راههای پیشگیری و درمان از انحرافات جنسی جوانان چیست؟
این سؤال در واقع از دو بخش تشکیل شده است: الف. راههای پیشگیری از انحراف جنسی جوانان چیست؟ ب. راههای درمان انحراف جنسی کدام‌اند؟
قبل از پرداختن به اصل پاسخ لازم است مقدمهای را ذکر کنیم.
مقدمه
غریزه جنسی یکی از غرایز اصلی انسان است که مانند هر غریزه و نیروی دیگر، شیوههای مختلفی در جهت ارضاء و تأمین آن وجود دارد، البته برخی از شیوههای ارضا با طبیعت انسان موافقت و همسویی دارد و پارهای دیگر مغایر با طبیعت بشر میباشد که به آن انحراف جنسی گفته میشود. اینک به راهکارهایی در جهت پیشگیری و درمان انحراف جنسی میپردازیم.
الف. راههای پیشگیری از انحراف جنسی
1. تقویت باورها و اعتقادات دینی
یکی از مهمترین عوامل در پیشگیری از انحرافات جنسی جوانان، تقویت باورها و اعتقادات مذهبی آنان است.
شخصی به محضر امام حسین ـ علیه السّلام ـ آمد و عرض کرد ای فرزند رسول خدا من یک فرد گنهکاری میباشم و نمیتوانم گناهم را ترک کنم، مرا موعظه فرمایید. امام حسین ـ علیه السّلام ـ فرمود: «پنج کار را انجام بده و آنگاه هر چه میخواهی گناه کن. مکانی را انتخاب کن تا خداوند تو را نبیند و هر چه میخواهی گناه کن، وقتی عزرائیل برای گرفتن جانت نزد تو آمد، او را از خود بران، هر چه میخواهی گناه کن، زمانی که مأمور دوزخ , تو را به سوی آتش میبرد، تو به سوی آتش مرو، آنچه میخواهی گناه کن…»[1].
بنابراین، ایمان به حضور خداوند و فرشتگان رقیب و عتید و اعتقاد به تجسّم اعمال و رفتار انسان، در روز قیامت، کنترل غریزه جنسی را برای انسان آسان میکند و هر چه قدرت ایمان و اعتقاد قلبی بیشتر باشد احساس حضور، بیشتر خواهد بود.
«پروردگار تو سخت در کمین است»[2].
«آدمی هیچ سخنی را به لفظ در نمیآورد، مگر این که مراقبی آماده نزد او آن را ضبط میکند»[3].
2. شناخت و آگاهی از جایگاه خود
قرآن کریم درباره شرافت و کرامت ذاتی انسان میفرماید:
به راستی ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم (گرامی داشتیم)… و آنها را بر بسیاری از آفریدههای خود برتری آشکار دادیم.[4]
بنابراین یکی دیگر از عوامل بازدارنده انسان از گناه و از هرگونه انحرافی، باورِ ارزشمند بودنِ خود میباشد؛ چنان که امیرالمؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ در این باره میفرماید: «اکرم نفسک عن کلّ دنیه… فانک لن تعتاض بما تبذل من نفسک عوضاً[5]»؛ دامان نفس خود را از هر پستی پاکیزه دار! زیرا در مقابل آنچه از گوهر نفس خود میبخشی، بهایی دریافت نمیکنی.
و نیز میفرماید: «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسَهُ هانَتْ عَلَیْهِ شَهَواتُهُ»؛ کسی که نفس خود را گرامی بدارد شهوات و خواستهای نفسانی در نظر او حقیر و بیارزش خواهد بود.
توضیح این مطلب از نظر روان شناسی هماهنگی یا عدم هماهنگی با خود پنداره فرد است:
اگر من مرتکب عملی بیرحمانه و ابلهانه شوم، عزّت نفس من مورد تهدید قرار میگیرد؛ چه، آن عمل, ذهن مرا متوجه این امکان میسازد که من شخصی بیرحم و ابلهم. از میان صدها آزمایش که از نظریه ناهماهنگی ملهم شدهاند، روشنترین نتایج در موقعیتهایی حاصل شدهاند که به عزت نفس شخص مربوط بودهاند؛ زیرا همان طور که انتظار میرود افرادی که عزت نفس بالایی دارند، اگر به نحوی ابلهانه یا بیرحمانه رفتار کنند، بیش از دیگران احساس ناهماهنگی میکنند. حال اگر شخصی عزت نفس پایینی داشته باشد، چه پیش میآید، چنین شخصی اگر مرتکب عمل ابلهانه یا غیراخلاقی شود، احساس ناهماهنگی زیادی نمیکند… از سوی دیگر شخصی که عزت نفس بالایی دارد، احتمالاً بیشتر در مقابل وسوسه ارتکاب یک عمل خلاف مقاومت میکند؛ زیرا رفتار خلاف، ناهماهنگی بیشتری در او بوجود میآورد.[6]
بنابراین وقتی فرد بداند که انحرافات جنسی علاوه بر پیامدها و آثار سوء بسیار جسمانی، ایجاد امراض متعدد و بعضاً غیرقابل درمان، باعث صدمه به شرافت خود و خانوادهاش میشود، از ارضای جنسی نامشروع پرهیز نموده و راه صحیح و مشروع آن را انتخاب میکند.
3. کنترل محرکهای جنسی
بدون تردید از جمله عواملی که در دامن زدن به غرایز شهوانی و رشد زمینههای تجلی نیاز جنسی در جوانان از نقش بسزایی برخوردار است همانا عرضه محرکهای جنسی در قالبهای گوناگون (از جمله مطالب کتابها، روزنامهها و مجلات، تصاویر، فیلم و اینترنت و دهها عامل ریز و درشت دیگر) میباشد. این محرکها از عوامل آشفته ساختن تعادل روح و روان، و از موجبات شعلهور گردیدن شهوات جنسی به شمار میآیند، لذا حفظ سلامت روح و روان جوان از افکار و امیال شهوانی مستلزم کنترل این محرکهای محیطی آلوده میباشد.[7]
4. تأمین نیازهای جنسی
همان گونه که از مقدمه گذشت , انسان دارای مجموعهای از امیال و غرایز است که عدم ارضای آن یعنی سرکوب کردن و یا ارضای ناقص هر کدام از آنها موجب ایجاد تزلزل در شخصیت انسان میگردد و در غریزه جنسی نیز به همین صورت است. خداوند حکیم اگر نیاز جنسی را در انسان نهاده است راه برآورده ساختن آن را هم به او آموخته است و در همه ادیان الهی تنها راه برای ارضای صحیح نیاز جنسی , ازدواج قرار داده شده است. از این رو، در روایات اسلامی پیرامون پیامدهای بیبدیل مادی و معنوی ازدواج مطالب زیادی به ما رسیده است که یکی از مهمترین و ارزندهترین فایدههای ازدواج، حفظ انسان از مفاسد اخلاقی و انحرافات جنسی است. که در اینجا به ذکر یک روایت بسنده میکنیم:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : «أیُّها شابٍّ تَزَوَّجَ فی حَداثَهِ سِنِّهِ عَجَّ شَیْطانُهُ: یا وَیْلَدُ! عَصَمَ مِنّی دینَهُ»؛ هر جوانی که در دوره جوانی خود ازدواج کند، شیطانش فریاد برآورد که: وای بر او! دین خود را از «گزند» من حفظ کرد.[8]
5. پر کردن اوقات فراغت جوانان
اوقات فراغت جوانان از اهمیت خاص و در خور توجهی برخوردار است. زیرا جوانان به عنوان بخش عظیمی از پویاترین گروههای اجتماعی هستند که از یک وجود سرشار از توان، انرژی و امید دارند و از سوی دیگر دارای خواستها، تمایلات، احساسات و عواطف گوناگون هستند اگر این توان و انرژی در بستر مناسبی از فراغت قرار نگیرد و به تمایلات و خواستههای مشروع آنان پاسخی مناسب داده نشود باید منتظر اعمال رفتار ضدارزشی و هنجار شکن و بروز انحرافات جنسی در اجتماع باشیم. بنابراین نقش و اهمیت فراغت در زندگی جوانان ضرورت یک برنامه ریزی دقیق را بیش از جلوهگر میسازد.[9]
به همین جهت، جامعه شناسان معتقدند که در صورت فقدان برنامه و آماده سازی برای بهره برداری از اوقات فراغت، فضای وسیع فراغت، دشمن شماره یک انسانها خواهد بود. این امر در مورد نوجوانان و جوانان ابعادی دهشتناک خواهد داشت. «در بررسیهایی که به عمل آمده معلوم گردید که ارتکاب جرائم بزرگ از طرف جوانان اغلب در زمانی صورت گرفته که آنان بیکار بودهاند»[10]. در روایتی از حضرت علی ـ علیه السّلام ـ نقل شده است که فرمودند: «اَلنَّفْسُ اِنْ لَمْ تَشغَلَهُ شَغَلَکَ؛ اگر تو نفس را به کاری مشغول نداری، او تو را به خود مشغول خواهد داشت»[11].
