ماه رمضان و روزه داری با تغییر رژیم معمول روزانه و وعده های غذایی، در دریافت میزان انرژی روزانه تغییراتی به وجود می آورد. گذشته از تغییر زمان وعده ها،مواد غذایی که در این ماه وارد الگوی مصرف روزانه می شوند نیز تغییراتی را در همین روند ایجاد می کنند. این تغییرات برای کسانی که به هر دلیل از رژیم غذایی خاصی در روزهای عادی پیروی می کرده اند مهم تلقی می شود، برای مثال افرادی که برای افزایش وزن تلاش می کنند و یا آنهایی که برای کاهش وزن خود به رژیم لاغری روی آورده اند، در معرض این تغییرات قرار می گیرند و چنانچه نتوانند خود را با این تغییرات وفق داده و برنامه غذایی خود را با این تغییرات متناسب کنند، ممکن است در ادامه رژیم های غذایی خود با شکست مواجه شوند. یکی از مهم ترین فواید روزه داری، بهبود وضعیت بدن و تناسب اندام است که با سوخت بافت چربی و کاهش انرژی دریافتی میسر می شود، بنابراین در صورتی که فرد روزه دار توصیه های بهداشتی را رعایت کند، به طور طبیعی پس از ماه رمضان، به دلیل کاهش چربی های بدنباید تا چند کیلوگرم کاهش وزن پیدا کند.روزه و کاهش وزناین روزها سفره های سحری و افطار خیلی ها با انواع غذاهای چرب و شیرین مانند حلوا، کاچی، خرما، شله زرد، شیربرنج چرب و شیرین و بالاخره زولبیا و بامیه رنگین می شود. نتیجه اینکه پس از یک ماه روزه داری نه تنها وزن کم نمی کنیم، بلکه با چند کیلو اضافه وزن دوباره به رژیم غذایی معمول خود برمی گردیم و روند چاقی و اضافه وزن را با الگوی غذایی غلط همچنان دنبال می کنیم. تهیه انواع و اقسام خوراکی ها، شیرینی های گوناگون در مهمانی های افطار نه تنها موجب از بین بردن آثار معنوی روزه می شود، بلکه با اسراف و پرخوری سرانجام اضافه وزن و چاقی رابه همراه دارد.چاقی با ذخیره بیش از حد انرژی به صورت چربی در بدن تعریف می شود. این مشکل در اثر عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی ایجاد می شود. چاقی از عوامل خطر بروز بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا، افزایش چربی های خون، دیابت نوع دو، بیماری های قلبی عروقی و بعضی ازانواع سرطان ها است. بر اساس تحقیقات انجام شده حدود 60 درصد جمعیت میانسال کشور مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند.
با توجه به شیوع بالای اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی و نقش چاقی بهعنوان عامل خطر در بروز بیماری های مزمن و عواقب اقتصادی و اجتماعی آن، لزوم توجه به این معضلبهداشتی بیش از پیش آشکار می شود. به ویژه آن که تحقیقات نشان داده است حتی مقادیر متوسط کاهش وزن به میزان 5 تا 10 درصد، در کاهش خطر بروز بیماری های مرتبط با چاقی بسیار موثر است. بیماری های مرتبط با چاقی و عوارض ناشی از آنها باعث ایجاد بار مالی بر کشور می شود، به طوری که بر اساس برآوردها هزینه ناشی از چاقی 2 تا 8 درصد کل بودجه مراقبت های بهداشتی را در بر می گیرد. با توجه به این نکات مشخص می شود کسانی که برای کاهش وزن خود تلاش می کنند، باید در این ایام نیز مراقب دریافت کالری خود باشند تا تلاش های آنها بیهوده نشود.یک نکته قابل تاملیکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است به علت ناترازی تغذیه ای طی ماه رمضان به وجود آید، افزایش چربی های خون بر خلاف انتظار است. بسیاری از افراد طی این ماه دچار بد خوری و یا پرخوری می شوند و در مصرف مواد غذاییافراط می کنند، به گونه ای که ممکن است حتی در عین کاهش وزن، میزان چربی خونشان افزایش یابد. علت اصلی این مشکل افراط در مصرف شیرینی ها و مواد غذایی چرب ناسالم از جمله زولبیا و بامیهاست.با برنامه ریزی درست برای تغذیه و مصرف صحیح مواد غذایی در این ماه و پرهیز از زیاده روی درخوردن غذا، می توان از برکات معنوی این ماه سود بیشتری جست و فواید بهداشتی روزه را به دست آورد.مصرف بی رویه این مواد غذایی می تواند متابولیسم (سوخت وساز) بدن را مختل کرده و عوارضی برای بدن ایجاد کند. بنابراین باید از مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ کرده به شدت خودداری کرد، چون بر خلاف آنچه مردم گمان می کنند که طی ماه رمضان به واسطه روزه گرفتن وزن افراد کم می شود و همچنین افرادی که دچار چربی خون بالا هستند، چربی خون آنها کاهش می یابد، در بسیاری از موارد مشاهده شده که پس از ماه رمضان نه تنها کاهش وزن ایجاد نشده، بلکه موجب افزایش وزن و چربی خون هم شده است.
اگر روزه داری به شیوه صحیح انجام شده باشد، می تواند با کاهش کالری دریافتی، نوع خوب کلسترول یا hdl را در بدن افزایش داده و موجب کاهش کلسترول بد یا ldl شود، در غیر این صورتکلسترول بد خون افزایش می یابد. به علاوه مصرف زیاد مواد غذایی چرب هنگام افطار موجب بی اشتهاییدر هنگام سحر می شود، چون هضم چربی ها در بدن نیازمند مدت زمان طولانی تر است. خوردن خوراکی ها و مواد غذایی تا دیر وقت و به تاخیر انداختن زمان خواب، موجب بی اشتهایی و بی حوصلگی هنگام سحر می شود، بنابراین اگر وعده افطار به صورت مناسب مصرف شود، مشکلی برای وعده سحر ایجاد نخواهد شد.روزه و افزایش وزنبر خلاف افراد چاق، افراد لاغری که برای افزایش وزن تلاش می کنند، سوال می کنند که چگونه می توانند طی ماه رمضان، به رژیم خود ادامه دهند. در پاسخ به این گروه موارد زیرتوصیه می شود: شما می توانید در طول ماه مبارک رمضان نیز از رژیم افزایش وزن خود پیروی کنید. برای این کار می توانید غذاهای با کالری بالا و حجم کم که بیشتر غذاهای چرب و شیرین هستند را البته با در نظر گرفتن سالم بودن آنها استفاده کنید؛ برای مثال در سوپ های خود خامه اضافه کنید. برنج خود را باکره میل کنید. همچنین می توانید به خورش ها، قدری آرد اضافه کنید تا هم غلیظ تر شوند و هم میزان کالری آنها بیشتر شود.استفاده مناسب از مواد غذایی شیرین مانند خرما، شله زرد ، فرنی، حلوا ، کاچیو شیربرنج با عسل، راه دیگری برای دریافت کالری بالا است.استفاده از تمام وعده های غذایی و میان وعده ها در مدت زمان مجاز، به دریافت مقادیر اضافی کالری کمک می کند، بنابراین به خصوص وعده سحری را از دست ندهید و آن را جایگزین وعده ناهار که حذف می شود، کنید.