نویسنده :طاهره تنها

حضرت علی (ع) :« صلَه الرحم تُوجب المحبَّه».
(پیوند با خویشاوندان محبت می آورد)«غررالحکم»
سنت صله رحم از زیباترین و نیکوترین برنامه های دینی در معاشرت ها می باشد. زیرا در یک جامعه پاک ،همبستگی اهل ایمان ضروری است و این همبستگی در سایه دید و بازدیدهاست . گرچه در زندگی ماشینی امروزی با وجود مشغله های فراوان گاهی فرصت این برنامه زیبا از انسان ها گرفته می شود ولی حفظ ارزش های دینی و سنت های سودمند از عوامل جدید ،فرصت مناسبی برای انجام این سنت زیبای دینی است .
صله رحم یا دید و بازدید موجب شادابی روحیه ها و طول عمر انسان ها و رفع مشکلات مادی و معنوی انسان ها می شود.
چنانچه امام صادق (ع) در مورد آثار دید و بازدید فرموده است: «صله رحم اعمال را پاک ،اموال را افزون ،بلاها را دفع ، حساب را آسان ، اجل را به تأخیر ، عمر را طولانی ، اخلاق را نیکو ، دست را بخشنده ، و دل وجان را خوش می سازد.» (اصول کافی ، حدیث 6 و 12)
البته صله رحم مرزی ندارد و اختصاص به بستگان نزدیک و صالح ندارد بلکه یک وظیفه اخلاقی و انسانی است. حتی نسبت به کسانی که اهل گناه هستند این سنت سفارش شده زیرا ممکن است در اثر دید و بازدیدهای صالحان با نااهلان آنها ترک گناه کنند. چنانچه عکس این کار هم ممکن است اتفاق بیفتد یعنی اگر ترک دیدار با آنها موجب شود آنها در گناه خود پیشروی کنند حتی لجاجت کنند عقوبت گناه آنها دامان ما را نیز هم می گیرد.
پس می بینیم دید و بازدید و به زیارت دوستان و اقوام رفتن باعث می شود که رابطه های درونی استوارتر و محبت ها افزون تر و کدورت ها زایل شود و موجبات خوشحالی خدا و رسول او را فراهم کند. البته به شرط آنکه این بازدیدها به خاطرخدا و با اخلاص باشد نه به خاطر امور دنیوی و انگیزه های مادی ولی باید دید محتوای این بازدیدها چگونه است. زیرا گاهی این دید و بازدیدها به خاطر توقعات بالا و هزینه ها و مخارج سنگین و معطلی دررفت و برگشت و… به جای آنکه مفید باشد ممکن است زیانبار شود. ولی اگر ما به حداقل یعنی به لحظه ای نشستن و حال پرسیدن و چای نوشیدن و سلام گفتن و… راضی باشیم ارتباطهایمان قوی تر خواهد شد. البته باید به محتوای دیدارها هم اهمیت داد. زیرا این دیدارها باید در همان گونه ای باشد که امام صادق فرموده اند:
«به دیدار یکدیگر بروید و امر ما را یاد کنید و به یاد هم آرید و آن را زنده نگه دارید.»
این حدیث محتوای سازنده و تربیتی و هدفدار بودن دیدارها را بیان می کند. در این دید و بازدیدها باید تا آنجا که در توانمان است از دردها و مشکلات خویشاوندان و دوستان با اطلاع شویم و در حد توان برای رفع مشکلات آنها بکوشیم.
هنگامی که با دوستان و خویشاوندان دیداری داریم باید بعد از این دیدارها به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا این دید و بازدیدها سودمند بوده و گره مشکلی را باز کرده یا نه در این صورت اگر هیچ بهره ای برای طرفین نداشته است باید معترف شویم که وقتمان تلف شده است . اما اگر موجبات راهنمایی و راه گشایی را فراهم کردیم باید بدانیم که این همان دید و بازدیدی است که اسلام به آن سفارش کرده است.
