نویسنده: ابراهیم شفیعی سروستانی

با توجّه به روایت هایی که در زمینه جنگ ها و نبردهای عصر ظهور و برخورد قاطعانه امام مهدی علیه السلام با ستم کاران و گردن کشان دوران وارد شده است، این پرسش یا ابهام، در ذهن برخی به وجود آمده که چگونه قیامی که با هدف عدالت گستری آغاز شده است، می تواند همراه با خشونت و خون ریزی باشد؟
برای پاسخ به این پرسش، لازم است نکاتی را به عنوان مقدّمه یادآور شویم.

1. امام مهدی علیه السلام شبیه ترین مردم به رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم
در روایات متعدّدی بر این موضوع تأکید شده است که امام مهدی علیه السلام، شبیه ترین مردم به رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم، چه از نظر چهره و شمایل ظاهری و چه از نظر خلق و خو و رفتار است. از جمله در روایتی که از پایمبر اعظم صلی الله و علیه و آله و سلم نقل شده است، می خوانیم:
نهمین نفر از ایشان (فرزندان امام حسین علیه السلام) قائم (برپا دارنده) اهل بیت من و مهدی است. او شبیه ترین مردم به من در شمایل، گفتار و رفتار است … .(1)
در روایت دیگری وقتی راوی از امام محمّد باقر علیه السلام می پرسد: «وقتی قائم به پا خیزد، با مردم چگونه رفتار می کند؟» آن حضرت پاسخ می دهد:«آن گونه که رسول خدا – درود و سلام خدا بر او خاندانش باد- رفتار می کردند تا زمانی اسلام آشکار و فراگیر شود».
راوی دوباره می پرسد: «سیره رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم چگونه بود؟» و امام پاسخ می دهد: « آنچه مربوط به جاهلیت بود، نابود ساخت و با عدالت به مردم روی کرد …».(2)
امام حسن عسکری علیه السلام نیز فرزند خود را شبیه ترین مردم به رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم معرّفی می کند:
خدا را سپاس می گویم که مرا از دنیا نبرد تا این که جانشینم را به من نشان داد. او شبیه ترین مردم به رسول خدا – درود خدا بر او و خاندانش باد – است … .(3)
همه می دانیم که رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم چنان مهربان بود که حتّی حاضر نشد دشمنان خود را نفرین کند. این ویژگی رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم در قرآن کریم نیز ستایش شده است و خداوند می فرماید:
به سبب رحمت خداست که تو با آنها چنین خوش خوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت دل بودی، از گرد تو پراکنده می شدند .(4)
در جای دیگر نیز می فرماید:
هر آینه پیامبری از خود شما بر شما مبعوث شد. هر آنچه شما را رنج می دهد، بر او گران می آید. سخت به شما دل بسته است و با مؤمنان رئوف و مهربان است. (5)
بنابراین، نسبت دادن خشونت و سنگ دلی به شبیه ترین مردم به پیامبر خاتم، حضرت رحمه للعالمین صلی الله و علیه و آله و سلم، هرگز شایسته نیست.

2. قاطعیت، لازمه گسترش عدالت
چنان که می دانیم، امام مهدی علیه السلام با هدف گسترش ایمان، عدالت و معنویت و از بین بردن همه مظاهر کفر، ستم و فساد، قیام جهانی خود را آغاز می کند. طبیعی است نهضتی که با این اهداف آغاز شود، با مقاومت و مانع تراشی سران کفر و ستم و مرّوجان فرهنگ فساد و تباهی رو به رو می شود. بنابراین، امام مهدی علیه السلام برای پیشبرد اهداف خود چاره ای ندارد جز جنگیدن و درگیر شدن با سران جبهه کفر و استکبار و برخورد قاطع با کسانی که مانع قیام عدالت گستر ایشان هستند. با این حال، آن حضرت در نبردهای خود هرگز خون بی گناهی را بر زمین نمی ریزد و در آغاز حرکت خود نیز از یارانش بیعت می گیرد که :
مسلمانی را دشنام ندهند؛ خون کسی را به ناحق نریزند؛ به آبروی کسی آسیب نزنند؛ به خانه کسی آسیب نزنند؛ به خانه کسی هجوم نبرند؛ کسی را به ناحق نزنند و … .(6)
به دلیل همین رفتار مناسب با عموم مردم است که در روایات می خوانیم پس از ظهور، همه ساکنان زمین از امام مهدی علیه السلام خشنودند و به او عشق می ورزند:
شما را به مهدی، مردی از قریش بشارت می دهم که ساکنان آسمان و زمین از خلافت و فرمان روایی او خشنودند.(7)

3. روایت های ساختگی و نسبت های ناروا
متأسّفانه در طول تاریخ اسلام، افراد مختلفی با اغراض و انگیزه های متفاوت به وارد کردن روایات ساختگی در مجموعه روایات نقل شده از پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم یا دست کاری در روایات ایشان پرداخته اند. روایات باب مهدویت نیز از این موضوع دور نمانده است. با بررسی روایات متعدّدی که به نوعی تصویری خشن از حرکت عدالت گستر امام مهدی علیه السلام ترسیم می کنند، روشن می شود که راوی تعداد زیادی از آنها فردی است که علمای رجال، او را بدنام و دروغ گو خوانده اند. در نتیجه، این روایات از اعتبار ساقط می شود و نمی توان به آنها استناد کرد. (8)
بنابراین، در بررسی روایات مربوط به حوادث پس از ظهور باید بسیار مراقب بود و هر روایتی را به راحتی نپذیرفت.

