قرآن کریم کتاب راهنما و هدایت بشر به سوی کمال و رسیدن به خداوند متعال است؛ «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ»[1]، این کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد، و مایه هدایت پرهیزکاران است». قرآن مجید انسان را از خواری و دنیا پرستی باز می‌دارد و به سوی عزت و افتخار، توحید و یکتا پرستی فرا می‌خواند.
در این که چرا داستان بنی اسرائیل در قرآن زیاد تکرار شده به خاطر این است که: در تاریخ یک ملت و قوم، صدها نکته آموزنده علمی نهفته است که در هر جایی از قرآن به عنوان یک شاهد عینی و تجربی در قالب فلسفه و علت شکل گرفتن حوادث تاریخی مثل شکست‌ها و پیروزی‌ها و عوامل رشد اخلاقی و یا فساد اخلاقی و… مطرح است برخی از نکات آموزنده داستان بنی‎اسرائیل عبارتند از:
1. هر کس در برابر فرمان های خدا لجاجت و سرپیچی کند ذلیل می‎شود؛ (بقره، 61).
2. انحراف از توحید به شرک و بت‎پرستی بزرگ‎ترین گناه و انحراف است. (بقره، 51 ـ 54).
3. اگر در ایمان آوردن و پیروی از پیامبران الهی، بندگان سخت بگیرند، خداوند متعال هم بر آنها سخت می‎گیرد. (بقره، 67 ـ 74.
وقتی بخشی از تاریخ یک قوم یا ملت بیان می‌شود، در حقیقت تکرار نیست، بلکه در هر فراز آن نکته‌ای تازه وجود دارد و بیان یک قانون و اصل جدید از انگیزه و فلسفه تاریخ است به عنوان نمونه، در سوره بقره، آیه 40 می‌فرماید: «ای فرزندان اسرائیل، نعمت‌هایم را که بر شما ارزانی داشتم به یاد آرید و به پیمانم وفا کنید، تا به پیمانتان وفا کنم، و تنها از من بترسید» که بعد از یادآوری نعمت‌های بزرگ مادی و معنوی این اصل را یادآور شده که وعده‌های پیروزی که به شما داده شده یک طرفه نیست شما به پیمانتان وفا کنید تا من هم به پیمانم وفا کنم و یک قانون سرنوشت‌ساز تکوینی در تاریخ انسان‌ها است.
و یا آن که در ماجرای بنی اسرائیل و فرعون در آیه 49 و 50، سوره بقره، می‌فرماید: «ما شما را از عذاب و نابودی فرعون نجات دادیم، پیامبر فرستادیم و با چشم خود دیدید که دشمن شما را غرق کردیم ولی شما بدنبال غیبت چند روزه حضرت موسی ـ علیه السلام ـ به دنبال گوساله پرستی رفتید!»[2] بنابراین، در آیات مذکور عوامل بدبختی و خوشبختی در تاریخی قوم بنی‎اسرائیل بیان شده و هر کدام با بینش تازه و نکات جدید و قوانین و اصولی همراه است که جنبه تکرار ندارد و این رویه در تمام قسمت‌هایی که ماجرای بنی اسرائیل تکرار شده، جاری است به عنوان مثال در سوره آل عمران، آیه 23 و 24، به صفت غرور در وجود بنی اسرائیل اشاره کرده که منکر سوختن، توسط آتش جهنم بودند و یا در سوره نساء، آیه 153 تا 161، عوامل این که قوم یهود و  بنی اسرائیل گرفتار عذاب دردناک شدند را بیان می‌کند و در سوره مائده، آیه 12 و 13، عواملی که باعث سعادت و سربلندی بنی اسرائیل می‌شد بیان کرده و…[3] بنابراین تاریخ بطور تکرار نقل نشده بلکه در هر بخش نکته آموزنده قابل عبرت وجود دارد که بعنوان فلسفه تاریخی به علت اصلی پیدایش پیروزی و شکست اشاره دارد.
اما درباره تکرار تاریخ قوم بنی اسرائیل نیز باید گفت: تاریخ بنی اسرائیل هنوز هم ادامه دارد، ولی آنچه که مربوط به فلسفه تاریخ است، عوامل شکست و ذلت و نابودی بنی اسرائیل است که بارها تکرار شده و باز هم تکرار می‌شود و تکرار نهایی که منجر به نابودی کامل بنی اسرائیل و قوم یهود بشود، هنوز واقع نشده است و بر اساس وعده قرآن کریم در آینده واقع می‌شود چنان که می‌فرماید: «هنگامی که نخستین وعده فرا رسد مردانی پیکارجو را بر شما می‌فرستیم (تا سخت شما را در هم کوبند، حتی برای بدست آوردن مجرمان) خانه‌ها را جستجو می‌کنند، و این وعده‌ای است قطعی».[4] بدتر از همه، سرنوشت صهیونیست ـ یهودی است که که تمامی بدیهای جهان را در خود دارند … .

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. علامه طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن (قم، انتشارات اسلامی)، ج12، ص 218 ـ 266.
2. مجله حوزه، دفتر تبلیغات اسلامی، شماره مهر، آبان، آذر و دی، سال 1374، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
3. محسن قرائتی، تفسیر نور، (قم، مؤسسه در راه حق)، ج 1، ص 178 ـ 250.

پی نوشت ها:
[1] . بقره/ 2.
[2] . رک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هیجدهم، 1362، ج1، ص 247 ـ 256.
[3] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، همان، چاپ پنجم، 1367، ج 4، ص 307 ـ 315.
[4] . اسراء/ 5.