قرآن کریم :

قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الَّذینَ یَعْلَمونَ وَالَّذینَ لا یَعْلَمونَ اِنَّما یَتَذَکَّرُ اُولُوا الاَْلبابِ؛
[سوره زمر، آیه ۹] بگو آیا کسانى که دانایند، با آنان که در نادانى بسر مى برند، یکسانند؟ [هرگز! ]تنها صاحبان عقل و خرد، پند گرفته و توجه مى کنند.

۱پیامبر صلی الله علیه و آله: اَ لْعِلْمُ حَیاهُ الاِْسْلامِ وَ عِمادُ الاْیمانِ وَ مَنْ عَلِمَ عِلْما اَتـَمَّ اللّه ُ لَهُ اَجْرَهُ وَمَنْ تَعَلَّمَ فَعَمِلَ عَلَّمَهُ اللّه ُ ما لَمْ یَعْلَمْ ؛

علم، حیات اسلام و تکیه گاه ایمان است و هر کس علمى بیاموزد، خداوند پاداش او راتمام گرداند و هر کس بیاموزد و عمل کند، خداوند، تعلیم دهد به او آنچه را که نمى داند.
[نهج الفصاحه، ح ۲۰۱۹]

۲امام على علیه السلام: یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا الْعِلْمَ وَالاَْدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِدْ فى تَعَلُّمِها فَما یَزیدُمِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فى ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدى اِلى رَبِّکَ؛

اى انسان با ایمان، در حقیقت این دانش و ادب ، بهاى توست ، پس در آموختن آنبکوش، زیرا هرچه بر دانش و ادبت افزوده شود ، بر ارج و بهاى تو افزوده مى شود، چرا کهبا دانش به سوى پروردگارت هدایت مى شوى .
[روضه الواعظین، ص ۱۱]

۳پیامبر صلی الله علیه و آله: قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَى ءٌ مِنَ الحِکمَهِ کَبَیْتٍ خَرِبٍ ، فَتَعَلَّموا وعَلِّموا ، وتَفَقَّهواولا تَموتوا جُهّالاً ؛ فَاِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ لا یَعذِرُ عَلَى الْجَهْلِ؛

دلى که در آن حکمت نیست ، همچون خانه اى ویران است . پس بیاموزید و آموزشدهید، بفهمید و نادان نمیرید که خداى عزّ و جلّ، بهانه اى را براى نادانى نمى پذیرد .
[الفردوس ، ح ۴۵۹۰]

۴پیامبر صلی الله علیه و آله: اِذا اَتى عَلَىَّ یَوْمٌ لا اَزْدادُ فیهِ عِلْماً ، فَلا بورِکَ فى طُلوعِ شَمْسِذلِکَ الْیَوْمِ؛

هرگاه روزى بیاید که در آن بر دانشم نیفزایم، پس طلوع خورشید آن روز بر منمبارک مباد.
[المعجم الأوسط ، ج ۶ ص ۳۶۷ ح ۶۶۳۶]

۵پیامبر صلی الله علیه و آله: طَـلَبُ الْعِلْمِ فَریضَهٌ عَلى کُلِّ مُسْلِمٍ ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنْ مَظانِّهِ ، وَاقْتَبِسوهُمِنْ اَهْلِهِ؛

در پى دانش بودن ، بر هر مسلمانى واجب است ، پس دانش را از جایى که احتمالبودنش هست ، بجویید و آن را از اهلش فراگیرید .
[امالى طوسى، ص ۵۶۹، ح ۱۱۷۶]

۶امام على علیه السلام: اَعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ ؛ لِأَنَّ بِهِ مَعْرِفَهُ الْمَعادِ وَ الْمَعاشِ ، وَ اَذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ ؛ لِأَنَّصاحِبَهُ اَصَمُّ ، اَبْکَمُ ، اَعْمى ، حَیْرانُ؛

عزیزترین عزّت ، دانش است، چرا که با آن معاد شناخته مى شود و راه کسب معاشبه دست مى آید و خوارترین خوارى ، نادانى است، چرا که نادان کر و لال و کور وسرگردان است .
[نزهه الناظر ، ص ۷۰، ح ۶۵]

