قرآن کریم :

کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِهِ؛
[سوره اسراء، آیه ۸۴] هر کس براساس شخصیت خود عمل مى کند.

۱پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلنّاسُ رَجُلانِ: عالِمٌ وَ مُتَعَلِّمٌ وَ لا خَیْرَ فیما سِواهُما؛

مردم، دو گروهند: دانشمند و دانش اندوز و در غیر این دو، خیرى نیست.
[نهج الفصاحه، ح ۳۱۴۵]

۲پیامبر صلی الله علیه و آله: اِخْتَبِرُوا النّاسَ بِاَخْدانِهِمْ فَاِنَّ الرَّجُلَ یُخادِنُ مَنْ یُعْجِبُهُ؛

مردم را از دوستانشان بشناسید، زیرا انسان با کسى رفاقت مى کند که او را مى پسندد.
[نهج الفصاحه، ح ۱۰۶]

۳پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلنّاسُ یَعْمَلونَ بِالْخَیْرِ وَ اِنَّما یُعْطَونَ اُجورَهُمْ عَلى قَدْرِ عُقولِهِمْ؛

مردم، کارهاى خیر مى کنند، ولى پاداش آنان تنها به اندازه عقلشان عطا مى شود.
[کنزالعمال، ح ۷۰۵۲]

۴پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلنّاسُ مَعادِنُ وَ الْعِرْقُ دَسّاسٌ وَ اَدَبُ السُّوءِ کَعِرْقِ السُّوءِ؛

مردم، همانند معدن ها مختلف اند و اصل و نسب در انسان بسیار مؤثر است و تربیتبد، همانند اصل و نسبِ بد است.
[نهج الفصاحه، ح ۳۱۴۶]

۵پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ ابْنَ آدَمَ لَحَریصٌ عَلى ما مُنِعَ؛

آدمى زاده به آنچه که از آن منع مى شود، حریص است.
[کنزالعمال، ح ۴۴۰۹۵]

۶پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ مِنَ النّاسِ ناسا مَفاتیحُ لِلْخَیْرِ مَغالیقُ لِلشَّرِّ وَ اِنَّ مِنَ النّاسِ ناسامَفاتیحُ لِلشَّرِّ مَغالیقُ لِلْخَیْرِ فَطوبى لِمَنْ جَعَلَ اللّه ُ مَفاتیحَ الْخَیْرِ عَلى یَدَیْهِ وَ وَیْلٌ لِمَنْجَعَلَ اللّه ُ مَفاتیحَ الشَّرِ عَلى یَدَیْهِ؛

برخى از مردم کلید خیر و قفل شرند و برخى کلید شر و قفل خیرند، پس خوشا بهسعادت کسى که خداوند کلیدهاى خیر را در دست او قرار داده و بدا به حال کسى کهخداوند کلیدهاى شر را به دست او سپرده است.
[نهج الفصاحه، ح ۹۲۰]

۷امام صادق علیه السلام: اَلنّاسُ مَأْمورونَ وَ مَنْهیّونَ وَ مَنْ کانَ لَهُ عُذْرٌ، عَذَرَهُ اللّه ُ؛

مردم به امورى امر و نهى شده اند، ولى هر کس (در انجام دادن آنها) عذرى داشتهباشد، خداوند عذرش را مى پذیرد.
[محاسن، ج ۱، ص ۲۴۵، ح ۲۴۲]

۸امام على علیه السلام: اَلنّاسُ فِى الدُّنْیا عامِلانِ: عامِلٌ عَمِلَ فِى الدُّنْیا لِلدُّنْیا، قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْیاهُعَنْ آخِرَتِهِ، یَخْشى عَلى مَنْ یَخْلُفُهُ الْفَقْرَ وَ یَأْمَنُهُ عَلى نَفْسِهِ فَیُفْنى عُمُرَهُ فى مَنْفَعَهِغَیْرِهِ وَ عامِلٌ عَمِلَ فِى الدُّنْیا لِما بَعْدَها، فَجاءَهُ الَّذى لَهُ مِنَ الدُّنْیا بِغَیْرِ عَمَلٍ، فَاَحْرَزَالْحَظَّیْنِ مَعا وَ مَلَکَ الدّارَیْنِ جَمیعا، فَاَصْبَحَ وَجیها عِنْدَ اللّه ِ، لا یَسْاَلُ اللّه َ حاجَهً فَیَمْنَعُهُ؛

