های صفراوی ( مثل آکنه ). میل کردن نوشیدنی های خنک یا ترش مزه و سبزی ها و میوه های تازه مانند هندوانه، خیار، کاسنی، شربت آبلیمو، شربت زرشک و… در فصل تابستان مفید هستند.

فصل پاییز
مزاج فصل پاییز سرد و خشک است. پاییز فصل کاهش خلط خون می باشد؛ این فصل به علت خشک بودن هوا، برای افراد پیر مناسب نمی باشد.
در فصل پاییز طحال بزرگ تر شده و موجب کم خونی می شود؛ نیروی هاضمه و نیروی دفعی بدن نیز ضعیف می شوند.
بیماری های فصل پاییز که به علت افزایش خلط سودا بروز می کند عبارتند از: خارش پوستی، اگزما، خشکی و پوسته پوسته شدن پوست، کچلی، انوع سرطان ( زیرا سرطان ها اکثراً به علت افزایش خلط سودا در بدن می باشند )، بزرگی طحال، تب، تکرر ادرار، درد مفاصل، درد سیاتیک، درد پشت و درد ران ها، یبوست، بیماری های ریوی، پیدایش یا بروز بیماری های عفونی خطرناک مثل سل.
خوردن میوه های پاییزی و مرکبات در فصل پاییز بسیار مفید است زیرا باعث رقیق شدن خون و تولید خون تازه و سالم در بدن می شود ( باید از میوه های پاییزی ترش، قبل از غذا و از میوه های پاییزی شیرین بعد از غذا استفاده نمود ).

فصل زمستان
فصل زمستان دارای طبع سرد و مرطوب است. در این فصل از میزان خشکی هوا کم شده و رو به رطوبت می رود.
انجام حجامت در این فصل توصیه نمی شود، خصوصاً در مورد افراد بلغمی که سرد مزاج هستند.
زمستان بیشتر از هر فصل دیگری خلط سودا را از بین می برد زیرا در آن هوا سرد بوده و روز کوتاه و شب دراز است و بالعکس خلط بلغم را بالا می برد.
بیماری های فصل زمستان عبارتند از: بیماری های عفونی، سرماخوردگی، گرفتگی صدا، گلودرد، پهلودرد، سنگ کلیه و مثانه، پشت درد، بیماری های عصبی و سردردهای مزمن ( مثل سینوزیت و میگرن ).
در این فصل، مصرف غذاهای پخته شده و گوشت کباب شده مثل گوشت شتر که دارای طبع گرم می باشد برای تعادل مزاج افراد بلغمی، بسیار مفید می باشد.

نکات مهم:
* بیشترین میزان خلط دم که قسمت اصلی خون است در بهار و کمترین میزان آن در پاییز دیده می شود.
* بیشترین میزان خلط بلغم در زمستان و کمترین میزان آن در پاییز دیده می شود.
* بیشتری میزان خلط صفرا در تابستان و کمترین میزان آن در زمستان دیده می شود، زیرا صفرا از سوختن اخلاط دم و بلغم به وجود می آید و زمستان فصل تولید اخلاط است نه فصل سوزاندن اخلاط!
* بیشترین میزان خلط سودا در پاییز و کمترین میزان آن در زمستان می باشد.
* بهار برای همه ی سنین به خصوص کودکان و نوجوانان زیر 20 سال ( یعنی دموی مزاجان ) خوب است.
* تابستان برای افراد پیر بالای 60 سال ( یعنی بلغمی مزاجان ) مفید است.
* پاییز برای هیچ دوره ای از عمر مفید نیست. زیرا در این فصل، خلط خون و بلغم ( که اخلاط مهم تر خون هستند ) به حداقل میزان خود در طول سال می رسند. به همین دلیل افراد پیر در این فصل بیشتر می میرند و از طرفی خلط سودا در این فصل افزایش پیدا می کند.
* زمستان برای سنین جوانی (20 تا 40 سالگی ) مناسب است چون بلغم در این فصل افزایش پیدا می کند و همچنین برای سنین میانسالی (40 تا 60 سالگی ) به علت حذف سودا از خون مفید می باشد.
* در طول یک ماه قمری، بیشترین زمان افزایش اخلاط، مربوط به دوازدهم تا پانزدهم هر ماه قمری است، بنابراین انجام حجامت در این اوقات بسیار مفید و مؤثر خواهد بود.
* در طول یک سال قمری، بیشتری زمان افزایش اخلاط، در اواسط فصل بهار و سپس اواسط فصل پاییز اتفاق می افتد؛ به همین دلیل انجام حجامت در این فصل ها بیشتری توصیه می شود.
* در طول عمر انسان، بیشترین زمان افزایش اخلاط مربوط به سنین 17 تا 35 سالگی است که فرد بایستی در این سنین کارهای لازم مثل تغذیه ی مناسب، انجام حجامت و… را انجام دهد تا سلامتی خود را حفظ کند.