۷امام صادق علیه السلام: اَلْعِلْمُ مَقْرونٌ اِلَى الْعَمَلِ ، فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ ، ومَنْ عَمِلَ عَلِمَ ، وَالْعِلْمُیَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَاِنْ اَجابَهُ وَ اِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ؛

دانش، با عمل همراه است ، پس هر که دانست ، عمل کرد و هر که عمل کرد ، دانست ودانش ، به عمل فرا مى خواند . پس اگر او را اجابت کرد ، چه بهتر وگرنه از او جدا مى گردد .
[کافى ، ج ۱، ص ۴۴، ح ۲]

۸پیامبر صلی الله علیه و آله: اَمَّا الْعِلْمُ ، فَیَتَشَعَّبُ مِنْهُ الغِنى وَ اِنْ کانَ فَقیرا ، وَ الْجودُ وَ اِنْ کانَ بَخیلاًوَ الْمَهابَهُ وَ اِنْ کانَ هَیِّنا ، وَ السَّلامَهُ وَ اِنْ کانَ سَقیما ، وَ الْقُربُ وَ اِنْ کانَ قَصیّا وَ الْـحَیاءُوَ اِنْ کانَ صَلِفا ، وَ الرِّفْعَهُ وَ اِنْ کانَ وَ ضیعا وَ الشَّرَفُ وَ اِنْ کانَ رَذْلاً وَ الْحِکْمَهُ وَ الْحُظْوَهُفَهذا مایَتَشَعَّبُ لِلْعاقِلِ بِعِلْمِهِ فَطوبى لِمَنْ عَقَلَ وَ عَلِمَ؛

اما علم: اگر انسان فقیر باشد ، از آن بى نیازى حاصل مى شود، اگر بخیل باشد ،سخاوت ، اگر خوار باشد ، عزّت ، اگر بیمار باشد ، سلامتى ، اگر دور باشد ، نزدیکمى شود ، اگر هرزه باشد ، حیا ، اگر پَست باشد ، والایى ، اگر حقیر باشد ، شرافت و حکمتو مَقام . پس اینها چیزهایى هستند که از دانش خردمند به دست مى آید . پس خوشا بهحال آن کس که عاقل بود و دانست .
[تحف العقول ، ص ۱۶]

۹امام على علیه السلام: کُلَّمَا ازْدادَ عِلْمُ الرَّجُلِ زادَتْ عِنایَتُهُ بِنَفْسِهِ وَ بَذَلَ فى ریاضَتِهاوَ صَلاحِها جُهْدَهُ؛

هر اندازه دانش انسان بیشتر شود ، توجه او به خودش بیشتر مى گردد و در ریاضت ورشد و اصلاح نَفْس، کوشش بیشترى مى نماید .
[غرر الحکم ، ح ۷۲۰۴]

۱۰امام على علیه السلام: یا طالِبَ الْعِلْمِ اِنَّ الْعِلْمَ ذو فَضائِلَ کَثیرَهٍ : فَرَاْسُهُ التَّواضُعُ وَ عَیْنُهُالْبَراءَهُ مِنَ الْحَسَدِ وَ اُذُنـُهُ الْفَهْمُ وَ لِسانُهُ الصِّدْقُ وَ حِفْظُهُ الْفَحْصُ وَ قَلْبُهُ حُسْنُ النِّیَّهِوَ عَقْلُهُ مَعْرِفَهُ الاَْشْیاءِ وَ الاُْمورِ وَ یَدُهُ الرَّحْمَهُ وَ رِجلُهُ زِیارَهُ الْعُلَماءِ وَ هِمَّتُهُ السَّلامَهُوَ حِکْمَتُهُ الْوَرَعُ وَ مُسْتَقَرُّهُ النَّجاهُ وَ قائِدُهُ الْعافیَهُ وَ مَرْکَـبُهُ الْوَفاءُ وَ سِلاحُهُ لینُ الْکَلِمَهِوَ سَیْفُهُ الرِّضا وَ قَوْسُهُ الْمُداراهُ وَ جَیْشُهُ مُحاوَرَهُ الْعُلَماءِ وَ مالُهُ الاَْدَبُ ، وَ ذَخیرَتُهُاِجْتِنابُ الذُّنوبِ وَ زادُهُ الْمَعْروفُ وَ مأواهُ الْمُوادَعَهُ وَ دَلیلُهُ الْهُدى وَ رَفیقُهُمَحَبَّهُ الاَْخْیارِ؛