مردم در دنیا دو گونه کار مى کنند: یکى تنها براى دنیا کار مى کند، تا جایى که کار دنیااو را از آخرت باز مى دارد. او با این که خودش بى نیاز است، نگران فقر بازماندگان خوداست و عمرش را در راه سودرسانى به دیگران فنا مى کند. دیگرى در دنیا براى آخرت کارمى کند و روزى دنیایى بدون تلاش برایش مى رسد و از بهره دنیوى و اخروى با همبرخوردار شده، هر دو دنیا را با هم دارد. در نتیجه در پیشگاه خداوند آبرومند است و هرحاجتى از خدا بخواهد، بر مى آورد.
[نهج البلاغه، قصار ۲۶۹]

۹امام صادق علیه السلام: إِنَّ رِضَا النّاسِ لایُمْلَکُ وَ اَلْسِنَتَهُمْ لا تُضْبَطُ وَ کَیْفَ تَسْلَمونَ مِمّا لَمْیَسْلَمْ مِنْهُ اَنبیاءُ اللّه ِ وَ رُسُلُهُ وَ حُجَجُ اللّه ِ علیهم السلام… ؛

همانا خشنودى مردم را نتوان به دست آورد و جلو زبان هایشان را نتوان گرفت،چگونه در امان مانید از چیزى (زبان مردم) که پیامبران و فرستادگان و حجت هاىخدا علیهم السلام از آن در امان نماندند…؟
[بحارالأنوار، ج ۷۰، ص ۲، ح ۴]

۱۰پیامبر علیه السلام: اَبْغونى الضُّعَفاءَ فَاِنَّما تُرْزَقونَ وَ تُنْصَرونَ بِضُعَفائِکُمْ؛

ناتوانان را براى من بیابید؛ زیرا شما به برکت ناتوانان خود روزى داده و یارى مى شوید.
[نهج الفصاحه، ح ۲۰]

۱۱امام صادق علیه السلام: اَلنّاسُ سَواءٌ کَاَسْنانِ الْمُشْطِ وَ الْمَرْءُ کَثیرٌ بِاَخیهِ؛

مردم، همانند دندانه هاى شانه با هم برابرند و انسان با برادرش پر تعداد (و پرتوان) مى گردد.
[تحف العقول، ص ۳۶۸]

۱۲امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اِخْوانٌ فَمَنْ کانَتْ اُخُوَّتُهُ فى غَیْرِ ذاتِ اللّه ِ فَهِىَ عَداوَهٌ؛

مردم برادرند، اما آن که برادرى اش براى خدا نباشد، برادرى وى، دشمنى است.
[بحارالأنوار، ج ۷۴، ص ۱۶۵، ح ۲۹]

۱۳امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اَبْناءُ الدُّنْیا وَ لا یُلامُ الرَّجُلُ عَلى حُبِّ اُمِّهِ؛

مردم، فرزندان دنیایند و کسى براى دوست داشتن مادرش سرزنش نمى شود.
[نهج البلاغه، حکمت ۳۰۳]

۱۴امام على علیه السلام: اَلنّاسُ کَالشَّجَرِ شَرابُهُ واحِدٌ وَ ثَمَرُهُ مُخْتَلِفٌ؛

مردم، همانند درختانند که آبشان یکى و میوه هایشان گوناگون است.
[غررالحکم، ح ۲۰۹۷]

۱۵امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اَعْداءُ ماجَهِلوُا؛

مردم با آنچه آشنا نیستند دشمنى مى ورزند.
[نهج البلاغه، حکمت ۱۷۲]

۱۶امام على علیه السلام: اَلنّاسُ مَنْقوصونَ مَدْخولونَ اِلاّ مَنْ عَصَمَ اللّه ُ؛

مردم، داراى عیب و نقص اند، مگر کسى که خداوند او را حفظ کند.
[نهج البلاغه، حکمت ۳۴۳]

۱۷امام على علیه السلام: اَلنّاسُ مِنْ خَوْفِ الذُّلِّ مُتَعَجِّلُوا الذُّلِّ؛

مردم از ترس ذلّت، به سوى ذلّت شتابانند.
[غررالحکم، ح ۲۱۷۲]

۱۸امام على علیه السلام: لا یَزالُ النّاسُ بِخَیْرٍ ما تَفاوَتُوا فَاِذَا اسْتَوَوا هَلَکوا؛