از آنجا که فعالیتهای سالم و جهتدار سودمند، مقدار فراوانی از انرژی جوان را به خود اختصاص میدهد، و از تحریکات جنسی و شهوت انگیز جلوگیری مینماید، از این رو، با توسعه امکانات مربوط به تفریحات سالم و فعالیتهای ورزشی، تدارک برنامههای مناسب اردویی ـ مسافرتی، فراهم نمودن فرصتهای تحقیقاتی و مطالعاتی، برنامههای مذهبی و معنوی، و واگذاری کار و مسؤولیتهای مختلف و مورد علاقه در سطح خانواده، مدرسه و اجتماع، میتوان بخش زیادی از اوقات جوانان را به اوقاتی مفید و ثمربخش مبدل نمود.
بنابراین، همان گونه که در علم طب، جلوگیری از پیدایش بیماریهای جسمی به مراتب آسانتر از درمان آن است و بهداشت اهمیت فوق العادهای در حیات افراد و سرنوشت اجتماع دارد، در بیماری روحی و روانی ـ اخلاقی، خصوصاً انحراف جنسی، توجه به آن بسیار مهم است؛ لذا امید است با بکارگیری راههای پیشنهادی فوق، شاهد طهارت نفس جوانان عزیز، و پاکی آنان از پلیدیهای روحی و انحراف جنسی باشیم.
ب. راههای درمان انحراف جنسی جوانان
انحراف جنسی دارای انواع مختلفی میباشد و برای برخی از آنها (مانند خودارضایی) راههای اختصاصی نیز مطرح شده است ولی بدلیل اختصار، از بیان راههای اختصاصی برای درمان همه انحرافات جنسی خودداری نموده و به راهکارهای کلی درمان اشاره میکنیم.
1. آشنا کردن جوانان با آثار و پیامدهای سوء انحرافات جنسی
یکی از علل و عوامل ارتکاب کجرویها و انحرافات، ناشی از جهل و ناآگاهی انسانها نسبت به آثار و پیامدهای سوء و دهشتناک آن میباشد. چنان که امیرالمؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ در عهد نامه خود به مالک اشتر میفرماید:
«دربرابر خداوند کسی نافرمانی نمیکند مگر جاهل شقی»[12]. به همین دلیل، روایات بسیاری موجود است که هر کدام اثری از آثار منفی پیروی از شهوت را یادآوری میکند و انسان را از عواقبِ سوء آن آگاه سازد.
2. استمداد از خداوند و اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ
افراد مبتلا به انحراف جنسی باید به لطف خداوند امیدوار باشند و با خواندن نماز و راز و نیاز با آفریننده مهربان و بخشنده و با توسل به اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ به آنان پناه برده و از آنان کمک بخواهند و توبه کنند از این که به سبب اعمال زشت خویش آن بزرگواران را از خود برنجانند.
برخی از محققین در این زمینه، راهکارهایی همچون:
ـ شرطی سازی بیزاری آور
ـ حساسیت سازی نهان
ـ تقویت مثبت و تقویت منفی (تشویق و تنبیه)را پیشنهاد داده اند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد قاسمی، حمید، اخلاق جنسی از دیدگاه اسلام، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1373.
2. تربیت جنسی از دیدگاه اسلام، حافظ ثابت، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1381.
3 .رضوی، محمد جواد، انحراف جنسی از دیدگاه جامعه شناسی و روان شناسی، (بیجا)، 1353.
4. شفیعی، سید محمد، پرورش روح، جلد دوم، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1370.
5. امین زاده، محمدرضا، اسلام و ارضای غریزه جنسی، چاپ اول، قم، انتشارات در راه حق، 1377.
6. کجباف، محمدباقر، روان شناسی رفتار جنسی، چاپ اول، تهران، نشر روان، 1378.
پی نوشت ها:
[1] . قرائتی، محسن، گناه شناسی، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، 1369، ص 258.
[2] . فجر/14.
[3] . ق/18.
[4] . اسراء/70.
[5] . نهج البلاغه، نامه 31.
[6] . ارونسون، الیوت، روان شناسی اجتماعی، ترجمه حسین شکرکن، تهران، رشد، 1366، ص 150 ـ 151.
[7] . محمدقاسمی، حمید، اخلاق جنسی از دیدگاه اسلام، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1373، ص 201.
[8] . محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، جلد پنجم، حدیث 7805.
[9] . مجله پیوند، شماره 273، تابستان 81، «جوانان و اوقات فراغت»، ص 724.
[10] . رضوی، محمد جواد، انحراف جنسی از دیدگاه جامعه شناسی و روان شناسی، (بیجا)، 1353، ص 258.
[11] . مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، چاپ یازدهم، 1367، ص 414.
[12] . نهج البلاغه، نامه 53.