اى جویاى دانش ! دانش فضیلت هاى بسیارى دارد : سَرش تواضع، چشمش دورىاز حسد ، گوشش فهم ، زبانش راستگویى ، حافظه اش جستجو ، دلش خوش نیّتى ،عقلش شناخت اشیاء و امور ، دستش رحمت ، پایش دیدار دانشمندان ، همّتشسلامت ، حکمتش تقوا ، قرارگاهش نجات ، جلودارش عافیت ، مَرکبش وفا ، سلاحشنرمى سخن ، شمشیرش خشنودى ، کمانش سازگارى ، سپاهش گفتگو با دانشمندان ،داراییش ادب ، اندوخته اش پرهیز از گناهان ، توشه اش نیکى ، جایگاهش، گفت وگو ومذاکره، رهنمایش هدایت و دوستش، عشق به نیکان است .
[کافى ، ج ۱، ص ۴۸، ح ۲]

۱۱پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ: یا بُنَىَّ عَلَیْکَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ کَلامَ الْحُکَماءِفَاِنَّ اللّه َ یُحْیِى الْقَلْبَ الْمَیِّتَ بِنورِ الْحِکْمَهِ کَما یُحْیِى الاَْرْضَ الْمَیتَهَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛

لقمان به پسرش گفت : فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنانحکیمان را بشنو، که خداوند ، دل مرده را به نور حکمت زنده مى کند ؛ همان گونه کهزمین مرده را با باران سیل آسا ، زنده مى گرداند .
[معجم الکبیر ، ج ۸ ، ص ۱۹۹، ح ۷۸۱۰]

۱۲امام على علیه السلام: اَلْعِلْمُ عِلْمانِ : مَطْبوعٌ ومَسْموعٌ ، ولا یَنْفَعُ الْمَسْموعُ اِذا لَمْ یَکُنِ الْمَطْبوعُ؛

علم دو گونه است: فطرى و شنیدنى، علم شنیدنى مفید واقع نمى شود اگر علمفطرى نباشد.
[نهج البلاغه ، حکمت ۳۳۸]

۱۳امام على علیه السلام: کُلَّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ اِلاّ وِعاءُ الْعِلْمِ فَاِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ؛

هر ظرفى که در آن چیزى ریخته شود پر مى شود، مگر ظرف دانش که هر چه در آنریخته شود جا باز مى کند.
[نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵]

۱۴امام سجاد علیه السلام: لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فى طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِاللُّجَجِ اِنَّ اللّه َ تَبارَکَ وَ تَعالى اَوحى اِلى دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدى اِلَىَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّبِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدى اِلَىَّ التَّقىُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِالْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم مى دانستند که در جستجوى دانش چه چیزى [ نهفته ] است ، بى گمان درپى آن مى رفتند، حتّى اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد . خداىتبارک و تعالى به دانیال وحى کرد : منفورترین بندگانم نزد من ، نادانى است که حق اهلعلم را سبک بشمارد و پیروى از ایشان را رها کند و محبوب ترین بندگانم نزد من، تقواپیشه اى است که جویاى پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیراىحکیمان باشد .
[کافى ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵]

۱۵پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ جاءَهُ الْمَوتُ وَ هُوَ یَطْلُبُ الْعِلْمَ لِیُحْیِىَ بِهِ الاِْسلامَ کانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَالاَْنبِیاء دَرَجَهٌ واحِدَهٌ فِى الْجَنَّهِ؛

هر کس در جستجوى دانش باشد تا با آن اسلام را زنده کند و مرگ او فرا رسد، دربهشت میان او و پیامبران تنها یک درجه فاصله است.
[منیه المرید ، ص ۱۰۰]

۱۶امام هادى علیه السلام: لَولا مَنْ یَبْقى بَعْدَ غَیْبَهِ قائِمِکُمْ علیه السلام مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعینَ اِلَیْهِ وَ الدّالّینَعَلَیْهِ وَ الذّابّینَ عَنْ دینِهِ بِحُجَجِ اللّه ِ وَ المُنْقِذینَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللّه ِ مِنْ شِباکِ اِبْلیسَوَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقىَ اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دینِ اللّه ِ وَ لکِنَّهُمُ الَّذینَ یُمْسِکونَاَزِمَّهَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّیعَهِ کَما یُمْسِکُ صاحِبُ السَّفینَهِ سُکّانَها اُولئِکَ هُمُ الاَْفْضَلونَعِندَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ ؛

اگر پس از غایب شدن حضرت قائم علیه السلام دانشمندان الهى که مردم را به سوى او دعوتمى کنند و راهنمایى مى نمایند و از دینش دفاع مى کنند و بندگان ناتوان خداوند رااز دام شیطان و دام هاى دشمنان اهل بیت علیهم السلام نجات مى دهند ، نبودند ، هیچ کسنمى ماند مگر این که از دین باز مى گشت ، ولى آنان اند که زمام دل هاى شیعیان ضعیف راهمچون سکّان در دست ناخداى کشتى به دست گرفته اند . اینان همان انسان هاىبرتر نزد خداوندند .
[احتجاج ، ج ۲، ص ۲۶۰]

۱۷پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ اللّه َ تَعالى قَدْ تَکَفَّلَ لِطالِبِ الْعِلْمِ بِرِزْقِهِ خاصَّهً عَمّا ضَمِنَهُ لِغَیْرِهِ؛

بى گمان خداوند متعال روزى جویاى دانش را به طور ویژه، افزون بر آنچه براىدیگران تضمین کرده، به عهده گرفته است.
[منیه المرید ، ص ۱۶۰]

۱۸امام صادق علیه السلام: وَ الْمُتَعَلِّمُ یَحْتاجُ اِلى رَغْبَهٍ وَ اِرادَهٍ و فَراغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَهٍ وَ حِفْظٍوَ حَزْمٍ؛

دانش اندوز به شوق، اراده، فراغت، عبادت، ترس از خدا، مراقبت و آینده نگرى نیاز دارد.
[مصباح الشریعه، ص ۱۵]

۱۹امام رضا علیه السلام: رَحِمَ اللّه ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا … یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَلَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده اى را که امر ما را زنده کند… دانش هاى ما را فرا گیرد و به مردمبیاموزد. اگر مردم زیبایى هاى سخنان ما را مى دانستند، از ما پیروى مى کردند.
[معانى الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱]

۲۰امام على علیه السلام: خُذوا مِنْ کُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ فَاِنَّ النَحْلَ یَاْکُلُ مِنْ کُلِّ زَهْرٍ اَزْیَنَهُ فَیَتَوَلَّدُمِنْهُ جَوهَرانِ نَفیسانِ : اَحَدُهُما فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ وَ الآْخَرُ یُسْتَضاءُ بِهِ؛

از هر دانشى بهترینش را انتخاب کنید، زنبورِ عسل از هر گلى زیباترینش رامى خورد . در نتیجه دو جواهر گران بها از آن تولید مى شود : یکى (عسل) براى مردمشفاست و دیگرى (موم) که از آن روشنایى مى گیرند .
[غرر الحکم ، ح ۵۰۸۲]

۲۱امام باقر علیه السلام: اَلْعُلَماءُ فى اَنـْفُسِهِمْ خانَهٌ اِنْ کَـتَمُوا النَّصیحَهَ اِنْ رَاَوْا تائِها ضالاًّ لایَهْدونَهُ اَوْ مَیِّتا لا یُحْیونَهُ فَبِئْسَ ما یَصْنَعونَ لاَِنَّ اللّه َ تَبارَکَ وَ تَعالى اَخَذَ عَلَیْهِمُالْمیثاقَ فِى الْـکِتابِ اَنْ یَاْمُروا بِالْمَعْروفِ وَ بِما اُمِروا بِهِ وَ اَنْ یَنْهَوْا عَمّا نُهوا عَنْهُ وَ اَنْیَتَعاوَنوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا یَتَعاوَنوا عَلَى الاِْثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛

اگر دانشمندان نصیحت را پنهان دارند، خیانت کرده اند . اگر سرگشته گمراهى رادیدند و او راراهنمایى نکردند و یا (دل) مرده اى را زنده ننمودند، وه که چه کار زشتىکرده اند ! چون خداوند تبارک و تعالى در کتاب از ایشان پیمان گرفته که به معروف وآنچه فرمان یافته اند فرمان دهند و از آنچه نهى شده اند نهى کنند و بر نیکوکارى وپرهیزکارى، یکدیگر را یارى کنند و در گناه و ستم یکدیگر را یارى نکنند .
[کافى ، ج ۸ ، ص ۵۴، ح ۱۶]

۲۲پیامبر صلی الله علیه و آله: لِعَلىٍّ علیه السلام فى ذِکْرِ صِفاتِ الْمُؤمِنِ ـ : لا یَرُدُّ الْحَقَّ مِنْ عَدُوِّهِ، لا یَتَعَلَّمُ اِلاّلِیَعْلَمَ ، وَ لا یَعْلَمُ اِلاّ لِیَعْمَلَ؛

به على علیه السلام درباره صفات مؤمن فرمودند: حق را از دشمنش مى پذیرد، نمى آموزدمگر براى آن که بداند و نمى داند مگر براى آن که عمل کند.
[التمحیص ، ص ۷۵، ح ۱۷۱]

۲۳امام على علیه السلام: اَلا لا تَنالُ الْعِلْمَ اِلاّ بِسِتَّهٍ سَاُنبیکَ عَنْ مَجموعِها بِبَیانِ ذَکاءٌ وَ حِرصٌ وَاصْطِبارٌ وبُلْغَهٌ و اِرشادُ اُستادٍ وَ طولُ زَمانِ

هرگز به دانش دست نمى یابى مگر با شش چیز که من در این سخن، تو را از همه آنها آگاه مى کنم:هوش، حرص، شکیبایى، شایستگى راهنمایى استاد و درازاى زمان.
[آداب المتعلّمین، ص ۸۲]

۲۴پیامبر صلی الله علیه و آله: تَناصَحوا فِى الْعِلْمِ ، فَاِنَّ خیانَهَ اَحَدِکُمْ فى عِلْمِهِ اَشَدُّ مِنْ خیانَتِهِ فىمالِهِ وَ اِنَّ اللّه َ سائِلُـکُمْ یَوْمَ الْقیامَهِ؛

در دانش، خیرخواه یکدیگر باشید که خیانت هر یک از شما در دانشش، سخت تر ازخیانت او در مالش مى باشد و خداوند روز قیامت از شما بازخواست مى کند.
[امالى طوسى، ص ۱۲۶، ح ۱۹۸]

۲۵امام باقر علیه السلام: مَنْ عَلَّمَ بابَ هُدىً فَلَهُ مِثْلُ اَجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لا یُنْقَصُ اُولئِکَ مِنْاُجورِهِمْ شَیْئاً وَ مَنْ عَلَّمَ بابَ ضَلالٍ کانَ عَلَیْهِ مِثْلُ اَوزارِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لا یُنْقَصُ اُولئِکَمِنْ اَوزارِهِمْ شَیْئا؛

هرکس باب هدایتى را به کسى آموزش دهد ، پاداش همه کسانى را که به آن عمل کنند ،دارد ، بى آن که چیزى از پاداش آنان کم شود و هرکس باب گمراهى را یاد دهد ، گناهان همهکسانى که بدان عمل کنند ، بر او نیز بار مى شود ، بى آن که چیزى از گناهان آنان کم شود .
[کافى ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۴]

۲۶امام على علیه السلام: جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وَ تَزْکُ نَفْسُکَ؛

با علما هم نشین باش، تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک گردد.
[غرر الحکم ، ح ۴۷۸۶]

۲۷پیامبر صلی الله علیه و آله: لا تَجْلِسوا مَعَ کُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یَدْعوکُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلى الْخَمْسِ : مِنَالشَّکِّ اِلَى الْیَقینِ ، وَ مِنَ الْعَداوَهِ اِلَى النَّصیحَهِ وَ مِنَ الْکِبْرِ اِلَى التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَىالاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَهِ اِلَى الزُّهْدِ؛

با هر عالمى ننشینید، مگر عالمى که شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت کند : ازشکّ به یقین ، از دشمنى به خیرخواهى ، از تکبّر به تواضع ، از ریا به اخلاص و از علاقهبه دنیا به بى اعتنایى به آن.
[تاریخ بغداد ، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱]

۲۸امام على علیه السلام: خَیْرُ مَنْ شاوَرْتَ ذَوُو النُّهى وَالْعِلْمِ ، وَ اُولُو التَّجارِبِ وَ الْحَزْمِ؛

بهترین مشاوران، دارندگان عقل، علم، تجربه و دوراندیشى اند.
[غرر الحکم ، ح ۴۹۹۰]

۲۹پیامبر صلی الله علیه و آله: ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یَمُرُّ بِقَرْیَهٍ مِنْ قُرَى الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَهٍ مِنْ بِلادِالْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یَاْکُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یَشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْجانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللّه ُ تَعالى عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یَوْما؛

هیچ دانشمند و یا دانش اندوزى از روستایى از روستاها و یا شهرى از شهرهاىمسلمانان نمى گذرد و از خوراک آنان نمى خورد و از نوشیدنى آنان نمى نوشد و از یکطرف وارد نمى شود و از طرف دیگر خارج نمى گردد، جز آن که خداى متعال عذابقبرهایشان را تا چهل روز بر مى دارد.
[جامع الأخبار ، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵]

۳۰پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ شَرَّ الشَّرِّ شِرارُ الْعُلَماءِ وَ اِنَّ خَیْرَ الْخَیْرِ خیارُ الْعُلَماءِ؛

بدترین بدها، دانشمندان بدند و بهترین خوب ها، دانشمندان خوب اند.
[منیه المرید ، ص ۱۳۷]

۳۱پیامبر صلی الله علیه و آله: اِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیْکُمُ الفِتَنُ کَقِطَعِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرآنِ … و لَهُ ظَهْرٌوَ بَطْنٌ فَظاهِرُهُ حُکْمٌ وَ باطِنُهُ عِلْمٌ … فیهِ مَصابیحُ الْهُدى وَ مَنارُ الْحِکْمَهِ وَ دَلیلٌ عَلَىالْمَعْرِفَهِ لِمَنْ عَرَفَ الصِّفَهَ؛

هنگامى که فتنه ها چون پاره هاى شب تار بر شما مشتبه شود ، به قرآن روىبیاورید … براى قرآن ظاهرى و باطنى است . ظاهر آن حکمت و باطن آن دانش است …در قرآن چراغ هاى هدایت و نشانه هاى حکمت و راهنماى معرفت هست، براى کسى کهویژگى اش را شناخت .
[کافى ، ج ۲، ص ۵۹۹ ، ح ۲]

۳۲پیامبر صلی الله علیه و آله: تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ فَاِنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَهٌ وَ مُدارَسَتَهُ تَسْبیحٌ وَ الْبَحْثَ عَنْهُجِهادٌ وَ تَعْلیمَهُ مَنْ لا یَعْلَمُهُ صَدَقَهٌ وَ بَذْلَهُ لاَِهْلِهِ قُرْبَهٌ لاَِنـَّهُ مَعالِمُ الْحَلالِ وَ الْحَرامِوَ سالِکٌ بِطالِبِهِ سَبیلَ الْجَنَّهِ وَ هُوَ اَنیسٌ فِى الْوَحْشَهِ وَ صاحِبٌ فِى الْوَحْدَهِ وَ دَلیلٌ عَلَىالسَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ سِلاحٌ عَلَى الاَْعْداءِ وَ زَیْنٌ لِلاَْخِلاّءِ یَرْفَعُ اللّه ُ بِهِ اَقْواما یَجْعَلُهُمْ فِىالْخَیْرِ اَئِمَّهً یُقْتَدى بِهِمْ تُرْمَقُ اَعْمالُهُمْ وَ تُقْتَبَسُ آثارُهُمْ وَ تَرْغَبُ الْمَلائِکَهُ فى خِلَّتِهِمْیَمْسَحونَهُمْ فى صَلاتِهِمْ بِاَجْنِحَتِهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُ لَهُمْ کُلُّ شَىْ ءٍ حَتّى حیتانِ الْبُحورِوَ هَوامِّها وَ سِباعِ الْبَرِّ وَ اَنـْعامِها لاَِنَّ الْعِلْمَ حَیْاهُ الْقُلوبِ وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمى وَ قُوَّهُالاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ ، یُنْزِلُ اللّه ُ حامِلَهُ مَنازِلَ الاَْخْیارِ وَ یَمْنَحُهُ مَجالِسَ الاَْبْرارِ فِى الدُّنْیاوَالآْخِرَهِ . بِالْعِلْمِ یُطاعُ اللّه ُ وَ یُعْبَدُ وَ بِالْعِلْمِ یُعْرَفُ اللّه ُ وَ یُوْخَذُ وَ بِالْعِلْمِ توصَلُ الاَْرْحامُوَ بِهِ یُعْرَفُ الْحَلالُ وَ الْحَرامُ وَ الْعِلْمُ اِمامَ الْعَمَلِ وَ الْعَمَلُ تابِعُهُ یُلْهِمُهُ اللّه ُ السُّعَداءَوَ یَحْرِمُهُ الاَْشْقیاءَ؛

علم بیاموزید که آموختن آن نیکى است و خواندن و دوره کردن آن تسبیح و بحثآن جهاد و آموزشش به کسى که آن را نمى داند ، صدقه و بذل آن به اهلش ، مایه نزدیکىبه خداست؛ چرا که علم نشان دهنده حلال و حرام است و جوینده اش را به بهشتراهبرى مى کند و در وحشت ، مونس و در تنهایى ، همراه و در خوشى و ناخوشى،راهنما و سِلاحى علیه دشمنان و زیورى براى همدلان است . خداوند کسانى را با آنبالا مى برد و آنها را پیشوایان نیکى قرار مى دهد که به ایشان اقتدا مى کنند و بهاعمالشان مى نگرند و از آثارشان استفاده مى شود و فرشتگان به دوستى آنها رغبتدارند و با بال هایشان آنها را در نماز لمس مى کنند و هر چیزى ، حتّى ماهیانو جانواران دریاها و درندگان و چهار پایان خشکى براى آنها آمرزش مى طلبند؛چرا که دانش ، حیات دل ها و روشنایى دیدگان از نابینایى و توانایى پیکرها از ناتوانىاست . خدا ، حاملان دانش را به جایگاه هاى برگزیدگان مى رساند و مجالس نیکان رادر دنیا و آخرت ارزانى شان مى گرداند . با علم ، خداوند اطاعت و عبادت و شناخته و بهخدایى گرفته مى شود. با دانش ، صله رحم انجام و حلال و حرام شناخته مى شود.دانش ، پیشواى عمل است و عمل ، پیرو آن . خدا، آن را به نیکبختان الهام مى کند وتیره بختان را از آن ، محروم مى دارد .
[خصال ، ص ۵۲۲، ح ۱۲]

۳۳پیامبر صلی الله علیه و آله: لَو خِفْتُمُ اللّه َ حَقَّ خیفَتِهِ لَعَلِمْتُمُ الْعِلْمَ الَّذى لا جَهلَ مَعَهُ ، وَ لَو عَرَفْتُمُ اللّه َحَقَّ مَعْرِفَتِهِ لَزالَتْ بِدُعائِکُمُ الْجِبالُ ؛

اگر از خدا چنانکه باید مى ترسیدید، به دانشى ناب دست مى یافتند و اگر خدا راچنانکه باید مى شناختید، با دعایتان کوه ها از میان مى رفتند.
[کنز العمّال، ح ۵۸۸۱]