مزاج کوه ها و دریاها
اگر کوه ها در جنوب شهر باشند هوای شهر بسیار سرد و اگر کوه ها در شمال شهر باشند هوای شهر گرم است.
اگر دریا در جنوب شهر باشد هوای شهر بسیار گرم و مرطوب و اگر دریا در شمال شهر باشند، هوای شهر بسیار سرد و مرطوب می شود.

مزاج مناطق جغرافیایی
مزاج مردم هر منطقه به محیط جغرافیایی آن منطقه نیز بستگی دارد. برای مثال مزاج مردم مناطق کوهستانی مثل دماوند سرد و خشک، ساکنان مناطق بیابانی مانند استان یزد گرم و خشک، ساکنان مناطق کنار دریا که در جنوب آنها کوه قرار دارد مثل حاشیه ی شمال ایران و اطراف دریای مازندران سرد و مرطوب است و مردم این مناطق به علت رطوبت بالا معمولاً آرام و صبورند. همچنین بیماری های مفصلی در این مناطق به خصوص در خانم ها بیشتر دیده می شود؛ به همین دلیل در رژیم غذایی این مناطق، سیر، پیاز و سیاه دانه بیشتر استفاده می شود.

مزاج لباس ها و پوشش ها
لباس هایی که می پوشیم نیز دارای مزاجی از نوع سردی و گرمی هستند و می توانند موجب ایجاد سردی و گرمی در بدن شوند. برای نمونه لباس پشمی گرم است. ابریشم خیلی گرم است، کتان و لباس هایی از جنس پلاستیک ( آکرولیک ) سرد هستند، فرش ماشینی سرد است. کسی که روی این فرش می خوابد احساس سردی می کند، به همین دلیل در مناطق سردسیری مانند آذربایجان، اردبیل، زنجان و کردستان از تشک های پشمی استفاده می شود، ولی در مناطق گرمسیری مانند کاشان و یزد از تشک های پنبه ای استفاده می کنند. در مناطق سرد و مرطوب مانند شمال ایران از نَمَد استفاده می کنند که یک نوع فرش ساخته شده از پشم فشرده است و در مناطق گرم و مرطوب مانند جنوب ایران از حصیر استفاده می کنند.

مزاج انواع بادها
مزاج باد جنوب و اطراف آن گرم و مرطوب است و مزاج باد شمال و اطراف آن سرد و خشک است.
همچنین مزاج باد صبا که از سمتِ مشرق می وزد، کمی مایل به گرمی بوده، معتدل است و حرارت مطلوبی دارد. مزاج باد دَبور (1) کمی مرطوب بوده و معتدل است.

تأثیر نور بر حالات روانی انسان
به اعتقاد روان پزشکان افسردگی فصلی در فصل های پاییز و زمستان به دلیل کاهش نور دریافتی بدن می باشد. به همین دلیل آن ها شیوه ی نور درمانی را برای درمان این گروه از بیماران پیشنهاد می کنند.
با افزایش جمعیت و زندگی در آپارتمان ها، برخورداری از نور آفتاب نسبت به زندگی در خانه های حیاط دار گذشته کاهش یافته است.
ساکنان این گونه منازل، خانه را محیطی مناسب برای گذراندن اوقات فراغت نمی دانند و از محیط خانه دلزده می شوند. کوچک شدن خانه های امروزی در کاهش صمیمیت اعضای خانواده بسیار مؤثر است. زمانی که خانه کوچک باشد کودک نمی تواند انرژی خود را آزاد کند و دچار افسردگی یا لجبازی می شود که موجب جدایی کودک از مادر و دیگر اعضای خانواده می شود. البته این مشکل در اکثر کشورهای صنعتی و در شهرهای بزرگ دنیا وجود دارد که باید امکانات شهری برای استفاده از نور آفتاب و هوای آزاد و همچنین استفاده از تفریحات سالم وجود داشته باشد تا ابتلا به بیماری های روحی – روانی و حتی جرم و جنایت در شهرها که اکثراً منشأ روانی دارد به حداقل برسد.

