به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام رایج:
پنیرک

نام عربی:
خبازی

نام های دیگر:
نان کلاغ، یم کاجی (ترکی)، مخیکک (مازندرانی)، ام کمجی (ترکی)، ملوخیا، ختمی کوچک (شیرازی)، خوازی(کرمانی)، تخم توله، خیرو

ماهیت:
دارای 3 نوع است، یکی بستانی و آن مخصوص به اسم ملوخیه و ملوکیه و دیگر بّری و آن دو نوع است یکی عظیم و آن مخصوص به اسم خطمی است و به فارسی خیرو نامند و از مطلق آن مراد نوع صغیر بّری است که برگ آن مستدیر (دایره ای) بی مزه و اندک خشن خصوص پشت برگ آن و گل آن کوچک و سرخ مایل به بنفشی و تخم آن مدور اندک پهن.

طبیعت:
در اول سرد و تر

افعال و خواص:
با قوت متضاده و معتدل الهضم و ملین طبع و منضج و رادع و مفتح سدّه کبد و مدر بول و زیاد کننده شیر، ضماد سائیده آن جهت شکستگی اعضاء و تحلیل اورام حارّه و گزیدن زنبور و با زیت و روغن گل جهت سوختگی آتش، آشامیدن نیم رطل طبیخ شاخ آن با شکر جهت سرفه و بحث الصوت و رفع خشونت آن که حادث از حرارت و یبوست باشد و درد سپرز و یرقان و جرب و قرحه امعاء و زحیر و قرحه ی مثانه و حرقت بول و تفتیح سدد، جلوس در طبیخ برگ آن جهت صلابت رحم و تلیین اورام مقعده و تخم آن سرد و تر و کثیر اللعاب و مزلق و مغری و ملین بطن و جهت سرفه گرم و خشک و گرفتگی آواز و رفع نزله و تقویت امعاء و سحج و قرحه گرده و مثانه.
***

بدل:
گل و تخم خطمی، یونجه

مضر:
مضر معده ضعیف و مرخی آن و مضر امزجه بارده ی رطبه

مصلح:
در محرورین ترشی ها و در مبرودین فلافلی و معجون کمونی و خوردن با رب میوه ها.

مقدار شربت:
یک مثقال از جرم گیاه و از مطبوخ آن تا 50 درم و از تخم آن تا 5 درم.
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول