1-3- اکسیژن

هرموجود زنده ای برای زیستن احتیاج به اکسیژن هوا دارد واگر به هر علتی اکسیژن به قسمتهای مختلف بدن کم برسد باعث ناراحتی می گردد.
درموجودات زنده مانند، انسان وحیوان سیستم گردش خون وظیفه رساندن اکسیژن به بافتها وبازگرداندن گاز کربنیک به ششها را دارد وچنانچه اکسیژن از حد لازم جهت مصرف کمتر باشد ویا آلوده به گازهای سمی ویا بخارات مواد دیگر گردد غیر قابل استفاده بوده ونیاز بدن را جوابگو نخواهد بود.
کمبود اکسیژن در ارتفاعات ویا در زیر زمین مانند معادن نیز گاه انسان وحیوانات را تهدید به مرگ می کند.
تمام موارد بالا وعوامل مختلف دیگر وجود وسیله ای که هوا رسانی نماید و کمبود اکسیژن را رفع کند مورد توجه قرار می دهد وبدین خاطر در آتش نشانی از دستگاه های تنفسی استفاده می شود.
قبل از تشریح انواع دستگاه های تنفسی وتوضیح قسمتهای مختلف هر یک باید عمل دم وعمل بازدم ومقدار مصرف هر شخص در دقیقه معلوم گردد و سپس وسیله مناسب انتخاب شود.

2-3- عمل دم

هوای اطراف ما دارای 21% اکسیژن 78% نیتروژن و1% گازهای بی اثر است ودر هر بار تنفس این مقدار وارد بدن می گردد از 21% اکسیژن 4% در بدن مصرف وبقیه بصورت گازکربنیک (CO2) خارج می گردد. نیتروژن درسوخت وساز بدن مصرف نشده وفقط عمل رقیق کردن اکسیژن را بعهده دارد.

3-3- عمل بازدم

درهنگام بازدم تنفسی 17% اکسیژن و4% گازکربنیک 78% نیتروژن 1% گازهای بی اثر از طریق ششها به هوا برگردانده می شود.

4-3- مقدارمصرف

انسان درهر بار تنفس 2 لیتر هوا را وارد بدن می کند ودرهر دقیقه 15 بار بطور تقریبی عمل تنفس صورت می گیرد ودر شرایط دشوارگاهی تا 30 بار ویا بیشتر در دقیقه عمل تنفس اتفاق می افتد.
مقدار هوای مصرفی برای آتش نشان با دستگاه تنفسی را بطور متوسط 40 لیتر در دقیقه در نظر می گیرند که میانگینی از شرایط عادی و شرایط دشوار در عملیات است. اکنون با پی بردن به لزوم دستگاه تنفسی به شرح انواع دستگاه های تنفسی می پردازیم.

5-3- انواع دستگاههای تنفسی

دستگاه تنفسی با هوای فشرده نوع انفرادی مدار باز2- دستگاه تنفسی با هوای فشرده ارتباط از طریق لوله مدار باز 3- دستگاه تنفسی از نوع بلومن 4- دستگاه تنفسی با اکسیژن فشرده، نوع انفرادی- مدار بسته5- دستگاه تنفسی صافی دار (فیلتر دار).
از انواع مختلف دستگاههای تنفسی فقط نوع دستگاه تنفسی با هوای فشرده که بصورت انفرادی مورد استفاده قرار می گیرد بیشتر در آتش نشانی کارایی دارد که به شرح قطعات مختلف ونوع کارکرد استفاده آن می پردازیم.

6-3- دستگاه تنفسی با هوای فشرده(نوع انفرادی)

این دستگاه شامل قسمتهای زیر می باشد:
سیلندر
بدنه
ماسک صورت
قسمت فشار شکن و شیر تنظیم فشار
فشار سنج
واسطه لوله کمکی
سوت خبر
آژیر خطر

1-6-3- سیلندر

دارای بدنه ای فولادی ویا فلز دیگری بصورت مقاوم ویکپارچه که از قسمت داخل بوسیله لایه ای پوشانده تا دچار خوردگی فلز نشود ودرقسمت خارج سیلندر بوسیله رنگ استاندارد مشخص می باشد.
این سیلندرها درظرفیت های 4 تا 11 لیتری ساخته می شوند وظرفیت مایعی سیلندر درنظر گرفته می شود و هر چه فشار بیشتر باشد هوای درون سیلندر فشرده شده وهوای بیشتری درون سیلندر جای می گیرد وبصورت فرمول می توان گفت:
ظرفیت مایعی سیلندر × فشار (فشاری که توسط فشار سنج نشان داده می شود)
پس اگر ظرفیت مایعی سیلندری 9 لیتری وفشار سنج 200 آتسفر درنظر گرفته شود خواهیم داشت:
لیتر هوا 1800=200×9
واگر بخواهیم مدت زمان کار سیلندر را محاسبه نماییم خواهیم داشت:
مدت کار سیلندر برحسب دقیقه (مایعی ظرفیت×فشار )/40
40- مقدار مصرف یک آتش نشان در دقیقه است.
مدت کار سیلندر برحسب دقیقه (200×9)/40=1800/40=45

2-6-3- زمان برگشت

پس از بدست آوردن مدت کار سیلندر وزمان برگشت را که 10 دقیقه درنظر می گیرند ازآن کم کرده و کار مفید بدست می آید.
(سیلندر مایعی ظرفیت ×فشار )/40-10= کار مفید
کلیه سیلندرها دارای مشخصاتی هستند که بر روی گلویی حک شده است که عبارتند از:
حجم مایعی – فشار حد مجاز پر کردن – فشار تست- کشور سازنده – وزن خالی- وزن پر وغیره

3-6-3- بدنه

قسمتی که بر روی بدن قرار می گیرد وبوسیله بندهای کوله ای وکمربند بر پشت شخص محکم می شود، دارای یک یا دو بست فلزی، که سیلندر را مهار می کند ودیگر قطعات بر روی این بدنه نصب می گردد.

4-6-3- ماسک صورت

مانند کلاهی با تعداد معینی بر روی سر سوار می شود درمقابل صورت دارای طلقی شیشه ای است. قسمت بدنه ماسک صورت از جنسی لاستیک نرم ساخته شده درمحل اتصال با صورت می تواند مانع ورود هوا ویا دود بخارات و گازها بدرون ماسک گردد.

5-6-3- سوپاپ خروج بازدم تنفسی

ماسک صورت دارای محلی جهت خروج بازدم تنفسی می باشد که به آن سوپاپ یکطرفه می گویند.
بر روی بدنه ماسک صورت محلی برای نصب میکروفن ویا گوشی بی سیم در نظر گرفته شده است تا شخص بتواند با افراد دیگر ارتباط برقرار نماید.

6-6-3- شیر گیرنده هوا

گیرنده هوا که بر روی ماسک صورت نصب می گردد از طریق لوله ای هوا را گرفته ودرفشار آن تقلیل ایجاد می نماید، سپس هوا آماده مصرف است.

7-6-3- فشار شکن

بر روی بدنه درکنار شیر ورودی قسمتی برای تقلیل فشار درون سیلندر درنظر گرفته شده است که در برخی ازدستگاههای تنفسی لازم می باشد.
فشارشکن، فشار را تا 100 پوند براینچ مربع(درحدود 7 اتمسفر) تقلیل داده و به پشت ماسک صورت قسمت دهنی می فرستد.
فشار شکن دارای شیری است که سه کار مهم را انجام می دهد ودرموارد دیگر باید شیر بسته باشد. اگر افت فشار در رساندن هوا برای مصرف ایجاد شود ویابندهای ماسک صورت خوب بسته نشده باشد. ودود وارد ماسک شود ویا بازدم تنفسی طلق جلو ماسک را کدر نماید وبخار هوا دید را کم کند با باز کردن شیر تنظیم فشار، فشار ورودی هوا به ماسک بیشتر شد و می توان معایب فوق را بر طرف ساخت.

8-6-3- فشار سنج

وسیله ای که فشار هوای درون سیلندر را نشان می دهد وبر حسب یکی از درجات(اتمسفر – بار – پوند براینچ مربع- کیلوگرم برسانتی متر مربع) درجه بندی شده است و بوسیله شبرنگ درتاریکی قابل دیدن می باشد.
ده دقیقه زمان برگشت نیز بر روی آن مشخص گردیده است.
ضمناً «فشار سنج ها بیش از مقدار لازم درجه بندی شده و هر فشار سنج مخصوص یک دستگاه می باشد.)

9-6-3- واسطه لوله کمکی

در ادامه قسمت فشار شکن لوله ای یکطرفه مسیر هوا را به داخل باز می کند قرار دارد که می تواند سه کار عمده انجام دهد.
در زمان هواگیری از خارج دستگاه تنفسی از طریق واسطه لوله کمکی می توانیم هوا بگیریم.
هوای سیلندر را ذخیره کرده وهر گاه لوله ای که به دستگاه هوا می رساند قطع گردد با بازکردن وجدا کردن از قسمت واسطه لوله کمکی از هوای سیلندر استفاده نمود.
هوا رسانی به نفر همراه از این لوله انجام می شود وبوسیله یک فیس اضافی می توان به مصدوم درحادثه هوا رساند.

10-6-3- سوخت خبر

وسیله ای است که در زمان 10 دقیقه پایانی هوای درون سیلندر بکار می افتد وبا سوت ممتد زمان برگشت را به اطلاع آتش نشان می رساند. در دستگاههای مختلف که ظرفیت های مختلفی را دارند سوتهای در درجات مختلفی بصدا در می آیند وبصورت زیرمی توان محاسبه نمود.
لیتر هوای مورد مصرف در 10 دقیقه 400=10×40
در دستگاه تنفسی سوخت خبر سیلندر 9 لیتری در 45 AT بصدا در می آید.
اتمسفر AT 45=9: 400
در دستگاه تنفسی سوخت خبر سیلندر 6 لیتری در 65 بصدا در می آید.
اتمسفر65= 6: 400

11-6-3- آژیر خطر

وسیله ای است که بر روی یکی از بندهای نصب می گردد ودرمواقع خطر با صدا در آوردن آن درمحل حادثه می توان افراد خارج از محل حادثه را از اتفاقی که برای آتش نشان با دستگاه تنفسی رخ داده مطلع نمود.
بوسیله باطری تغذیه می شود وبا فشار دادن کلید آن بطور دائم به نواختن آژیر می پردازد وکلید قطع آن نزد فرمانده ویا مسئول کنترل است.
در هنگام استفاده از آژیر دست از کار کشیده درگوشه ای ایمن وقابل دید درانتظار نجات دهندگان می مانیم وبصورت عادی و آرام از هوای درون سیلندر استفاده می نمائیم.

7-3- مسئول کنترل

درهنگام ورود به محل حادثه شخصی در جلو درب ورود قرار گرفته واطلاعات لازم را درمورد ورود یا خروج – زمان ورود- زمان خروج- محل ورود محل عملیات و مقدار زمان عملیات بر روی تخته ای یادداشت کرده ودر آخر گزارش کار به فرمانده می دهد ونباید مسئولیت دیگری بعهده گیرد.