نویسنده:ترجمه: دکتر رها پازکی- شهریور ۸۴ دانشگاه علومپزشکی بوشهر

● زخم گوارشی چیست؟

زخم گوارشی زخمی در آستر مخاط معده یا اثنی عشر است. اثنی عشر قسمت ابتدایی روده کوچک است. اگر زخم در معده باشد به آن زخم معده گفته می شود و اگر در اثنی عشر باشد به آن زخم اثنی عشر می گویند. ممکن است بیش از یک زخم داشته باشید.
بسیاری افراد زخم گوارشی دارند. زخم های گوارشی می توانند با موفقیت درمان شوند. اولین قدم مراجعه به پزشک است.

● نشانه های زخم گوارشی چیست؟

▪ درد سوزشی در شکم شایعترین نشانه است. درد خصوصیات زیر را دارد:
▪ شبیه یک درد مبهم احساس می شود.
▪ برای روزها و هفته ها می آید و می رود.
▪ ۱ تا ۳ ساعت بعد از غذا شروع می شود.
▪ نیمه شب وقتی معده شما خالی است می آید.
▪ معمولاً بعد از غذا خوردن از بین می رود.

● سایر نشانه ها شامل موارد زیر هستند:

▪ از دست دادن وزن
▪ بی اشتهایی
▪ درد در حین غذا خوردن
▪ احساس ناراحتی در معده
▪ استفراغ
برخی افراد با زخم گوارشی نشانه های خفیفی دارند. اگر هر یک از این نشانه ها را دارید ممکن است زخم گوارشی داشته باشید و باید پزشک خود را ببینید.

چه چیزی باعث زخم گوارشی می شود؟

● زخم های گوارشی عموماً به وسیله موارد زیر ایجاد می شوند:

▪ باکتریی به نام هلیکو باکتر پیلوری یا به اختصار اچ پایلوری.
▪ داروهای ضد درد غیر استروییدی مانند آسپیرین و ایبوبروفن
▪ سایر بیماریها
بدن شما اسید قویی را برای هضم غذاها تولید می کند. یک آستر قسمت داخلی معده و اثنی عشر شما را از این اسید محافظت می کند. اگر این آستر از هم گسیخته شود، اسید می تواند به دیواره ها آسیب بزند. هر دو مورد اچ پایلوری و داروهای ضد درد غیر استروئیدی آستر را ضعیف می کنند و در نتیجه اسید می تواند به دیواره معده یا اثنی عشر برسد.
اچ پایلوری تقریباً باعث دو سوم زخمهاست. بسیاری افراد اچ پایلوری دارند اما همه کسانی که عفونت دارند دچار زخم گوارشی نمی شوند.
بقیه زخمها بیشتر به دلیل داروهای ضد درد غیر استروئیدی ایجاد می شوند. به ندرت سایر بیماریها می توانند باعث بروز زخم شوند.

● آیا استرس یا غذاهای چاشنی دار می توانند باعث بروز زخم شوند؟

خیر، نه استرس و نه غذاهای چاشنی دار هیچیک نمی توانند با عث بروز زخم شوند. اما می توانند زخمها را بدتر کنند. نوشیدن الکل و سیگار کشیدن نیز می تواند زخمها را بدتر کند.

● چه چیزی خطر ابتلا من به زخمهای گوارشی را بیشتر می کند؟

▪ در صورت وجود موارد زیر احتمال بیشتری برای ابتلا به زخم گوارشی دارید:
▪ داشتن عفونت باکتری اچ پایلوری
▪ استفاده از داروهای ضد درد غیر استروئیدی
▪ کشیدن سیگار
▪ نوشیدن الکل
▪ داشتن فامیلی که زخم گوارشی دارد
▪ سن بالای ۵۰ سال

● آیا زخم گوارشی ممکن است بدتر شود؟

زخم گوارشی در صورتی که درمان نشود می تواند بدتر شود. اگر هرکدام از علائم زیر را دارید به پزشک خود اطلاع دهید:
▪ درد ناگهانی وتیز که از بین نمی رود.
▪ مدفوع سیاه رنگ یا خونی
▪ استفراغ خونی یا استفراغی که به رنگ قهوه به نظر می رسد.

