زکات یکی از صدقات واجب الهی است. زکات نه تنها در مکتب اسلام بلکه در تمام ادیان، صدر تعالیم همه انبیاء به همراه نماز قرار دارد و از ضروریات مهم دینی است. قرآن مجید عظمت این فریضه را به بهترین شکل بازگو می کند:
قال الله تبارک و تعالی فی القرآن: خُذ من امالهم صدقهً تُطهرهم و تُزَکیهم: خداوند متعال می فرماید: ای رسول ما از اموال مؤمنان زکات بگیر تا به این وسیله، آنها را پاکیزه و پاک کنی و برای آنها دعا کن. (1)
پیامبر اسلام (ص) می فرماید: زکات پل اسلام است، هر کس آن را پرداخت، از پل گذشت و هر کس خودداری ورزید، جلو پل متوقف گردید. (2)
امام باقر (ع) می فرماید: هر گاه مردم از پرداخت زکات خودداری کردند، زمین برکاتش را ظاهر نمی کند. همچنین برکت از زراعت ها و میوه ها و معادن گرفته می شود.(3)
امام صادق (ع) به مفضّل فرمودند: به دوستان خود بگو زکات مال شان را بدهند، من ضامن هستم که جای آن پر شود. (4)
زکات تا آنجا عظمت دارد که پیامبر اسلام (ص) با همه رأفت و مهربانی که نسبت به امت داشت و همواره در برخوردهای اجتماعی مراعات آبرو و احترام افراد را می نمود، اما به خاطر مراعات این فریضه ی الهی، روزی وارد مسجد شد، نگاهی به نمازگزاران نمود و فرمود فلانی برخیز، فلانی برخیز… تا پنج نفر را با اسم صدا زد و فرمود از مسجد ما بیرون روید و در نماز ما شرکت نکنید، چون شما زکات نمی دهید.
زکات، رمز افزایش اموال
رسول خدا (ص) فرمودند: اِذ اَرَدتَ اَن یُثری اللهُ مالَک فَزَکِّه (5):
هرگاه می خواهی اموالت زیاد شود، زکات مالت را بده.
در روایت دیگری امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: و فَرضَ الله الزّکاهَ تَسبیباً للرِزق: خداوند متعال زکات را وسیله گشایش روزی مردم قرار داده است. (6)
امام باقر (ع) می فرمایند: الزّکاه تَزیدُ فی الرِّزق (7): زکات روزی را زیاد می کند.
در روایت دیگری از امام کاظم (ع) نقل شده که حضرت فرمودند: اِنّما وُضعَت الزّکاه قوتاً للفقراءِ و توفیراً لِأموالِ الأغنیاء: خداوند زکات را برای تأمین نیاز نیازمندان و افزایش مال ثروتمندان قرار داده است. (8
بیمه شدن اموال
پرداخت زکات نه تنها باعث افزایش اموال می گردد، بلکه اموال انسان را از خطر آتش سوزی، سرقت، غرق شدن، ورشکست شدن و… مصون نگه می دارد. امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: حَصَنّوُا اموالَکم باالزَّکاه: اموال خود را با زکات حفظ کنید. (9) امام باقر (ع) فرمودند: هرگز مالی که زکاتش پرداخت شده باشد، کم نمی شود و هیچ گاه مالی که زکاتش داده شده، تلف نمی شود.
دفع بلا از امت
امام صادق (ع) می فرماید: قطعاً خداوند متعال به خاطر کسانی از شیعیان ما که زکات می دهند، انواع بلا و خطرات را از سایر مردم دفع می کند. اگر زکات این عده نبود، همه ی مردم هلاک می شدند. (10)
قبولی نماز
در قرآن مجید زکات در کنار نماز تکرار شده، از این رو پرداخت زکات موجب قبول شدن نماز است. رسول معظم اسلام (ص) پس از واجب شدن زکات فرمودند: به مردم بگوئید: اَیُّهاالمسلمونَ زَکّوا اموالکُم تُقَبّلُ صَلاتُکُم: ای مسلمانان زکات مال تان را بدهید تا نمازتان قبول شود.
در عالم قبر زکات در جانب چپ انسان قرار دارد
امام صادق (ع) می فرماید: چون مؤمن می میرد، با او شش صورت داخل قبر می شود، یکی در جانب راست و یکی در جانب چپ، دیگری در پیش رو و یکی در پشت سر و در پائین پا و یکی که از همه خوش صورت تر، خوشبوتر و پاکیزه تر است، در بالای سر می ایستد، در این هنگام عذاب یا سؤال از هر طرف می آید، آن صورتی که در آن جهت ایستاده، مانع می شود، پس آن صورتی که از همه زیباتر است به صورت های دیگر می گوید: شما کیستید؟ خدا به شما جزای خیر دهد.
صورت جانب راست می گوید: من نمازم، صورت جانب چپ می گوید: من زکاتم، آنکه در پیش رو ایستاده می گوید: من روزه ام، آنکه در عقب سر است، می گوید: من حج و عمره ام، آنکه در پائین پا است، می گوید: من صدقات و احسان و انفاق هستم. پس همه ی صورت ها رو به آن صورت زیبا می کنند و می گویند: تو کی هستی که از همه ی ما زیباتری؟ او می گوید: من محبت محمد و آل محمد هستم. (11)
در این روایت به خوبی مشهود است که حفظ و حراست انسان در عالم قبر و برزخ و نجات از عذاب دردناک آن، بستگی جدی به وجود شش نگهبان قدسی و معنوی دارد که عدم وجود هر یک از آنها می تواند عذاب سهمگین را از همان ناحیه متوجه انسان کند و از آنجا که نعمت یا نقمت انسان در عالم برزخ تجلی اعمال و افعال انسان در عرصه دنیاست، انسان معتقد در سایه ی توجه کامل به این امور شش گانه وارد حِصن حصین می شود که از همه ی عذاب ها و بلایای دنیوی نیز مصون و محفوظ می ماند.

پی‌نوشت‌ها:

1. – توبه (9)/103.
2. – امالی شیخ طوسی، ص 522.
3. – علل الشرایع، ج 2، ص 271.
4. – بحارالانوار، ج 96، ص 23.
5. – بحارالانوار، ج 93، ص 23.
6. – نهج البلاغه،حکمت 252.
7. – بحارالانوار ج93، ص 14.
8. – علل الشرایع، ج 2، ص 368.
9. – بحارالانوار، ج 78، ص 60.
10. – جامع الاحادیث الشیعه، ج 2، ص 56.
11. – منازل الاخره، ص 34، بحارالانوار، ج 6، ص 134.

منبع:حسین پور، عبدالعلی؛ (1389) صدقه، گلریزان عرشیان، اصفهان، انتشارات حیات طیبه، چاپ اول.