مردم تا زمانى که متفاوتند در خیرند، و هرگاه یکسان گردند هلاک مى شوند.
[امالى شیخ صدوق، ص ۵۳۱، ح ۷۱۸]

۱۹امام على علیه السلام: اَلنّاسُ کُلُّهُمْ اَحْرارٌ وَلکِنَّ اللّه َ خَوَّلَ بَعْضَکُمْ بَعْضا؛

مردم همگى آزادند، ولى خداوند بعضى را سرپرست بعضى دیگر قرار داده است.
[کافى، ج ۸، ص ۶۹، ح ۲۶]

۲۰امام على علیه السلام: اَلنّاسُ بِاُمَرائِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ؛

مردم، به دولتمردان خود شبیه ترند تا به پدرانشان.
[تحف العقول، ص۲۰۸]

۲۱امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اِلى اَشْکالِهِمْ اَمْیَلُ؛

مردم، به همانند خود بیشتر تمایل دارند.
[بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۹۲، ح ۱۰۰]

۲۲امام على علیه السلام: اَلنّاسُ نیامٌ فَاِذا ماتُوا انْتَبَهوا؛

مردم در خوابند، چون بمیرند بیدار مى شوند.
[بحارالأنوار، ج ۴، ص ۴۳، ح ۱۸]

۲۳امام باقر علیه السلام: اَلنّاسُ رَجُلانِ: مَسْتَریحٌ بِالْمَوْتِ وَ مُسْتَراحٌ بِهِ مِنْهُ ؛

مردم بر دو دسته اند: آن که با مرگ آسوده شود و آن که با مرگش دیگران آسوده شوند.
[معانى الأخبار، ص ۲۹۰]

۲۴امام صادق علیه السلام: اَلنّاسُ اِذا صَلَحُوا، کَفُّوا عَنْ تَتَبُّعِ عُیوبِهِمْ؛

مردم، هنگامى که درستکار شوند، از عیب جویىِ یکدیگر دست مى کِشند.
[من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۱، ح ۵۸۶۲]

۲۵امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اَبْناءُ ما یُحْسِنونَ؛

مردم فرزند نیکى هاى خویش اند (بنگرید عملشان چیست نه پدرشان کیست).
[کافى، ج ۱، ص ۵۱، ح ۱۴]

۲۶امام صادق علیه السلام: اَلنّاسُ رَجُلانِ: مُبْتَلىً وَ مُعافىً، فَارْحَمُوا الْمُبْتَلى وَ احْمَدُوا اللّه َ عَلَى الْعافیَهِ؛

مردم دو دسته اند: گرفتار و سلامت؛ پس به گرفتاران ترحم نمایید و خدا را برسلامتى سپاس گویید.
[تحف العقول، ص ۳۰۵]

۲۷امام على علیه السلام: اَلنّاسُ اثْنانِ، بَرٌّ تَقِىٌّ وَ آخَرُ شَقِىٌّ؛

مردم دو دسته اند: نیکوکارِ پرهیزکار و سنگ دل بدبخت.
[بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۲۳، ح ۸۶]

۲۸امام على علیه السلام: اَلنّاسُ بِزَمانِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ؛

مردم به زمان خود شبیه ترند تا به پدران خود.
[خصائص الائمه، ص ۱۱۵]

۲۹امام باقر علیه السلام: اَلنّاسُ رَجُلانِ: مُؤْمِنٌ وَ جاهِلٌ، فَلا تُؤْذِى الْمُؤْمِنَ وَ لا تَجْهَلُ الْجاهِلَفَتَـکونَ مِثْلَهُ؛

مردم دو گروه اند: مؤمن و جاهل، مؤمن را آزار ندهید و با جاهل، رفتار جاهلانهنکنید؛ زیرا همانند او خواهید بود.
[خصال، ص ۴۹]

۳۰امام على علیه السلام: اِذَا اسْتَولَى الصَّلاحُ عَلَى الزَّمانِ وَ اَهْلِهِ ثُمَّ أساءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْتَظْهَرْ مِنْهُ حَوبَهٌ فَقَدْ ظَلَمَ، وَ اِذَا اسْتَوْلَى الفَسادُ عَلَى الزَّمانِ وَ اَهْلِهِ فَاَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّبِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّرَ؛