4. ترسیم تصویر نادرست از قیام امام مهدی علیه السلام
یکی از دلایل چنین شبهه ها و پرسش هایی در اذهان مردم، تصاویر نادرست یا ناقصی است که از ظهور امام مهدی علیه السلام و رویدادهای پس از آن، دربرخی کتاب ها یا مجالس و محافل ترسیم شده است. به بیان دیگر، برخی به جای پرداختن به تحوّلات بزرگی که پس از ظهور در جنبه های مختلف حیات بشر رخ می دهد و ترسیم تصویری مناسب و دل نشین از جهان پس از ظهور، به بیان رویدادهای مقدّماتی پرداخته اند که لازمه هر حرکت اصلاحی است و برای مردم این تصوّر را به وجود آورده اند که قیام امام مهدی علیه السلام جز خون و خون ریزی هیچ ثمری ندارد.
مطلب زیر که به قلم یکی از نویسندگان خوب کشورمان نگارش یافته، این موضوع را به خوبی روشن می سازد:
«راستش را به ما نگفتند یا لااقل همه راست را به ما نگفتند. گفتند: تو که بیایی خون به پا می کنی، جوی خون به راه می اندازی و از کشته پشته می سازی و ما را از ظهور تو ترساندند. درست مثل این که حادثه ای به شیرینی تولّد را کتمان کنند و تنها از درد زادن بگویند.
ما از همان کودکی، تو را دوست داشتیم. با همه فطرتمان به تو عشق می ورزیدیم و با همه وجودمان، بی تاب آمدنت بودیم. عشق تو با سرشت ما عجین شده بود و آمدنت، طبیعی ترین و شیرین ترین نیازمان بود.
امّا … امّا کسی به ما نگفت که چه گلستانی می شود جهان، وقتی که تو بیایی.
همه، پیش از آن که نگاه مهر گستر و دست های عاطفه تو را توصیف کنند، شمشیر تو را نشانمان دادند. آری، برای این که گل ها و نهال ها رشد کنند، باید علف های هرز را وجین کرد و این جز با داسی برنده و سهمگین، ممکن نیست.
آری، برای این که مظلومان تاریخ نفسی به راحتی بگشند، باید پشت پوزه ظالمان و ستمگران را به خاک مالید و نسلشان را از روی زمین برچید.
آری، برای این که عدالت بر کرسی بنشیند، هر چه سریر ستم آلوده سلطنت را باید واژگون کرد و به دست نابودی سپرد.
و اینها همه، همان معجزه ای است که تنها از دست تو برمی آید و تنها با دست تو محققّ می شود. امّا مگر نه اینکه اینها همه مقدّمه است برای رسیدن به بهشتی که تو بانی آنی.
آن بهشت را کسی برای ما ترسیم نکرد. کسی به ما نگفت که آن ساحل امید که درپس این دریای خون نشسته است، چگونه ساحلی است؟! کسی به ما نگفت که وقتی تو بیایی:
پرندگان در آشیانه های خود جشن می گیرند و ماهیان دریاها شادمان می شوند و چشمه ساران می جوشند و زمین چندین برابر محصول خویش را عرضه می کند.(9)
به ما نگفتند که وقتی تو بیایی:
دل های بندگان را آکنده از عبادت و اطاعت می کنی و عدالت بر همه جا دامن می گسترد و خدا به واسطۀ تو دروغ را ریشه کن می کند و خوی ستمگری و درندگی را محو می سازد و طوق ذلّت بردگی را از گردن خلایق برمی دارد.(10)
به ما نگفتند که وقتی توبیایی:
ساکنان زمین و آسمان به تو عشق می ورزند، آسمان بارانش را فرو می فرستد، زمین، گیاهان خود را می رویاند … و زندگان آرزو می کنند که کاش مردگانشان زنده بودند و می دیدن که خداوند چگونه برکاتش را بر اهل زمین فرو می فرستد.(11)
به ما نگفتند که وقتی تو بیایی:
همه امّت به آغوش تو پناه می آورند همانند زنبوران عسل به ملکه خویش.
و تو عدالت را آن چنان که باید و شاید، در پهنه جهان می گستری و خفته ای را بیدار نمی کنی و خونی را نمی ریزی.(12)
به ما نگفته بودند که وقتی توبیایی:
رفاه و آسایشی می آید که نظیر آن پیش از این، نیامده است. مال و ثروت آن چنان وفور می یابد که هر که نزد تو بیاید، فوق تصوّرش، دریافت می کند.(13)
به ما نگفتند که وقتی تو بیایی یک اموال را چون سیل، جاری می کنی و بخشش های کلان خویش را هرگز شماره نمی کنی.
به ما نگفتند که وقتی تو بیایی:
هیچ کس فقیر نمی ماند و مردم برای صدقه دادن به دنبال نیازمند می گردند و پیدا نمی کنند. مال را به هر که عرضه می کنند، می گوید: بی نیازم.(14)
ای محبوب ازلی و ای معشوق آسمانی!
ما بی آنکه مختصات آن بهشت موعود را بدانیم و مدینه فاضله حضور تو را بشناسیم، تو را دوست می داشتیم و به تو عشق می ورزیدیم.
که عشق تو با سرشت هال عجین شده بود و آمدنت طبیعی ترین و شیرین ترین نیازمان بود.
ظهور تو بی تردید، بزرگترین جشن عالم خواهد بود و عاقبت جهان را ختم به خیر خواهد کرد.
کلک مشاطه صنعش نکشد نقش مراد
هر که اقرار بدین حسن خداداد نکرد».(15)
با توجّه به نکات یادشده متوجّه می شویم هرگز نمی توان ظهور امام مهدی علیه السلام را که ازابتدای آفرینش تاکنون همه عدالت خواهان جهان در آرزویش بوده اند، حرکتی خشونت بار، تلّقی کرد، آن هم مانند جنگ هایی که در سراسر تاریخ در کره خاک در جریان بوده است. این حرکت به دلیل آن که با هدف از بین بردن همه مظاهر ستم و گسترش عدالت در سراسر جهان آغاز شده، در همه مراحل خود از هر گونه شایبه ستم، به دور و کاملاً منطبق بر موازین عدالت است.

