«تَدَبُّر» از ریشه «دُبُر»، به معنی اندیشیدن در پشت و ماوراء امور میباشد که «ژرف اندیشی» و «عاقبت اندیشی» را نظر دارد که نتیجهاش «کشف حقایقی است که در ابتدایِ امر و نظرِ سطحی، به چشم نمیآمد». در «مفردات» میگوید: «التَّدبیرُ»: «التَفْکیرُ فی دُبُرِ الأُمُور» که معنی «تَدَبُّر» چنین خواهد بود: «التَّفَکُّرُ فی دُبُرِ الأُمُورِ»: ...
«أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها».[1] شناخت آفت ها و موانعِ تدبر[2] نقش مهمی در بکارگیری روش ها و کلیدهای مناسب فهم قرآن خواهد داشت. بررسی تاریخ تفسیر و جریانات فکری مختلف در آن، ما را با مجاری انحراف و بدعت آشنا کرده، با پختگی و استواری در حوزه فهم قرآن، قدم خواهیم ...
پیشرفت دانش بشرى در ابعاد مختلف علوم, ریزنگری ها و ژرفکاوى هایى را به دنبال داشته است. بسیارى از رخدادها و فرایندها که در گذشته تاریخ, فاقد فلسفه و دلیل مى نمود و بسیط و بریده از قبل و بعد شناخته مى شد, در نتیجه این ریزنگریها وجستارها, قابل تحلیل و پیش بینى وامرى قانونمند ...
گرایش ها و سبک های گونه گون و نوین تفسیری که در این قرن پدیده آمده و جریانهای مختلفی که در عرصه فهم و تفسیر قرآن رخ نموده است, چهره این قرن را در مقایسه با قرنهای پیشین برتر ساخته است. از آن جمله گرایش اصلاحی و گرایش علمی را می توان نام برد که ...
کلمه تفسیر در قرآن کریم یک بار بیشتر استعمال نشده است و آن در آیه 33 سوره فرقان است که خدای متعال پس از بیان برخی از ایرادهای کافران و پاسخ به آن، می‌فرماید: «وَ لا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلاَّ جِئْناکَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِیراً » آراء مفسران در بیان معنای «تفسیر» در آیه کریمه مختلف ...
گرچه قرآن کریم به حسب اوصافی که خود برای خویش ذکر کرده، بیان [1] و تبیان[2] و کتاب مبین[3] و به زبان عربی آشکار و برای پند گرفتن سهل و آسان است، ولی هر اندیشمند بصیری که اندک آشنایی با قرآن و معارف داشته باشد، به خوبی می‌داند که علوم و معارف نهفته در قرآن ...
روش تفسیری عبارت است از طریق و شیوه‌ای که هر مفسر برای تفسیر یک یا چند آیه انتخاب می‌کند و غالباً بستگی دارد به ابزاری که در تفسیر بکار می‌برد. تفسیر تقسیمات گوناگونی دارد و از لحاظ روش تفسیر (صرف‌نظر از صحیح یا خطاء بودن تفسیر) به چند قسم تقسیم می‌شود: الف) تفسیر کامل (تفسیر ...
منبع از ریشه «النَّبْع» (جوشش آب) به معنای جایی است که چشمه از آن می‌جوشد و منابع آب محل‌های خارج شدن آن از زمین است[1]. سرچشمه و منشأ هر چیزی را نیز منبع آن می‌گویند[2]. منابع تفسیر، به اموری اطلاق می‌شود که اطلاعات و داده‌هایی که با مفاد آیه یا آیه‌هایی تناسب محتوایی دارد در ...
پس از آیات قرآن کریم، روایات معصومین(ع) مهمترین منبع تفسیر به شمار می‌آید. در این قسمت به بحث و بررسی و معرفی این منبع می‌پردازیم. منبع بودن سخن معصوم در توضیح و تبیین کتاب خدا، نیز همزمان با نزول قرآن مطرح بوده است و خداوند در قرآن کریم از آن سخن به میان آورده و ...
از آن‌جا که برخی آیه‌های قرآن در ارتباط با حوادث گذشته، به ویژه درباره تحولات عصر نزول است، ضرورت آگاهی از تاریخ برای فهم آیه‌های یاد شده انکار نشدنی است و به همین جهت، همان روزهای نخستینِ نزول آیه‌ها، سبب نزول نیز در کنار آن دهان به دهان نقل می‌شد. سبب نزول چیزی جز شرایط ...
دانشمندان علوم قرآن، تحت عنوان «شرایط مفسر» یا «ویژگیهای لازم برای مفسر» امور فراوانی را ذکر کردهاند که بخشی مربوط به «منابع تفسیر»، بخشی مربوط به «قواعد تفسیر»، بخشی مربوط به «علوم مورد نیاز» و بخشی مربوط به «شیوه تفسیر» است. البته در این میان محقّقانی هستند که مجموعههای یاد شده را با شرایط مفسر ...
علم تفسیر هم مانند علوم دیگر، از قواعدی ویژه تبعیّت می‌کند که رعایت آن برای استنباط صحیح مرادالهی و کاهش خطای در تفسیر، ضروری است. برای رعایت قواعد یاد شده، مفسّر باید از علومی برخوردار باشد که در پرتو آن، توانمندی لازم را برای تفسیر قرآن بر طبق آن قواعد به دست آورد. بر این ...