هرگاه درستکارى بر روزگار و مردمش حاکم شود و در چنین زمانى کسى به دیگرىبى آن که گناهى از او آشکار شود، گمان بد ببرد، ظلم کرده است و هرگاه فساد بر روزگار ومردم آن حاکم شود و کسى به دیگرى خوشبین باشد، خود را فریب داده است.
[نهج البلاغه، حکمت ۱۱۴]

۳۱امام على علیه السلام: … فَاِنَّهُمْ صِنْفانِ: اِمّا اَخٌ لَکَ فِى الدِّینِ وَ اِمّا نَظیرٌ لَکَ فِى الْخَلْقِ یَفْرُطُمِنْهُمُ الزَّلَلُ وَ تَعْرِضُ لَهُمُ الْعِلَلُ وَ یُؤْتى عَلى اَیْدیِهمْ فِى الْعَمْدِ وَ الْخَطَأِ فَاَعْطِهِمْ مِنْعَفْوِکَ وَ صَفْحِکَ مِثْلَ الَّذى تُحِبُّ اَنْ یُعْطیَکَ اللّه ُ مِنْ عَفْوِهِ وَ صَفْحِهِ…؛

… مردم دو گروهند: یا هم دین تو هستند، یا هم نوع تو، که از همه آنها خطاهایى سرمى زند، و به آنان حالات گوناگون رو مى آورد، و به عمد یا خطا دچار لغزش هایىمى گردند، پس از گذشت و بخشش خویش بهره شان ده، همانگونه که دوست دارى تاخدا نیز از گذشت و بخشش خود، تو را بهره دهد… .
[نهج البلاغه، از نامه ۵۳]

۳۲امام حسین علیه السلام: اِنَّ النّاسَ عَبیدُ الدُّنْیا وَ الدِّینُ لَعْقٌ عَلى اَلْسِنَتِهِمْ یَحوطونَهُ ما دَرَّتْمَعائِشُهُمْ فَاِذا مُحِّصوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّیّانونَ؛

به راستى که مردم بنده دنیا هستند و دین لقلقه زبان آنهاست، تا جایى که دین وسیلهزندگى آنهاست، دین دارند و چون در معرض امتحان قرار گیرند، دینداران کم مى شوند.
[تحف العقول، ص ۲۴۵]

۳۳امام على علیه السلام: عَجِبْتُ مِمَّنْ یَشْتَرى المَمالیکَ بِمالِهِ کَیْفَ لا یَشْتَرى الاَْحْرارَبِمَعروفِهِ فَیَملِکَهُمْ؟!

در شگفتم از کسى که بنده ها را با مال خود مى خرد، چرا با نیکى و احسان خویش،آزادها را نمى خرد تا مالک آنان شود؟!
[تحف العقول، ص ۲۰۴]

۳۴امام صادق علیه السلام: اِنَّ النّاسَ یَعْبُدونَ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ عَلى ثَلاثَهِ اَوْجُهٍ: فَطَبَقَهٌ یَعْبُدونَهُ رَغْبَهًفى ثَوابِهِ فَتِلْکَ عِبادَهُ الحُرَصاءِ وَ هُوَ الطَّمَعُ وَ آخَرونَ یَعْبُدونَهُ فَرَقا مِنَ النّارِ فَتِلْکَ عِبادَهُالْعَبیدِ وَ هِىَ الرَّهْبَهُ وَ لکِنّى اَعْبُدُهُ حُبّا لَهُ عَزَّوَجَلَّ فَتِلْکَ عِبادَهُ الکِرامِ وَ هُوَ الاَْمْنُ… ؛

عبادت کنندگان خداوند سه گروهند: گروهى او را براى پاداش عبادت مى کنند، کهطمعکارانه است و اینان حریصند. گروهى او را از ترس جهنم عبادت مى کنند که اینعبادت بردگان و از روى ترس است. ولى من خداوند را از روى محبت عبادت مى کنم کهچنین عبادتى مایه امنیت و آرامش و عبادت کریمان است.
[خصال، ص ۱۸۸، ح۲۵۹]

۳۵امام کاظم علیه السلام: اِنَّ لِلّهِ عِبادا فِى الاَْرضِ یَسْعَوْنَ فى حَوائِجِ النّاسِ هُمُ الآْمِنونَ یَوْمَالقیامَهِ؛

خدا را در زمین بندگانى است که براى رفع نیازهاى مردم مى کوشند. اینان در روزقیامت در امان هستند.
[کافى، ج ۲، ص۱۹۷، ح ۲]