۳۴پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ الْعَبْدَ لِیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسى بِهِ الْعِلْمَ الَّذى کانَ قَدْ عَلِمَهُ؛

انسان گناه مى کند، پس با آن، علمى را که پیشتر مى دانسته، از یاد مى برد.
[عدّه الداعى، ص ۱۹۷]

۳۵امام على علیه السلام: … زَلَّهُ الْعالِمِ کَانْکِسارِ السَّفینَهِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیْرَها؛

لغزش عالم، مانند شکستن کشتى است. خود، غرق مى شود و دیگران را هم با خودغرق مى کند.
[غرر الحکم ، ح ۵۴۷۴]

۳۶امام على علیه السلام: لَولا… ما اَخَذَ اللّه ُ عَلَى الْعُلَماءِ اَلاّ یُقارّوا عَلى کِظَّهِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِمَظْلومٍ لاََلْقَیْتُ حَبْلَها عَلى غارِبـِها؛

اگر خداوند از علما پیمان نگرفته بود که با پرخورى ظالم و گرسنگى مظلوم آرامنگیرند، زمام خلافت را به حال خود رها مى کردم.
[نهج البلاغه، از خطبه ۳]

۳۷امام على علیه السلام: ما اَخَذَ اللّه ُ میثاقاً مِنْ اَهْلِ الْجَهْلِ بِطَـلَبِ تِبْیانِ الْعِلْمِ حَتّى اَخَذَ میثاقاًمِنْ اَهْلِ الْعِلْمِ بِبَیانِ الْعِلْمِ لِلجُهّالِ؛ لاَِنَّ الْعِلْمَ کانَ قَبْلَ الْجَهْلِ؛

خداوند ، از مردم نادان پیمانى براى جستجوى دانش نگرفت ، مگر این که پیمانبیان کردن دانش براى نادانان را از اهل دانش گرفت، چرا که دانش ، پیش از نادانى بود .
[امالى ، مفید، ص ۶۶، ح ۱۲]

۳۸پیامبر صلی الله علیه و آله: یَجى ءُ الرَّجُلُ یَوْمَ الْقیامَهِ وَ لَهُ مِنَ الْحَسَناتِ کَالسَّحابِ الرُّکامِ اَوکَالْجِبالِ الرَّواسى فَیَقولُ : یا رَبِّ ، اَنـّى لى هذا وَ لَمْ اَعْمَلها؟ فَیَقولُ : هذا عِلْمُکَ الَّذىعَلَّمْتَهُ النّاسَ یُعْمَلُ بِهِ مِنْ بَعْدِکَ؛

انسان، در روز قیامت مى آید و با خود کارهاى نیکى چون ابرهاى انبوه یا کوه هاى سربه فلک کشیده دارد ، پس مى گوید : پروردگارا ! اینها را که من انجام نداده ام ، اینها ازکجایند؟ [خداوند ]مى فرماید : این ، دانش توست که به مردم آموختى و پس از تو، به آنعمل کردند .
[بصائر الدرجات ، ص ۲۵، ح ۱۶]

۳۹امام على علیه السلام: نَـکَدُ الْعِلْمِ الْکَذِبُ وَ نَـکَدُ الْجِدِّ اللَّعِبُ؛

آفت علم دروغ و آفت جدیت، بازى است.
[غرر الحکم ، ح ۱۰۰۰۰]

۴۰یونس بن عبدالرحمان از امامان راستگو علیهم السلام: اِذا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فَعَلَى الْعالِمِ اَنْ یُظْهِرَعِلْمَهُ، فَاِنْ لَمْ یَفْعَلْ سُلِبَ مِنْهُ نورُ الاْیمانِ؛

هنگامى که بدعت ها (امور غیر دینى را داخل دین کردن) آشکار شود ، بر دانشمنداست که دانشش را آشکار سازد که اگر نکند ، نور ایمان از او گرفته مى شود .
[علل الشرائع، ص ۲۳۶، ح ۱]

مؤلف : هادی موحدی