مزاج انواع عطرها
عطرها نیز هر کدام مزاج مخصوصی دارند که شناخت و استفاده از آن ها به حفظ سلامتی بدن کمک می کند. مثلاً یک فرد گرم مزاج با بوییدن عطر گرم، دچار سردرد می شود ولی همین بوی گرم موجب آرامش فرد سردمزاج می شود. برعکس این حالت، یعنی وقتی فرد سرد مزاج بوی ترشی و یا هر بوی سرد دیگری را بو کند، موجب ایجاد سردرد و بی حوصلگی در او می شود.
عطر گل محمدی، گل مریم و گل یاس عطرهای گرم و لطیف هستند. همچنین عطرهایی مانند عطر بوی مَشک خیلی گرم است.
بوی سرکه، آب لیمو، ترشی ها، بوهای اسیدی و بوی لجن از بوهای سرد هستند بوی مواد شیمیایی مانند مواد سفید کننده، بنزین، نفت، ضد عفونی کننده ها اثرات سردی بخشی برای مغز دارند و بوهای سرد می باشند که بو کردن دائمی آن ها موجب مشکلات عصبی وحتی فراموشی می شود.

مزاج انواع رنگ ها
همان طور که خوردن غذاهای نامناسب موجب بروز بیماری می شود، تماشای رنگ های نامناسب نیز در جسم و روح فرد تأثیرگذار است؛ به همین دلیل افراد باید با توجه به مزاج خود رنگ های مختلف را تماشا و یا از تماشای دائمی رنگ های نامناسب با مزاج شان خودداری کنند.

مزاج برخی رنگ ها:
رنگ آبی آسمان، رنگی معتدل و مناسب با مزاج همه ی انسان ها است. رنگ سبز نیز رنگی معتدل و آرام بخش است بنابراین به انسان های ناامید و افسرده توصیه می شود از رنگ سبز استفاده کنند.
رنگ سفید و سیاه طبع سرد دارند البته میزان سردی رنگ سیاه بیشتر از رنگ سفید است به همین دلیل می توانیم بگوییم رنگ سیاه سرد و خشک و رنگ سفید سرد و مرطوب است و تماشای مداوم این رنگ ها موجب منفی نگری، ناامیدی وغم می شود.
قرمز رنگی گرم است. تماشای گلزارهایی با رنگ قرمز گرمابخش، انرژی دهنده و شادی آور است. صحنه هایی که کاملاً قرمز هستند، انرژی زاد بوده و برای انسان های گرم مزاج مناسب نمی باشند.
رنگ زرد طبع گرم و تر و رنگ نارنجی طبع گرم دارد. رنگ آجری، رنگ خاکی و گندم گون رنگ های معتدل و آرام بخش هستند.
رنگ بنفش دارای طبع سرد و خشک است و برای رفع بی خوابی و تقویت حافظه توصیه می شود.

مزاج انواع چهره ها
تماشای صحنه های مختلف تأثیر مثبت یا منفی در افراد دارد. برای مثال دیدن انسان های ناشکر، ظالم، کینه توز و بدجنس سردی زا و ناامید کننده است و برعکس تماشای چهره ی پدر و مادر و انسان های مؤمن گرمابخش است.
از جمله صحنه های گرم می توان به تماشای صفحات قرآن و صفحات دعا که موجب افزایش نور چشم می شود، اشاره کرد.
تماشای چهره ی نامحرم و صحنه های گناه به شدت سرد و خشک است. تماشای صحنه های جنسی سودازا است. این صحنه ها در ابتدا موجب گرمی و تحریک می شود و سپس سردی می آورد و به همین دلیل موجب سستی جسم و روح می شود. دیدن صحنه های نفرت انگیز، ظلم و جنایت، سردی بخش است.

مزاج انواع صداها
تمامی صداهای آرام و مداوم طبیعت گرم دارند و انرژی بخش هستند. از جمله ی این صداها می توان به صدای برگ درختان بید هنگام وزش باد، صدای شُرشُر آب و صدای آواز خروس هنگام سحر اشاره کرد.
صداهای ترسناک طبیعت سردی دارند به همین دلیل پس از شنیدن این صداها باید خوراکی هایی با طبع گرم استفاده کرد و نوشیدنی گرم نوشید. بیشتر اوقات نیز نوشیدن آب که یک قطعه فلز خیلی گرم داخل آن انداخته باشند ( مانند نوشیدن آب طلا ) توصیه می شود. از جمله ی صداها با مزاج سرد می توان به صدای رعد و برق و صدای سیل اشاره کرد. همچنین باید با هر حادثه ی ترسناک طبیعت مانند زلزله، خورشید گرفتگی و… نماز آیات خواند تا جسم و روح با گرمای عبادت آرام شود.
صداهای سرد و سودازا موجب خستگی جسم، افزایش غلظت خون، وزوز گوش، خستگی اعصاب، سردرد، کم حوصلگی، لرزش اندام، کم خوابی و تفکرات منفی و رفتارهای سوداوی می شوند. از جمله ی این صداها می توان به صداهای صنعتی مثل صدای موتور کارخانجات، موتور اتومبیل ها، هواپیما و… اشاره کرد.
از جمله صداهایی که دارای مزاج گرم هستند می توان به آواهای معنوی مانند صدای دعاها، مناجات شبانگاهی، دعاهای دسته جمعی، زمزمه ی دعاهای ندبه، سمات، مُجیر، جوشن، افتتاح و … اشاره کرد. این آواها به روح و جسم انسان انرژی و قدرت می بخشند.
دعای پدر بر سر سفره، هنگامی که از خداوند سپاس گزاری می کند گرم است و مزاج غذای سفره را گرم تر می کند.

مزاج انواع لحن صدا
لحن صدا نیز دارای مزاج می باشد. کلام محکم، هدفدار و رُک گرم است و کلام تردید انگیز و شک آفرین سرد است.
بعضی از صداها دارای گرمی خاصی هستند و عطری روح بخش دارند و جملاتی که با این صداها ادا می شوند، بر دل می نشینند و عمق وجود را گرم می کنند.
لحن همراه باامید از طبع گرم برخوردار است و لحن همراه با ناامیدی طبع سرد دارد.
جالب است بدانید که حتی اگر کلام غیر معقولی به صورت روان، محکم و استوار بیان شود، توجه را به سمت خود جلب می کند و موجب استحکام می شود.

مزاج انواع نواهای موسیقی
نواهای موسیقی همگی دارای قدرت ایجاد گرمی، سردی و خشکی در بدن و روان هستند. شناخت مزاج سازها و دستگاه های برای به کارگیری آن ها و یا ترک شنیدن آن ها برای افراد ضروری است.
نوای گرم نوایی است که موجب شور، نشاط و حرکت شده و ضربان نبض را افزایش می دهد . همچنین هر نوایی که موجب سستی، سردی و غم شده و ضربان نبض را کاهش دهد، نوای سرد تعریف می شود.
بر این اساس نواهای موسیقی شرقی مانند نی، دُهُل، چنگ، عود، دف، سه تار، تار، سنتور و… گرم می باشند و دستگاه های موسیقایی مانند نوا، شور، همایون، اصفهان، بیات ترک، سه گاه، چهار گاه و… صداهای گرم تولید می کنند. همچنین صداهای بم ( کلفت )، گرم و صداهای زیر ( نازک )، سرد هستند.
انسان ها وقتی به سن پیری می رسند بیشتر از نواهای موسیقی شرقی که دارای طبع گرم هستند، لذت می برند. این در حالی است که در سن جوانی از نواهای سرد و خشک مثل موسیقی غربی ( سودازا ) بیشتر استقبال می کنند.

مزاج انواع دودها
دودها نیز مزاج و خاصیّت ویژه ای از خود نشان می دهند. گاهی موجب بروز آرامش در انسان و گاهی باعث شور و هیجان می شوند و زمانی باعث بی قراری، سستی، نگرانی و ناامیدی می شوند. برای مثال دود اسفند، کندر وعود، دود آتش چوب، هیزم، کاه، دود پشم و ابریشم گرم هستند و دود آتش چوب انار، گرم و خشک و دود آتش چوب گز بسیار گرم است.
از جمله دودهایی که ابتدا بسیار گرم و سپس بسیار سرد هستند می توان به دود تنباکو اشاره کرد. به همین دلیل انرژی کوتاهی به فرد می دهد سپس مغز را سرد می کند. دود تریاک نیز ابتدا گرم سپس بی نهایت سرد است.
همچنین از جمله دودهایی که سرد هستند می توان به دود بنزین، نفت و گازوئیل، دود مواد پلاستیکی، دود زباله و دود پنبه اشاره کرد.

مزاج انواع زخم ها
زخم ها نیز بر حسب رنگ، بو و شکل دارای مزاج هستند و باید بر حسب نوع آن ها، روش درمان را انتخاب کرد.
مزاج زخم های قرمز و زرد رنگ گرم است و زود درمان می شوند. زخم های سفید زخم های سرد و دیر درمان هستند و تا زمانی که رنگ زخم تغییر نیافته، زمینه ی آن ایجاد نمی شود. همچنین هر چقدر رنگ زخم تغییر کند و به طرف رنگ قرمز متمایل شود، بوی عفونت آن کم شده و درد آن نیز کاهش پیدا می کند.

مزاج انواع بیماری ها
از جمیه بیماری هایی که دارای مزاج سرد می باشند می توان به بیماری های پوستی، آسم، سینوزیت، شب ادراری، یبوست، صرع، بیماری های مفاصل، ریزش مو، اِم اس و … اشاره کرد. همچنین بیماری هایی با مزاج گرم شامل بیماری هایی مانند لکه های تیره و جوش در پوست، اسهال، میگرن و خونریزی های مختلف می باشند. همگی این بیماری ها به علت سردی و گرمی ایجاد می شوند. بنابراین برای پیشگیری از بروز بیماری ها باید خوراکی های متعادل و مناسب با طبع میل نمود.

مزاج انواع سنگ ها و فلزات
فلزات نیز از مزاج خاص خود برخوردارند. این مزاج از طریق تماس بدن با فلز منتقل می شود و گاهی اثرات بسیار عمیقی در بدن باقی می گذارد به طوری که جبران برخی از آن ها بسیار دشوار است. مثلاً سرب بسیار سرد است تا حدی که اگر یک قطعه فلز سرب بر کمر مردی بسته شود موجب ناباروری در او می شود. همچنین نقره، روی، آهن، آلومینیوم و چُدن همگی سرد هستند.
مزاج طلا بسیار گرم است. مس و فلزات ترکیبی مانند برنج نیز گرم هستند. مزاج گوگرد و جیوه گرم و خشک هستند.
الماس دارای مزاج گرم و خشک است و از خواص درمانی آن می توان به بستن آن بر شکم و درمان ناراحتی و مشکلات دستگاه گوارش اشاره کرد. همچنین این کار باعث هضم غذا می شود و معده را تقویت می نماید.
سنگ مرمر نیز دارای مزاج سرد و خشک می باشد.

مزاج انواع سایه ها
مزاج سایه ی درخت بید، سرد و آرام بخش است و برای فرد تب دار مفید می باشد. همچنین سایه ی درختان گیلاس، اقاقیا، زبان گنجشک، زردآلو، صنوبر و سرو نیز سرد هستند. مزاج سایه ی درختان گردو، توت، چنار و نارون گرم هستند. امّا مزاج سایه ی درخت انگور معتدل است.
منبع مقاله :
حبیب اللهی، احمد، حبیب اللهی، مسعود؛ (1393)، آشنایی با انواع طبع و مزاج به انضمام تغذیه گروه های خونی، قم: نشر ابتکار دانش، چاپ بیستم