طولانی بودن عمر امام زمان(عج)، همواره در طول تاریخ مورد سؤال بوده است. اما عمری که از قرنها فراتر رود از دیدگاه‌های گوناگون، امری شدنی و ممکن است.
در اینجا به بررسی امکان تحقق چنین امری می پردازیم :
1- امکان عقلی: مقصوداز این امکان، محال نبودن عمر طولانی از نظر عقل است از نظر عقل ، درازی عمر نیز با تناقض همراه نمی‌باشد. و مانعی برای تحقق آن وجود ندارد، زیرا در مفهوم زندگی، مرگ زودرس نهفته نیست. همانند عدد 3 نمی‌باشد که فرد است و زوج نشود. چون در این مورد تناقض لازم می‌آید. بر این اساس، ممکن است که برای انسان شرائط و محیطی پدید آید که سلولهای بدن پیوسته بازسازی شود. و اندامهای پشین که دچار پیری و فرسودگی شده‌اند به تدریج در جریان خون حل و دفع شوند. لذا، از نظر عقل سالها زنده ماندن محال نمی‌باشد. [1] 2- امکان علمی: امکان علمی بدین معناست که از نظر علم، سفر انسان به سیارات منظومه شمسی و دیگر منظومه‌ها مردود نیست و نظریه‌های علمی امکان زندگی دراز مدت را برای انسان نیز محال نمی‌داند. امروزه در کیهان‌شناسی، روانشناسی و سایر رشته‌های علمی هر روز نظریات استواری پدید می‌آید که با دلایل وشواهد بیشتر همراه می‌باشد. از این رو به لحاظ علمی در امکان زیست طولانی نیز تردید نمی‌توان کرد. که در اینجا به آن اشاره می‌گردد:
الف) برخی از محققان می‌گویند، ژنهایی را کشف کرده‌اند که عامل جاویدانگی سلولهاست. این ژنها می‌توانند سلولهای آسیب دیده را ترمیم کنند. آزمایشها بر حشراتی که این ژنها در آنها فعال شده بود نشان داد که این جانداران بر اثر مرگ سلولی نمی‌میرند، بلکه تحلیل فیزیکی اندامها به مرگ آنها می‌انجامد. امید است با شناخت مکانیسم پیری، کیفیت زندگی سالمندان بهبود یافته و روند پیری کاهش پیدا کند.[2] ب) پژوهشگران با آزمایش به روشی‌از ژن درمانی دست یافته‌اند که از تحلیل رفتن ماهیچه‌های بدن در اثر پیری پیشگیری می‌کند. و با این روش می‌توان حجم و قدرت ماهیچه‌ها را در زمان پیری و یا در بیماریهای خاص،دوباره بدست آورد.[3] ج) تاکنون تصور می‌شد که نقص در سیستم اعصاب برگشت ناپذیر است و بافتهای عصبی را نمی‌توان ترمیم کرد. لیکن محققان دریافته‌اند که سلولهای مغز بیشتر نیز می‌توانند با حضور خود را بازسازی کنند ولی این کار پیوسته در طول زندگی یک فرد انجام گیرد.[4] د) تحقیق نشان داده است که مرگها در 90 و 100 سالگی بیشتر به خاطر کهولت نیست، بدلایل مشخص و عوارضهائی همانند سکته مغزی، عفونت ریه، پوکی استخوان و … رخ می‌دهد.
و همچنین، نا امیدی در سالمندان احتمال مرگ زودرس را در آنها افزایش می‌دهد. و تحقیق روی 795 مرد و زنِ 64 تا 75 ساله نشان دادند که 29 درصد آنهایی که حالت یأس داشته نسبت به دیگران مرگ زودرس داشته‌اند.[5] 3- امکان عملی: امکان عملی آن است که پدیده روزافزون علمی و تحقیقی همانند: سفینه های فضایی، دریایی، ژن شناسیها، اندامهای مصنوعی، رشد جانواران، بیرون از رحیم، و… زندگی اجتماعی را سازمان می‌دهد، که یک نوع از پیشرفت علمی است، در پرتو آن می‌توانیم در باره عمر مهدی (عج) به بررسی بنشینیم… دیگر هیچ انگیزه‌ای برای شگفتیها باقی نمی‌ماند، مگر اینکه در دانش امام مهدی(عج) شک کنیم و پیشی گرفتن علم او را بر کاروان دانش بشر بعید بشماریم… اگر همه اینها را باور داریم، چگونه برای خداوند بلند مرتبه دشوار می‌شماریم که مهدی(عج) را بر دانش زمان پیشی دهد؟چگونه است که طول عمری که خداوند به موعود منتظر(عج) بخشیده، شگفتی می‌آورد، اما دگرگون کردن جهان و بنای از نوساختن بر مبنای تمدن بزرگ که به عهده آن حضرت گذاشته شده است را چگونه باید نظر داشت؟[6] 4 – منابع دینی:
الف : منابع امامیه، امام سجاد ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: سنتهائی از انبیاء گذشته در قائم به یادگار مانده است. از آدم و نوح ـ علیه السلام ـ طول عمر، از ابراهیم ـ علیه السلام ـ تولد پنهانی، از عیسی ـ علیه السلام ـ غیبت …. [7] و امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: خدای تعالی عمر بنده صالح خویش، خضر، را طولانی نکرد جز برای اینکه دلیلی بر طول عمر قائم (عج) باشد. و از این رهگذر بهانه دشمنان را خنثی و حجت ایشانرا قطع کند.[8] ب : اهل سنت: 1. ابن جوزی که از علمای معروف اهل تسنن و حنفی مذهب است، پس از بحث در حالت حضرت مهدی(عج) و نقل روایات رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ درباره آن حضرت می‌گوید: این اعتقاد امامیه صحیح است که حضرت مهدی موجود زنده است و برای افرادی استدلال می‌کند که از عمر طولانی برخوردار بوده‌اند. مانند: خضر، الیاس، و هم‌چنین (ذوالقرنین) که در تورات آمده است. 3000 سال عمر کرد. و هم‌چنین معمّرینی در شمار عمرهای 900، 800، 700 سال نیز در تاریخ آمده است.[9] 2. عبدالوّهاب شعرانی، پس از آنکه از تولد آن حضرت در نیمه شعبان 255، صحبت دارد،می‌گوید: او باقی است تا آنکه حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ از آسمان نزول کند دیدار نماید. و عمر او تا زمان ما که 958 هجری باشد 706 سال است…[10] 5 – کتب آسمانی:
الف : قرآن کریم: در قرآن کریم نیز مواردی از عمرهای طولانی آمده که به نمونه آن اشاره می‌گردد: حضرت نوح ـ علیه السلام ـ (نوح را به سوی قومش فرستادیم، 950 سال در میان آنان درنگ کرد)[11] و همچنین، حضرت یونس ـ علیه السلام ـ : «اگر او از اهل تسبیح نبودی تا قیامت وی رادر شکم ماهی نگه می‌داشتم،»[12] پس اگر زندگی در شکم ماهی تا قیامت امکان داشته باشد، در خشکی طبیعی است که امکان خواهد داشت.
