حدیث اول: خـود شناسى و خداشناسى

قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
لاْتـَعْـدُ وَلاتَجْعَلْ لِلأیّامِ صُنْعا فىحُکْمِ اللّه ِ.
[تحف العقول، ص 483.] امام هادى علیه السلام فرمود: از حـدّ خـود تجـاوز نـکن و روزگار را در کار خدا دخیل مدان.
حدیث دوم: خشـم خـدا و خلق
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقینَ وَمَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْیَیْقَنْ اَنْ یَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلُوقینَ .
[تحف العقول، ص 482.] امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که از آفریدگار پیروى کند از خشم آفریـده ها بـاکى نـدارد. و کسى که خــدا را به خشـم آورد، باید باور کند که مردم بر او خشم خواهند آورد.
حدیث سوم: شـکر نعـمت
وَ قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اَبْقـُوا النِّعـَمَ بِحُسْنِ مُجـاوَرَتِها وَالْتَمِسوُا الزِیّادَهَ فیها بِالشُّکرِ عَلَیها.
[بحار الانوار، ج 78، ص 370.] امام هادى علیه السلام فرمود: نعمتها را با برخـورد درست، باقى نـگه داریـد و با شکر نعمتها اسباب فزونى آنها را فراهم آورید. (استفاده درست از نعمت سبب دوام آن و شـکر نعمت سبب فـزونى آن است).
حدیث چهارم: نشـانه خـیر خــدا
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اِنَّ اللّه َ اِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَیرا إذا عُوتِـبَ قَبِـلَ.
[تحف العقول، ص 481.] امام هادى علیه السلام فرمود: اگر خداوند خیر کسى را بخواهد، چنان مى شود که هرگاه مـورد توبیـخ قرار گیرد، مى پـذیرد.
حدیث پنجم: نیــازى
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
الغِنى قِلَِّهُ ما تَمَنّیکَ وَالرِّضا بما یَکْفیکَ.
[اعیان الشیعه، ج 2، ص 39.] امام هادى علیه السلام فرمود: بى نیـازى، در کمـى آرزو و رضایت به چیزى است که تو را کفایت مى کند.
حدیث ششم: اصرار برگناه و آرزوى بخشش
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
إنَّ مِنَ الغِرَّهِ بِاللّه ِ أنْ یُصِرَّ العَبدُ عَلَى المَعصِیَهِ وَ یِتَمَنّى عَلَى اللّه ِ المَغفِرَهَ.
[حیاه الإمام على الهادى ص 164.] امام هادى علیه السلام فرمود: از نشانه هاى غرور نسبت به خدا آن است که بنده، استـمرار و اصرار بر گنـاه داشـته باشد و در همان حال، آرزومند بخشایش الهى باشد.
حدیث هفتم: خـود شــناسى
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفسُهُ فـَلا تَأْمَنْ شَـرَّهُ.
[تحف العقول، ص 774.] امام على النقى علیه السلام فرمود: هر کس قدر خودش را نداند (ودر نظر خودش بى مقدار باشد) از شـرّش ایمـن مبـاش.
حدیث هشتم: بـازار دنیــا
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
أَلدُّنیـا سـُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخـَرُونَ.
[تحف العقول، ص 774.] امام على النقى علیه السلام فرمود: دنیــا بـازارى اسـت که جمعى درآن سود مى برند و گروهى زیان مى بینند.
حدیث نهم: معـیار دنیـا و آخـرت
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اَلنّاسُ فِی الدُّنیا بِالْأَموالِ وَفىِ الاْخِـرَهِ بِالاَْعـمالِ.
[بحارالانوار / /78 369.] امام هادى علیه السلام فرمود: ارزش مردم در دنیا وابسته به اموال است، و در آخـرت بـه اعـمال.
حدیث دهم: ســلاح حـلم
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ یَکادُ اَنْ یُعْفى عَلى ظُلْمِهِ بِحِلْمِهِ وَإنَّ الْمُحِقَّ السَّفیهَ یَکادُ اَنْ یُطْفِى ءَ نُورَحَقِّهِ بِسَفَهِهِ.
[تحف العقول، ص 772.] امام هادى علیه السلام فرمود: ظالم بردبار (خردمند) ممکن است که با بردبارى خود مورد عفو و گذشت از ظلمش قرار گیرد، ولى حق دارِ نادان، ممکن است، به سبب سفاهتش نور حقش را خاموش کند.
حدیث یازدهم: اسـیر جـان و زبـان
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
راکِبُ الْحَرُونِ اَسیرُ نَفْسِهِ وَالْجـاهِلُ اَسـیرُ لِسانِهِ.
[بحار الانوار ج 78 ص 369.] امام محمد تقى علیه السلام فرمود: سوار بر مرکب چموش و خیره سر، اسیرِ جانِ خود و فـردِ نـادان، اسیرِ زبـانِ خـود است.
حدیث دوازدهم: عــاق والـدین
قالَ یَحَیَى بنُ عَبْدِالْحَمید:
سَمِعْتُ ابَاالحَسَنِ علیه السلام یَقُولُ لِرَجلٍ ذَمَّ اِلَیهِ وَالِدا لَهُ فَقْالَ: اَلْعُقُوقُ ثَکَلُ مَنْ لَمْ یَثْکَلْ.
[بحارالانوار، ج 78، ص 369.] یحیى بن عبدالحمید گوید: از امام هادى علیه السلام شنیدم که به مردى که نزد ایشان از پدر خود بدگویى کرد فرمود: نافرمانى پدر و مادر داغى است بـراى کسى کـه داغ نـدیده اسـت، یعنى مثل آن است که پدر ومادرش از دنیا رفته باشند.
حدیث سیزدهم: گمـان نیـک و بـد
عَنْ اَبِى الْحَسَنِ الثّالِث علیه السلام إنَّهُ قالَ:
إذا کانَ زَمانٌ أَلْعَدلُ فیهِ اَغْلَبُ مِنَ الْجَورِ فَحَرامٌ أنْ یُظَنَّ بِاَحَدٍ سُوءٌ حَتّى یُعْلَمَ ذلِکَ مِنهُ، وَإذا کانَ زَمانٌ الْجَوْرُ أغلَبُ فیهِ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ اَنْ یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیرا مالَمْ یَعْلَمْ ذلِکَ مِنْهُ
[بحارالانوار ، ج 17، ص 216.] امام هادى علیه السلام فرمود: زمانى که عدل و داد در جامعه بیش از ظلم و ستم باشد، در آن موقع حرام است که به کسى گمان بد ببرند، مگر وقتى که آن بـدى از وى معلوم شود، و زمانى که ظلم و ستم بر عدل و داد غلبه داشته باشد، سزاوار نیست احدى گمان خوب به کسى ببرد، مگر وقتى که آن خوبى از او معلوم شود.
حدیث چهاردهم: ضـرر چــاپـلوسى
قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث علیه السلام لِرَجُلٍ وقَدْ اَکثَرَ مِنْ اِفراطِ الثَّناءِ عَلَیْهِ:
اَقْبِلْ عَلى شَـأنِکَ، فإنَّ کَثرَهَ الْمَلَقِ یَهْجُمُ عَلَى الْظِنَّهِ، وَإذا حَلَلْتَ مِنْ اَخیکَ فى مَحَلِّ الثِّقَهِ فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّیَّهِ.
[مسند الإمام الهادى علیه السلام، ص 302.] امام هادى علیه السلام خطاب به کسى که در ستایش از ایشان زیاده روى کرده بود، فرمود: از این عمل بپرهیز و به کار خودت بپرداز، که تملّق زیاد سبب بدگمانى است و اگر اطمینان برادر مؤمنت از تو سلب شد، تملّق گویى را رها کن و حسن نیّت نشان ده.
حدیث پانزدهم: آراسـتگى و جـمال
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
إِنَّ اللّه َ یُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَیَـکْرَهُ البُؤْسَ وَ البائِسَ .
[حیاه الإمام على الهادى ص 153.] امام هادى علیه السلام فرمود: خداوند زیبایى و آراستگى را دوست دارد و ژولیـدگى و ژولیـده را دوست نمى دارد.

حدیث شانزدهم: نـافرمانى پـدر و مـادر
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اَلعُقُوقُ یُعَقِّبُ القِلَّهَ ویُؤَدّى إِلَى الذِّلَّهِ.
[بحار، ج 74 ، ص 84.] امام دهم علیه السلام فرمود: نافرمانى پدر و مادر کمبود را به دنبال دارد و به خـوارى مى کشـد.
حدیث هفدهم: آفـت عــلم
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
العُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إِلَى الغـَمْطِ والْجـَهْلِ.
[اعیان الشیعه، ج 2، ص 39.] امام هادى علیه السلام فرمود: خودبینى انسان را از دانش آموختن باز مى دارد و او را بـه نـادانى و پستى مى کـشاند.
افتادگى آموز اگرطالب فیضى هرگز نخورد آب زمینى که بلند است
حدیث هجدهم: درخـواست بیش از حـدّ
عَنِ الإمامِ الهادى علیه السلام:
مَنْ سَأَلَ فَوقَ قَدْرِ حَقِّهِ فَهـُوَ أَولى بِالحِرمـانِ.
[حیاه الإمام على الهادى ص 157.] امام هادى علیه السلام فرمود: هر کس بیش از اندازه و حق خودش بخواهد، او بـه محـرومیت شایسته تر اسـت.
حدیث نوزدهم: دوسـت راهنـما
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
مَـنْ جَـمَـعَ لَـکَ وُدَّهُ وَرَأْیَـهُ فَـاجْمَـعْ طـاعَتَـکَ.
[تحف العقول، ص 772.] امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که دوستى و رأى خود را براى تو جمع کند؛ (دوستانه تو را راهنمایى کند) از او پیــروى کـن.
حدیث بیستم: جـبران گذشـته ها
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اُذْکُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْریـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـدیمِ الْحَـزْمِ.
[بحارالانوار، ج 78، ص 370.] امام هادى علیه السلام فرمود: حسرت و پشیمانىِ کوتاهى در انجام کارها را به یاد آور و بـا تصمیم جــدّى و تدبیر جبـران کن.
حدیث بیست و یکم: گرفتارى دنیا و پاداش آخرت
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
اِنَّ اللّه َ جَعَلَ الدُّنیا دارَ بَلْوى وَالاْخِرَهَ دارَ عُقْبى وَجَـعَلَ بَـلوَى الدُّنیا لِثَـوابِ الاْخِـرَهِ سَبَبَا وَثَوابَ الاْخِرَهِ مِنْ بَلوَى الدُّنیا عِوَضا.
[تحف العقول، ص 483] امام هادى علیه السلام فرمود: خداوند، دنیا را جاى گرفتارى قرار داده و آخــرت را سـراى پـاداش، گرفتارى دنیا را سبب ثواب آخرت قرار داده و ثـواب آخـرت را عـوض گرفتـارى دنـیا.
حدیث بیست و دوم: نتیجه تقوا و طاعت پروردگار
عَنْ اَبىِ الْحَسَنِ الثّالِثِ علیه السلام أَنَّهُ قالَ:
مَنِ اتَّقَى اللّه َ یُتَّقى وَمنْ اَطاعَ اللّه َ یُطاعُ
[تحف العقول، ص 770.] امام هادى علیه السلام فرمود: هر که از خدا پروا کند، از او پروا کنند، و هرکس از خدا اطاعت کند، اطاعتش کنند.
حدیث بیست و سوم: پـاداش شـکر نعـمت
قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام:
الشّاکِرُ اَسْعَدُ بِالشُّکِر مِنْهُ بِالنِّعمَهِ الَّتى اَوْجَبَتْ الشُّکر لِأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَالشُّکْرُ نِعَمٌ وَعُقبى.
[تحف العقول، ص 772.] امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که شکر نعمت بجا آورد، براى سپاس سزاوارتر است از نعمتى که شکر دارد، چون نعمت ها کالایى است و شکر، هم نعمت است و هم آخرت.
حدیث بیست و چهارم: دشـمن تـراشى
قالَ ابُوالحَسَنِ الثّالِث علیه السلام:
مَـنْ رَضِـىَ عَـنْ نَفْـسِهِ، کَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـیْهِ.