پی نوشت ها :

1- بحارالانوار، ج 52، ص379.
2- همان، ص 381، ح 192.
3- همان، ج 51، ص 161، ح 9.
4- سوره آل عمران(3)، آیه 159.
5- سوره توبه (9)، آیه 128.
6- منتخب الاثر، ج 3، ص 128، ح 1117.
7- شیخ حر عاملی، اثبات الهداه، ترجمه: احمد جنتی، چاپ اول: تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1366، ج2، ص 524.
8- ر. ک : سید صادق شیرازی، شمیم رحمت: سیره حکومتی امام زمان (ع) چاپ دوم: قم، یاس زهرا، 1424هـ. ق، صص 11و12 ؛ علی اکبر مهدی پور، «بررسی چند حدیث شبهه ناک درباره عدالت آفتاب عالمتاب»، فصلنامه انتظار، سال چهارم، ش چهاردهم، زمستان 1383.
9- پیامبر اکرم(ص) «فعند ذلک تفرح الطیور فی اوکارها والحیتان فی بحارها و تمدالانهار و تفیض العیون وتنبت الارض ضعف اکلها. » محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الاختصاص، چاپ چهارم: قم، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، 1414 هـ. ق، ص 208؛ بحارالانوار، ج 52، ص 304، ج 73.
10- پیامبر اکرم (ص) «یملا قلوب العباد عباده و یسعهم عدله»، کتاب الغیبه (طوسی)، ص 185؛ بحارالانوار، ج 51، ص 74، ح 24، «به یمحق الله الکذب و یذهب الزمان الکلب و یخرج ذل الرق من اعناقکم»؛ (کتاب الغیبه (طوسی)، ص 184؛ بحارالانوار، ج5، ص 75، ح 29).
11- پیامبر اکرم (ص) «یحبه ساکن الارض و ساکن السماء و ترسل السماء قطرها و تخرج الارض نباتها. لاتمسک منه شیئا، یعیش فیهم سبع سنین او ثمانیا او تسعا. یتمنی الاحیاء الاموات مما صنع الله باهل الارض من خیره. » محمد بن عبدالله الحاکم النیشابوری، مستدرک الصحیحین، بیروت، دارالفکر، ج4، ص 465؛ بحارالانوار، ج 51، ص 104.
12- پیامبر اکرم(ص) : « تأوی الیه امته کما تأوی النحله یعسوبها، یملا الارض عدلا کما ملئت جوراً حتی یکون الناس علی مثل امرهم الاول. لا یوقظ نائما و لا یهرق دما. » منتخب الاثر، ج 3، ص 155، ح 1155.
13- پیامبر اکرم(ص) «تنعم امتی فی زمانه تنعما لم یتنعم مثله قط البر منهم والفاجر و… یکون المال کدوسا یأتیه الرجل فیسأله فیحثی له فی ثوبه ما استطاع ان یحلمه. » بحارالانوار، ج 36، ص 369.
14- پیامبر اکرم (ص) : « یفیض فیهم المال فیضا و یحثو المال حثوا و لایعده عدا. » مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء الثراث العربی، بی تا، ج8، ص 185.
15- سید مهدی شجاعی، «به ما نگفتند »، موعود، سال اول، ش 5، آذر و دی 1376.
منبع: شفیعی سروستانی، ابراهیم( 1343 )، پرسش از موعود، تهران: موعود عصر، چاپ اول 1390.