ب : کتب آسمانی اهل کتاب: در میان خداپرستان و پیروان ادیان آسمانی، از اینکه طول عمر ممکن است اختلافی نیست. و در تمام کتب مؤسسه از عمر طولانی بسیار سخن به میان آمده است. از جمله در تورات است که کتاب مقدس یهودیان است از نظر مسیحیان نیز مورد اعتماد می‌باشد. و در آن شرح زندگی زیادی را اینگونه آورده است که جزء کسانی که عمرشان طولانی است اما، در ادیان گذشته سخن از طول عمر حضرت مهدی(عج) نیست. بلکه سخن در مطلق درازی عمر و کسانی است که عمر فوق طبیعی و معمولی داشته‌اند. می‌گوید: «آدم» 900 سال، «نوش» 905 سال، «قینان» 910، «متوشالح» 969،«المک»777 سال داشته و بعد از آن مرده‌اند.[13] و هم‌چنین در انجیل که بعد از تورات بوده و از آن به عهد جدید یاد می‌کنند می‌گوید: … انسانهای مادی بوده‌اند که 2000 سال داشته حداقل آن 900 سال است که موارد متعددی را نشان می‌‌دهد.[14] 6 – تاریخ:
کهنسال‌ترین، انسانها آنچه در تاریخ آمده زیاد بوده‌اند که بالا ی500 سال داشته‌اند.[15] و نمونه‌های دیگر اینکه «فیروازای» یکی از پادشاهان 537، «ابوهبل ،قس،اسقم» هر کدام 670 سال، «مصرایم نوه نوح، ملک نوه ادریس هر کدام» 700 سال و …. داشته‌اند.[16] هم چنین« ضحاک» 1200، «مهرکان» 2500، «عاد و لقمان» هر کدام 3500 سال عمر کرده‌اند و … [17] نتیجه: آنچه که به عنوان نمونه و اختصار اشاره گردید، عمر طولانی نه از نظر عقل محال بود، و نه از نظر علمی آن را نفی می‌کند، تاریخ، سنت و ادیان آسمانی نیز بر‌ آن است که انسانهایی بوده‌اند که فوق عادت و عمر طبیعی همگان، عمر داشته و زندگی کرده‌اند، فلذا طولانی بودن عمر امام زمان(عج) از دیدگاه مسلمین از جهات مختلف امری کاملا ممکن بوده و محال نمی‌باشد.
[1] . سید صدر، محمدباقر. جستجو پیرامون مهدی(عج)، ص 17 و 18 ترجمه کتابخانه اسلامی، مؤسسه بناء، 1379.
[2] . ماهنامه پیام زن، شماره 92، ص 94.
[3] . ماهنامه دانشمند، شماره 432، ص 21.
[4] . ماهنامه دانشمند، شماره 4444، ص 25، مهر 1379.
[5] . همان، شماره، 459، ص 24.
[6] . سید صدر، محمدباقر، جستجو پیرامون امام مهدی(عج)، ص 19 ـ 25، ترجمه کتابخانه اسلامی، 1379.
[7] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 51، ص 217،‌مؤسسه الوفاء، بیروت.
[8] . همان.
[9] . ابن جوزی، سبط حنقی، تذکرهالخواص الامه، ص 365، اعلمی، بیروت.
[10] . شعرانی،‌عبدالوهاب، الیواقیت و الجواهر، ص 65، دارالکتب اسلامی، تهران.
[11] . سوره عنکبوت/ 14.
[12] .سوره قلم/ 48.
[13] . تورات، ترجمه فاضل خالقی، سیر پیدایش، باب 5، آیات 5 ـ 32.
[14] . انجیل، کتاب اعمال سولان، باب اول، آیات 1 ـ 12.
[15] . دخیل، علی محمد، الامام المهدی، ص 146و186، دارالمرتضی، بیروت، 1403.
[16] . دایانا، اس، ودرف، چگونه می‌توان 100 سال زندگی کرد، ترجمه لیلا مهرادبی، ص 48، انتشارات حسام، 1371.
[17] . همان، ص 49.
مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه