آیا دنیا فى نفسه مورد مذمت است یا مطلوب و از سوى پروردگار نعمت و رحمت‌ آفرین مى‌باشد؟ ما سه دسته از آیات و روایات داریم که دیدگاه‌هاى مختلفى راجع به دنیا پیش روى ما مى‌گذارد.

دسته اول از آیات و روایات به ذم دنیا مى‌پردازد و آن را عامل ایجاد جاذبه در آدمیزاد معرفى مى‌کند که مى‌تواند آدم را سخت به خود مشغول کند. قرآن کریم در این باره مى‌فرماید: “و ماالحیاه الدنیا الالعب و لهو” انعام /32؛ یعنى حیات دنیا بازیچه است و کسانى که به آن مشغول مى‌شوند در واقع حیات دور را از یاد برده و از حیات نزدیک که همان حیات دنیوى است، تبعیت مى‌کنند.

در جاى دیگر مى‌فرماید:” ماالحیاه الدنیا الا متاع الغرور” حدید/20؛ متاع غرور، همان متاع فریب و مایه غرور آدمى است و انسان‌هاى بسیارى فریفته آن مى‌شوند و حیات دنیا را به آخرت ترجیح مى‌دهند؛ در حالى که طبق فرمایش امیرالمومنین، على علیه‌السلام، دنیا مثل مارى است که بدنش بسیار نرم است، غافل از این‌که در درونش کشنده‌ترین سم‌ها قرار دارد و آدم‌هاى جاهل از این راز دو پهلو بى‌خبر هستند و به آن رو مى‌کنند؛ ولى کسى که داراى اندیشه است، از چگونگى برخورد با آن مطلع مى‌باشد و آن را در کنترل خود دارد و به راحتى مى‌تواند از آن حذر نماید.

دسته دوم از آیات و روایات، در مدح دنیا وارد شده است. قرآن کریم مى‌فرماید: “و ماتنفقوا من‌خیر فلانفسکم” بقره/272؛ آن خیراتى را که شما انفاق مى‌کنید، براى خودتان نافع است. منظور از خیر همان مال دنیا است و منفعت آن نصیب خود فرد مى‌شود، و فرد در سایه این انفاق، رشد روحى مى‌یابد و به صفات عالیه اخلاقى خود مى‌افزاید.

مى‌بینیم که دنیا وسیله وصول ما به این درجات مى‌شود؛ و در جاى دیگر مى‌فرماید: “وان خفتم عیلهً فسوف یغنیکم‌اللّه من فضله” توبه/28؛ اگر از فقر مى‌ترسید، خداوند با فضل خود شما را بى‌نیاز مى‌گرداند در اینجا آیه دنیا را محل فضل و رحمانیت خداوند تبارک و تعالى معرفى مى‌کند و منظور این است که نباید از ترس فقر و ندارى، خود را از برکات زندگى در دنیا محروم سازیم، امام على علیه‌السلام نیز در نهج‌البلاغه مى‌فرماید: من کثرت نعم‌اللّه علیه کثرت حوائج‌الناس الیه فمن قام لله فیما بما یجب فیها عرّضها للدوام والبقا ـ حکمت /372؛ “کسى که نعمت‌هاى الهى به سویش فراوان روى مى‌آورد، و مردم نیز به مال او نیازمند مى‌شوند، پس اگر به کیفیتى که خداوند مى‌پسندد روى آورد و به مردم کمک کند، دنیا بهترین سرمایه و سود براى او خواهد شد”؛ زیرا دنیا را مایه کرامت انسانى خود قرار داده است.

دسته سوم از آیات و روایات، محبت به دنیا را نکوهش مى‌کند. قرآن کریم مى‌فرماید: “انّ هولاء یحبون العاجله و یذرون ورائهم یوماً ثقیلا” سوره انسان/27؛ دراین آیه شریف، کفار، دوست‌داران عاجله و علاقه‌‌مندان به دنیا معرفى شده‌اند که روز آخرت را به پشت سر افکنده‌اند و توجه‌اى به آن ندارند.

در فرمایش امام جعفر صادق علیه‌السلام نیز در این‌باره آمده است: “حب الدنیا رأس کل خطیئه ـ کافى‌2/130‌” ریشه همه خطا‌ها و گرفتارى‌هاى آدمى، در حب به دنیا قرار دارد. اگر آدمى مقصودش از زیستن، محبوبیت زندگى دنیوى در نزدش باشد، به طور دائم بر خطا‌هایش افزوده خواهد شد.

در مورد مذمت فرح به دنیا نیز، خداوند متعال در جاى دیگرى مى‌فرماید: “و فرحوا بالحیاه الدنیا و ماالحیاه الدنیا فى الاخره الا متاع ” رعد/26؛ در این آیه از مردمى صحبت مى‌شود که در دنیا دچار شادى مفرط مى‌شوند، در حالى‌که حیات دنیا در قبال حیات آخرت جز متاع ناقابل و اندکى نیست.

بنابراین نمى‌توان گفت، دنیا فى نفسه مغضوب است یا محبوب، بلکه با توجه به کیفیت استفاده ما از آن، مى‌تواند دو جهت داشته باشد؛ ممکن است کسى در آن جز به زشتى و ظلم مشغول نباشد، از طرفى ممکن است کسى زندگى‌اش را بر خیر و نیکى استوار سازد، که در این صورت فى نفسه مطلوب خواهد بود.

خوب که نظر کنیم، در مى‌یابیم که این گردش ستارگان و افلاک، گردش فصول و صورت‌هاى مختلف دنیایى، بر حسب سنجش معینى بنا شده است و از آنجا که فرموده‌اند: “الدنیا مزرعه الاخره”؛ بهترین تدابیر در جهت انجام اعمال صالح و رسیدن به رستگارى براى آدمیزاد، در آن تعبیه مى‌باشد، همانگونه که بسیارى از انبیاى عظام و مردان صالح از طریق آن به اوج قله بشرى نائل آمده‌اند.

الهى! ما را به رحمت خودت بیامرز و امر ما را ختم به خیر گردان.

والسلام وعلیکم و رحمه اللّه و برکاته

منبع: وبسایت افق حوزه