[بحارالانوار، ج 78 ص 368.] امام دهم علیه السلام فرمود: کسى که از خود راضى باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد.
حدیث بیست و پنجم: ایمـنى از مکر الهى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
مَنْ اَمِنَ مَکْرَ اللّه ِ وَأَلیمَ أَخْذِهِ تَکَبَّرَ حَتّى یَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ و نافِذُ اَمْرِهِ و مَنْ کانَ عَلى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ هانَتْ عَلَیْهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَلَو قُرِضَ وَنُشِرَ.
[تحف العقول، ص 772.] امام على النقى علیه السلام فرمود: هرکس خود را از مکر و مؤاخده پروردگار در امان بداند، کبر ورزیده است، تا آنکه قضاى الهى و دستور تخلف ناپذیر او گریبانش را بگیرد، و هرکس از طرف خداوند دلیل روشنى داشته باشد، (براى کارهایش دلیل شرعى داشته باشد،) هر مصیبتى بر او سبک و قابل تحمل خواهد بود، هر چند بدنش را قیچى کنند و پاره پاره شود.
حدیث بیست و ششم: پیـامـد هاى دو رویى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلْمِراءُ یُفْسِدُ الصِّداقَهَ الْقَدیمَهَ وَ یَحِّلُ الْعُقْدَهَ الْوَثیقَهَ وَ أَقَلُّ ما فیهِ اَنْ تَکُونَ فیهِ الْمُغالَبَهُ، وَالمُغالَبَهُ اُسُّ اَسْبابِ الْقَطیعَهِ.
[بحارالانوار ج 78 ص 369.] امام على النقى علیه السلام فرمود: نفاق و دورویى، دوستى دیرین را از بین مى برد و پیمانهاى محکم و مطمئن را نیز بر هم مى زند و کمترین اثر آن، کشمکش و نزاع است و نزاع، اصلى ترین سبب جدایى است.
حدیث بیست و هفتم: آثـار اخــلاق ناپسـند
قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث علیه السلام:
اَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ وَالزَّهـْوُ جالِبُ الْمـَقْتِ.
[بحارالانوار ج 72 ص 199.] امام هادى علیه السلام فرمود: حسـد، خوبیـها را از بین مى برد و خودخواهى، دشمنى و بیزارى مى آورد.
حدیث بیست و هشتم: بـدترین صـفات اخـلاقى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلجَـهْلُ والبُـخْلُ أذَمُّ الأخــلاقِ.
[مآثرا الکبراء ج 3 ص 222.] امام هادى علیه السلام فرمود: جهل و بخل بدترین صفات اخلاقى است.
حدیث بیست و نهم: بـرتـریـن‏هـا
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
خَیْرٌ مِنَ الْخَیْرِ فاعِلُهُ، وَاَجْمَلُ مِنَ الْجَمیلِ قائِلُهُ، وَأرْجَحُ مِنَ الْعِلمِ حامِلُهُ، وَشَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جالِبُهُ، وَاَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ راکِبُهُ.
[بحارالانوار، ج 78، ص 370] امام على النقى علیه السلام فرمود: بهتر از کار خیر، انجام دهنده آن است، و زیباتر از سخن زیبا، گوینده آن است، و برتر از دانش، دانشمند است، و بدتر از بدى، آورنده آن است، و ترسناک تر از وحشت، ترسو است.
حدیث سی ام: انتـظار بی ‏جـا
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام لِلْمُتوَکِلِّ فى جَوابِ کَلامٍ دارَ بَینَهُما :
لاتَطلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدَرتَ عَلَیْهِ، وَلاَ الْوَفاءَ مِمَّنْ غَدَرْتَ بِهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سوُءَ ظَنِّکَ الِیهِ، فَإنَّما قَلبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ.
[بحارالانوار، ج 78 ص 370.] امام هادى علیه السلام در جواب سخنى که میان او و متوکّل گذشت، فرمود: از کسى که نسبت به او کدورتى دارى خوشى نطلب، و از کسى که به او خیانت کرده اى وفا نخواه، و از کسى که به او بدگمانى، خیرخواهى نخواه، چون هر چه تو نسبت به او در دل دارى، او هم نسبت به تو در دل دارد.
حدیث سی و یکم: خشـونت بى جــا
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلْغَـضَبُ عَلـى مَـنْ تَمْلِـکُ لُـؤْمٌ.
[بحارالأنوار ج 78 ص 370.] امام دهم علیه السلام فرمود: غضب کردن برکسى که اختیارش با توست، موجـب سـرزنـش و پستى است.
حدیث سی و دوم: زیبـایى ظاهر و بـاطن
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
حُسنُ الصُّورَهِ جَمـالٌ ظـاهِـرٌ. و حُسـنُ العَـقلِ جمـالٌ باطِـنٌ.
[مآثراالکبراء، ج 3 ص 222.] امام على النقى علیه السلام فرمود: نیکویى صورت، زیبایى ظاهر است، و نیـکى خرد، زیبـایى باطن است.
حدیث سی و سوم: نتیـجـه حسـد
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اِیّاکَ وَالْحَسَـدَ فَاِنَّهُ یَبینُ فیکَ وَلایَعْمَـلُ فـى عَـدُوِّکَ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.] امام هادى علیه السلام فرمود: از حسد بپرهیز، چون حسادت تو آشکار مى شود و در دشـمنت هـم تأثـیرى نـدارد.
حدیث سی و چهارم: نـرود میخ آهنین در سنگ
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
ألْحِکْمَهُ لاتَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَهِ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.] امام هادى علیه السلام فرمود: حکمت در سرشت هاى فاسد تأثیرى ندارد.
حدیث سی و پنجم: رازدارى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اُذْکُرْ مَصـْرَعَکَ بَیْنَ یـَدَىْ اَهْلِکَ وَلاطَبیبٌ یَمْنَعُکَ وَلاحَبیبٌ یَنْفَعُکَ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 370.] امام على النقى علیه السلام فرمود: به یاد آور لحظه اى را که در مقابل بستگانت جان مى دهى، که نه طبیب، کارى مى تواند بکند و نه از دوست کارى ساخته است.
حدیث سی و ششم: لذّت خـواب و خـوراک
قالَ الإمامُ الْهاد ی علیه السلام:
اَلسَّهَـرُ اَلَـذُّ لِلْمَنـامِ وَالْجُوعُ یَزیدُ فیطیبِ الطَّعامِ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.] امام هادى علیه السلام فرمود: بى خوابى، خـواب را لذیذتر مى کـند و گرسنگى، خوراک را گواراتر مى سازد.
حدیث سی و هفتم: مـزاح و شـوخى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلْهَزْلُ فُکاهَهُ السُّفهاءِ وَصِنـاعَهُ الجُهّـالْ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.] امام دهم علیه السلام فرمود: مزاح و شوخى، خوشمزگىِ نابخردان و حـرفه جـاهــلان اسـت.
حدیث سی و هشتم: حســابـرسـى
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلْمَقادیرُ تُریکَ ما لَمْ یَخْطُرْ بِبالِکَ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 368.] امام دهم علیه السلام فرمود: حسابرسى ها، آنچه را که به ذهنت خطور نمى کند به تـو نشـان خواهـد داد.
حدیث سی و نهم: سـرزنش و کیـنه
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
العِتـابُ مِفْتـاحُ الثِّقـالِ وَالْعِتـابُ خَیـرٌ مِـنَ الْحِقْـدِ.
[بحارالأنوار ج 78 ص 369.] امام دهم علیه السلام فرمود: سرزنش، کلید آزار است و سرزنش بهتر از کینه است. (یعنى اگر نسبت به کسى کینه در دل داشته باشى بدتر از آن است که او را سرزنش کنى)
حدیث چهلم: صـبر بـر مصیـبت
قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام:
اَلْمُـصیبَـهُ لِلصّـابِرِ واحِـدَهٌ ولِلْـجـازِعِ اثْنتـانِ.
[بحارالأنوار، ج 78 ص 369.] امام هادى علیه السلام فرمود: مصیبت براى کسى که صبر مى کند، یـک مشـکل بیش نیـست، ولى براى کسى که بى تابى مى کند، دوتاست.
منبع : چهل حدیث « گهرهاى نقوی » علیه السلام‏ ، محمدهادى فلاح ‏زاده