چگونه با تارکان نماز برخورد کنیم؟ وظیفه ما در قبال آنها چیست؟

در برخورد با اینگونه افراد باید از روش‎های هدایت و ارشاد و شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر استفاده نمایید. برای توضیح بیشتر، لازم است به نکات زیر، اشاره شود:
1. شناخت علل و زمینه‎های ترک نماز در افراد.
قبل از هر چیز لازم است علل و عوامل اینکه این افراد نماز نمی‎خوانند را شناسایی نمایید، عوامل بسیاری می‎تواند در این خصوص نقش داشته باشد ازجمله: برخوردهای نادرست والدین و اطرافیان، عدم توجه والدین در تربیت مذهبی فرزندان، تأثیرپذیری از افراد منحرف و دوستان ناباب، عدم آشنایی افراد نسبت به فلسفه نماز و… آشنایی با این عوامل بسیار مهم و ضروری است. چه بسا ممکن است این افراد از اهمیت و نقش سازنده نماز در زندگی اطلاعی نداشته باشند و از همین جهت نسبت به آن بی‎تفاوتند. یا ممکن است در زندگی خود دچار خطا و اشتباه شده‎اند لذا فکر می‎کنند که رابطه آنها با خداوند قطع شده است و اگر هم نماز بخوانند مورد قبول واقع نمی‎شود، احتمال دیگر اینکه نماز دارای دو بعد است. یکی بعد ظاهری آن و دیگری بعد باطنی و معنوی آن، نماز در صورتی برای انسان نشاط و آرامش روانی ببار می‎آورد که با حضور قلب و با معنویت خاصی بپا داشته شود، برخی افراد چون نمی‎توانند با حضور قلب نماز بخوانند و به نتایج معنوی آن دست یابند، به مرور زمان از اصل نماز دست بر‎می‎دارند. هر یک از افراد ممکن است علت خاصی برای ترک نماز داشته باشند لذا برای شما که می‎خواهید آنها را هدایت و راهنمایی کنید، شناخت این علل بسیار مهم است زیرا باید بر اساس آنها روش و شیوه خاصی را در هدایت آنها انتخاب نمایید.
2. بهترین روش را در برخورد با آنها برگزینید:
استفاده از روش و راهکار مناسب برای هدایت و راهنمایی افرادی که نماز نمی‎خوانند بسیار مفید و کارساز است. در آیات و روایات به این نکته تأکیده شده است که در هدایت و راهنمایی افراد و به طور کل در امر به معروف و نهی از منکر باید روش مناسبی را انتخاب نمود، داشتن حسن خلق، برخورداری از ملایمت و برخورد نرم، و پرهیز از توهین و تحقیر می‎تواند در موفقیت شما مؤثر باشد. رهبران دینی ما نیز با برخورد شایسته و اخلاق نیکو دیگران را به اسلام و رعایت احکام و مسائل دینی دعوت می‎نمودند.[1]خداوند در قرآن خطاب به پیامبر ـ‌صلی الله علیه و آله ـ می‎فرماید: اگر تندخو و سخت دل بودی (یعنی اگر با رفتار شایسته و مناسب با افراد برخورد نمی‎کردی) مردم از گرد تو پراکنده می‎شدند.[2] بنابراین شما نیز سعی کنید در برخورد با افرادی که نماز نمی‎خوانند، برخورد شایسته، چهره باز، حوصله و بردباری و سعه صدر داشته باشید.
3. تکیه بر نقاط مثبت و تشویق
یکی از روش‎های مناسب و اثرگذار در برخورد با افرادی که نماز نمی‎خوانند، تشویق آنها به اعمال نیکو از جمله نماز است، در برخورد با افراد اگر روی جهات خوب و نقاط مثبت آنها انگشت بگذاریم و تشویقشان کنیم، آنگاه ازکار ناشایست آنها مثل نماز نخواندن انتقاد کنیم، آن تقدیر قبلی، زمینه پذیرش انتقاد بعدی و اصلاح رفتار نادرست آنها را فراهم می‎کند پس نباید تنها عیوب و خطاها را دید، افرادی که نماز نمی‎خوانند قطعاً از برخی جهات دیگر افراد خوب و دارای توانمندی‎های شایسته‎ای هستند، مثلاً در راستگویی، امانت‎داری، همکاری و تعاون با دیگران و… یا آشنایی با برخی مهارت‎ها برتر از دیگرانند، شما می‎توانید ابتدا روی این نکات تأکید نمایید و شخصیت آنها را محترم بشمارید، سپس بگویید شخصیتی مانند شما که این همه مهارتها، توانایی‎ها و خوبی‎ها را دارد اگر نماز بخواند و رابطه صمیمی و عاطفی با خدا برقرار نماید، قطعاً به موفقیت‎های بیشتری نایل خواهد شد، خلاصه آنکه: هرگز با توهین و تحقیر و اهانت، به خصوص در حضور دیگران نمی‎توان کسی را به نماز و دیگر مسایل مذهبی جذب کرد، یا او را از کار زشت بازداشت. بلکه این گونه برخوردها، گاهی عامل لجاجت می‎شود و شرایط را بدتر می‎کند، و چه بسا اینگونه برخوردها در گذشته از سوی والدین و دیگران باعث شده است که افرادی در سنین نوجوانی و جوانی علاقه چندانی به نماز و مسائل مذهبی نداشته باشند.
4. ارائه الگو
ارایه الگوی مناسب برای افرادی که نماز نمی‎خوانند، در جذب و دعوت آنها به نماز، بسیار مؤثر است. تحقیقات روان شناختی نشان داده است که با استفاده از روش الگویی می‎توان بسیاری از نابهنجاری‎ها و رفتارهای انحرافی را اصلاح و درمان کرد.[3] بنابراین شما می‎توانید خود، الگوی مناسبی برای دیگران باشید، اگر دوستان شما یا حتی برخی افراد خانواده علاقه چندانی به نماز ندارند وقتی ببینند که شما مقید به نماز هستید و همیشه نماز خود را در اوّل وقت و با رعایت احکام و شرایط آن انجام می‎دهید و از اخلاق و رفتار نیکو برخوردارید، آنها نیز علاقمند به نماز می‎شوند و از سوی دیگر گفتار و رهنمودهای شما را نیز می‎پذیرند.
5. تبیین جایگاه نماز
ضمناً تبیین جایگاه نماز در زندگی و اینکه ما به نماز نیازمندیم نه خدا به نماز ما، از جمله روش‎هایی است که می‎تواند بینشی درست به افراد داده و آنها را به اقامه نماز ترغیب نماید.
6. توجه به وظیفه نه نتیجه
توجه داشته باشید که در برخورد با افرادی که به مسائل شرعی اهمیت نمی‎دهند و یا اهل نماز نیستند، وظیفه شما انجام امر به معروف و نهی از منکر است. در امر به معروف و نهی از منکر حتماً باید راهکارهای یاد شده و دیگر روشهایی که در کتابهای اخلاق آمده است رعایت شود، اما اینکه حتماً این افراد هدایت و اصلاح شوند، شما وظیفه‎ای ندارید، ممکن است آنها آنقدر لجوج و غیر منطقی باشند که هیچ روشی مؤثر واقع نشود و یا در مقابل شما عکس العمل منفی نشان دهند. در این صورت شما وظیفه خود را انجام داده‎اید و می‎توانید نسبت به این افراد حساس بوده و تنفّر قلبی داشته باشید.
در پایان امیدوارم با به کارگیری روش‎های یاد شده بتوانید افرادی را که نماز نمی‎خوانند یا سهل انگار هستند، به نماز دعوت نمایید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. دادسرای انقلاب اسلامی . شیوه‎های صحیح امر به معروف و نهی ازمنکر . سازمان تبلیغات اسلامی . چاپ اول . 1369 .
2. محدثی . جواد . راه رشد ( امر به معروف و نهی از منکر ) . ستاد احیاء امر به معروف و نهی از منکر . چاپ اول . 1376 .
3. ستاد اقامه نماز . نماز و تربیت . ستاد اقامه نماز . چاپ اول . 1377 .

پی نوشت ها:
[1] . مجلسی . بحار الانوار . ج 47 . ص 349 . مکتب الاسلامیه .
[2] . آل عمران/159 .
[3] . برای مطالعه بیشتر ر.ک : سیف . علی اکبر . تغییر رفتار و رفتار درمانی . فصل‎های 8 و 16 . نشر دوران . چاپ چهارم . 1379 .