۳۶امام کاظم علیه السلام: اَلنّاسُ عَلى اَرْبَعَهِ اَصْنافٍ: جاهِلٌ مُتَرَدّى مُعانِقٌ لِهَواهُ وَ عابِدٌ مُتَقَوّىکُلَّما اَزْدادَ عِبادَهً اَزْدادَ کِبْرا وَ عالِمٌ یُریدُ اَنْ یوطَاَ عُقْباهُ وَ یُحِبُّ مَحْمِدَهَ النّاسِ وَعارِفٌ عَلى طَریقِ الحَقِّ یُحِبُّ القیامَ بِهِ فَهُوَ عاجِزٌ اَوْ مَغْلوبٌ فَهذا اَمْثَلُ اَهْلِ زَمانِکَ وَاَرْجَحُهُمْ عَقْلاً؛

مردم چهار گروهند: جاهلى که غرق در هوا و هوس و در معرض هلاکت است، عابدىکه تظاهر به تقوا مى کند و هر چه بیشتر عبادت مى نماید، تکبرش بیشتر مى شود،عالمى که مى خواهد پشت سرش حرکت کنند و دوست دارد از او تعریف نمایند، وحق شناسِ حق پویى که دوست دارد حق را به پادارد، اما یا ناتوان است و یا زیر سلطه.چنین فردى بهترین نمونه روزگار و عاقل ترین مردم دوران است.
[خصال، ص ۲۶۲]

۳۷امام على علیه السلام: اَلنّاسُ ثَلاثَهٌ: فَعالِمٌ رَبّانىٌّ وَ مُتَعَلِّمٌ عَلى سَبیلِ نَجاهٍ وَ هَمَجٌ رَعاعٌ اَتْباعُکُلِّ ناعِقٍ یَمیلونَ مَعَ کُلِّ ریحٍ لَمْ یَسْتَضیئوا بِنورِ الْعِلْمِ وَ لَمْ یَلْجَؤُوا اِلى رُکْنٍ وَثیقٍ؛

مردم سه گروهند: دانشمند خداشناس، دانش جوى در راه رستگارى و فرومایگانىبى اراده و سرگردان که هر دعوتى را اجابت مى کنند و به هر طرف که باد بیاید به همانطرف مى روند، از نور دانش روشنایى نمى گیرند و به پایگاه محکمى پناه نمى برند.
[نهج البلاغه، قصار ۱۴۷]

۳۸امام حسن مجتبى علیه السلام: اَلنّاسُ اَرْبَعَهٌ فَمِنْهُمْ مَنْ لَهُ خُلقٌ وَ لا خَلاقَ لَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُخَلاقٌ وَ لا خُلقَ لَهُ، قَدْ ذَهَبَ الرّابِـعُ وَ هُوَ الَّذى لا خَلاقَ وَ لا خُلقَ لَهُ وَ ذلِکَ شَرُّ النّاسِوَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُ خُلقٌ وَ خَلاقٌ فَذلِکَ خَیْرُ النّاسِ؛

مردم چهار دسته اند: دسته اى از آنها اخلاق دارند، امّا بهره اى (از دنیا) ندارند.دسته اى بهره مندند، اما اخلاق ندارند. دسته اى نه بهره اى (از دنیا) و نه اخلاق دارند کهاینها بدترین مردم اند. و دسته اى که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند که اینان،بهترین مردم اند.
[بحارالأنوار، ج ۷۰، ص ۱۰، ح ۸]

۳۹امام رضا علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ یَشْتَرِى الْعَبیدَ بِمالِهِ فَیُعْتِقُهُم کَیْفَ لا یَشْتَرِى الاَحْرارَبِحُسْنِ خُلقِهِ؛

در شگفتم از کسى که بندگان را با ثروت خویش مى خرد تا رهایشان کند، چگونه باخوش اخلاقىِ خویش آزادگان را نمى خرد.
[فقه الرضا، ص ۳۵۴]

۴۰امام هادى علیه السلام: اَلنّاسُ فِى الدُّنْیا بِالاَْمْوالِ وَ فِى الآْخِرَهِ بِالاَْعْمالِ؛

اعتبار مردم در دنیا به مال است و در آخرت به عمل.
[بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۶۸، ح ۳]

مؤلف : هادی موحدی