امام صادق (ع) دراین باره فرموده اند:« هیچ مسلمانی برادر دینی اش را در راه خدا و برای رضای خدا زیارت نمی کند مگر آنکه خدای مهربان به او ندا دهد ای دیدار کننده خوش به حالت بهشت برای تو سزاوار و گوارا باد.»(اصول کافی ، حدیث 10)
ذکر این نکته ضروری است در دیدو بازدید ها دو کفه وجود دارد یکی دیدار کننده و دیگری دیدارشونده ، بنابراین کسی که در این بازدیدها پیشقدم شود فضیلت بیشتری نصیب او می شود و پاداشی افزون تر خواهد داشت. چنانچه پیامبر اعظم (ص) فرموده است:
« الزائر اخاه المسلم اعظم اجراً مِن المزور»
«آنکه برادر مؤمن خود را دیدار کند پاداشی بزرگ تر از شخص دیدار شده دارد.» (میزان الحکمه ، ج4)
البته دید و بازدید و انجام صله رحم فقط به صورت حضوری نیست،زیرا بعضی افراد به هر دلیلی نمی توانند دیدار حضوری و چهره به چهره داشته باشند. این افراد غالباً سعی می کنند از طریق فرستادن پیغام ،تلفن ،ارسال نامه و ایمیل ، این کار مهم را انجام دهند بنابراین حتی اینکار نیز خوب است ولی دیدار حضوری و چهره به چهره ، حلاوت ، برکت ، رحمت و ثوابی مضاعف دارد که دیدار غیرحضوری ندارد.
اگر انسان ها بدانند چه ثواب و فوایدی در دید و بازدیدها وجود دارد ، مشتاقانه به این عمل مبادرت می ورزند و دیدارهای آنها کریمانه و بزرگوارانه تر خواهد بود. اگر صله رحم به قصد قربت همراه با خلوص نیت باشد در واقع معامله ای با خدا انجام گرفته و کسی که با خدا معامله کند هرگز دچار ضرر نمی شود . زیرا خداوند معامله گر خوبی است . چنانچه در سفینه البحار ج1 در یک حدیث قدسی آمده است:
«هر مسلمانی که به دیدار مسلمانی برود نه او را ، بلکه مرا زیارت کرده است و پاداش او بر عهده من است و آن بهشت است. چه چیزی بالاتر از این ؟ دیدار مؤمن همپای دیدار خدا!»
پس با توجه به مطالبی که ذکر شد فهمیدیم که منظور از صله رحم و دید و بازدید ،رسیدگی به خویشان ،بستگان و دوستان است و این رسیدگی می تواند به صورت کمک های مالی ، فکری ،عاطفی و…. باشد و چنانچه گفتیم صله رحم به طول عمر انسان ها ،فراوانی روزی ، حسن خلق ، پاکی اعمال ، دفع بلا ،آسانی حساب ، آبادی شهرها می انجامد. ذکر این نکته ضروری است که قطع صله رحم و ترک دید و بازدید در اسلام بسیار نکوهش شده و خداوند این افراد را مورد لعن و نفرین خود قرار داده است.
چنانچه در آیه 22 سوره محمد (ص) آمده است:« اگر از فرمان خدا روی گردان شوید آیا جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم کنید؟ آنها کسانی هستند که خداوند آنها را لعنت کرده است.»
نتیجه نهایی اینکه ،کسانی که به صله رحم مبادرت نمی کنند و به بهانه های پوچ و لجاجت های کودکانه و حقیرانه با یکدیگر قهر می کنند در واقع درهای برکت ،رحمت و نعمت را بر روی خود می بندند.
صفا و آرامش روحی در سایه دید و بازدیدهای دوستانه و معاشرت های سالم و مخلصانه است. پس بیابیم کانون زندگی و خانواده خود را با معاشرت ها و دید و بازدیدهای سالم و ساده گرم تر کنیم.
منبع: نشریه هنر آشپزی ،شماره 30