● این علائم می تواند نشانه هایی از موارد زیر باشند:

▪ زخم در عمق معده یا اثنی عشر پیشرفت کرده است یا آنها را سوراخ کرده است.
▪ زخم یک رگ خونی را شکافته است.
▪ زخم باعث توقف حرکت غذا از معده به اثنی عشر ( دوازده) شده است.

این علائم باید به سرعت درمان شوند. شما ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

● چگونه بدانیم که آیا زخم گوارشی داریم یا خیر؟

▪ اگر نشانه ای دارید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است موارد زیر را در خواست نماید:
▪ یک تصویر اشعه X از معده و اثنی عشر به نام «مجموعه گوارش فوقانی» شما باید مایعی به نام باریوم را بنوشید تا معده و اثنی عشرتان در تصویر مشخص باشد.
▪ آندوسکپی از یک لوله (چراغ دار با یک دوربین کوچک در انتهایش) برای مشاهده معده و اثنی عشرتان استفاده می کنند. شما داروهایی برای آرامش یافتن استفاده می کنید و بنابراین پزشک می تواند لوله نازک را از دهان شما به داخل معده و اثنی عشرتان بفرستد. پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت معده شما را برای مطالعه در زیر میکروسکوپ بردارد. این روش نمونه برداری نام دارد.
▪ اگر زخم گوارشی دارید پزشکتان ممکن است آزمایش تنفسی، خون یا بافتها را انجام دهد تا ببیند آیا باکتری باعث ایجاد زخم شده یا خیر؟
▪ زخمهای گوارشی چگونه درمان می شوند؟

● زخمهای گوارشی قابل درمان هستند. داروهای زخم گوارشی این داروها هستند:

▪ مهار کننده های تولید اسید
▪ آنتی بیوتیکهایی برای کشتن باکتری
بسته به نشانه هایی که دارید میتوانید یک یا چند داروی زیر را به مدت چند هفته استفاده کنید. این داروها درد را متوقف می کنند و به بهبودی معده یا اثنی عشرتان کمک می کنند.
زخمها برای بهبودی نیاز به زمان دارند. داروهایتان را حتی در صورت برطرف شدن درد مصرف کنید. اگر این داروها باعث شدند شما احساس ناخوشی یا سرگیجه کنید یا باعث بروز اسهال یا سردرد شدند، پزشک ممکن است داروها را تغییر دهد.
اگر داروهای ضد درد غیر استروئیدی باعث بروز زخم باشند باید استفاده از آنها را متوقف کنید. اگر سیگار می کشید آن را ترک کنید. سیگار کشیدن بهبودی زخم را کند می کند.

● آیا می توانم از ضد اسیدها استفاده کنم؟

▪ بله. اگر زخم گوارشی داشته باشید استفاده از ضد اسید می تواند:
▪ عملکرد اسید را متوقف کند و درد را کاهش دهد.
▪ به بهبودی زخم کمک کند.
ضد اسید ها باکتری را از بین نمی برند، بنابراین حتی اگر درد از بین برود زخم شما باز خواهد گشت.

● آیا ممکن است زخمهای گوارشی باز گردند؟

بله اگر استفاده از آنتی بیوتیک را زود متوقف کنید نه تمام باکتریها از بین می روند و نه تمام زخمها بهبود
می یابند. اگر همچنان سیگار بکشید یا از داروهای ضد درد غیر استروئیدی استفاده کنید، زخم ممکن است باز گردد.

● اگر زخمهای گوارشی بهبودی نیابند چه؟ آیا نیاز به جراحی هست؟

در بسیاری موارد داروها باعث بهبودی زخمها می شوند. در صورتی که زخم دچار حالات زیر شود ممکن است نیازمند جراحی شوید:
▪ بهبود نیابد
▪ مداوماً بازگردد
▪ سوراخ شود، دچار خونریزی شود، معده یا اثنی عشر را مسدود کند

● جراحی می تواند:

▪ زخم را بردارد
▪ میزان اسید تولیدی معده را کاهش دهد.

● برای پیشگیری از زخمهای گوارشی چه کنم؟

▪ استفاده از داروهای ضد درد غیر استروئیدی را متوقف کنید. با پزشکتان در مورد از بین برنده های درد صحبت کنید

● برای کاهش خطر ابتلا به زخمهای گوارشی چه کنم؟

▪ سیگار نکشید
▪ الکل ننوشید