نخست لازم است واژه فطرت تعریف شود تا افق مناسب برای بحث ایجاد گردد. «فطرت» از ماده «فطر» به معنای شکافتن چیزی از طرف طول است، سپس به هرگونه شکافتن اطلاق شده است و از آن جا که آفرینش و خلقت به منزله شکافتن پرده تاریک عدم است، یکی از معانی مهم این واژه، همان ...
ابتدا باید بیان شود که حکمت خداوند به این تعلق گرفته است که انسان مختار باشد قال الله تبارک و تعالی: «إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً»[1] به این معنا که ما راه را به او نشان دادیم خواه شاکر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس. این آیه خط بطلان بر مکتب جبر ...
این که در سؤال آمده (خداوند تعیین کننده آینده ما است) نیاز به تبیین دارد: اگر منظور از تعیین آینده، تعیین سرنوشت و قضا و قدر الهی است، دو صورت دارد؛ اگر تعیین سرنوشت از سوی خداوند به معنای انکار اسباب و مسببات و از آن جمله قوه و نیرو و اراده و اختیار بشر ...
برای روشن شدن زوایای مختلف بحث، در گام نخست با نظر افکندن به خاستگاه‌های تئوریک بحث جبر اجتماعی و تاریخی، به تحلیل و تبیین و ارزیابی این دو رویکرد پرداخته و در پایان ارتباط این دو مقوله را با شخص مقصر و قاصر بررسی خواهیم کرد. 1. جبر اجتماعی غالباً اعتقاد به جبر اجتماعی در ...
همانطور که میدانیم شمر یک انسان است و اگر گنهکار شده است از این رو است که مثل سایر انسانها دارای اختیار بوده است و به جای قدم نهادن در راه بندگی، راه عصیان را پیش گرفته است. پس سؤال را این طور میتوان مطرح کرد که چرا خداوند انسان مختار را آفرید با علم ...
اگر بخواهیم به طور مفصّل و دقیق به این پرسش پاسخ دهیم، ابتدا باید سؤال مذکور را به سه پرسش تبدیل نمائیم و آن سه پرسش اینست: 1. در پیشگاه خداوند معیار در گزینش اولیاء الله چیست؟ 2. اگر معیار انتخاب, علم حضوری الهی است آیا علم حضوری خداوند به افعال انسان موجب سلب اختیار ...
پرسش دو بعد دارد، یک بعد کلی و عام و یک بعد شخصی و خاص. بعد کلی قضیه را، لازم است به این صورت مطرح نمود که اگر مسلمان معتقد به مبانی اسلام از قبیل وحدانیت ذات حق، رسالت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ معاد و … مرتکب خطایی بزرگی چون قتل ...
برای روشن شدن جواب از تذکر چند نکته ناگزیریم: 1- منطق اسلام آزادی در انتخاب راه سعادت و پذیرش دین است: انسان و همچنین جنیان، مختار و آزاد آفریده شده اند تا خود با اختیار خود راه سعادت را، و دینی را برگزینند. چنانکه قرآن می فرماید: (اِنّا هدیناه السبیل اما شاکراً و اما کفوراً)[1] ...
یکی از اوصاف خداوند سبحان علم است و به این معنا که به تمام امور دنیا آگاه و دانا است، و از هر چیزی آگاه است. علم خداوند مراتب مختلفی دارد که برخی از آن ها صفات ذات خداوند است و برخی صفت فعلی. لازم به ذکر است که علم و دانایی خداوند، از نقایص ...
این سؤال از مسائل دیرینهای است که همواره بشر با آن روبهرو بوده است. پس از ظهور اسلام در همان قرن اوّل هجری، در میان متکلمین اسلامی و حکماء بحث و گفت‌وگو در این مسئله رواج داشته است. از آن زمان تا به حال، عقاید و آراء متفاوت و متضادی در این زمینه ارائه شده ...
در حوادثی که در محیط زندگی انسان رخ می دهد از دیدگاه قرآن دو گونه عوامل نقش دارند: 1. عوامل طبیعی: همان چیزهایی که در طبیعت به عنوان سبب وقوع حوادث دیده می‌شوند و همه آن را قبول دارند، مثل نزول باران که سبب رویش گیاهان می‌شود. «و از ابرهای باران‌زا آبی فراوان نازل کردیم، ...
برای روشن شدن زوایای مختلف بحث ناگزیراز بیان چند مطلب هستیم: 1. مفهوم قضا و قدر واژه «قدر» به معنای اندازه، و «تقدیر» به معنای سنجش و اندازه‌گیری و چیزی را با اندازه معینی ساختن است و واژه «قضاء» به معنای یکسره کردن و به انجام رساندن و داوری کردن (که آن هم نوعی به ...