تعریف نسخ: نسخ عبارت است از: قطع و رفع حکم سابق از تمام افراد موضوع در زمان سابق.
اقسام متصوّر نسخ:
1. نسخ آیه و محتوا با هم: یعنی آیه مشتمل بر حکم شرعی به‌طور کلی منسوخ شود و الفاظ آن آیه از قرآن برداشته شود و حکمی که محتوای آیه را تشکیل می‌دهد نیز منسوخ گردد.
این نسخ مردود است. زیرا ادله‌ای که بر این مدعا اقامه شده است موجب بی‌اعتباری و تحریف قرآن می‌شود.
2. نسخ لفظ و بقاء محتوا: یعنی آیه‌ای در قرآن بوده که مشتمل بر حکم بوده و بعداً لفظ و عبارت برداشته شده ولی محتوای آن باقی مانده و نسخ شده.
این هم مردود است زیرا آیه‌ای که سند حکم شرعی است معقول نیست که از قرآن برداشته شود و حکم شرعی بدون مستند باقی بماند و این نسخ در حقیقت همان تحریف قرآن است.
3. نسخ حکم و بقای آیه: یعنی در قرآن آیه‌ای می‌باشد که محتوای آن یک حکم شرعی است که منسوخ شده است.
این نوع خود به سه قسم تقسیم می‌شود:
الف. محتوای آیه به دلیل اجماع یا سنت قطعی نسخ شده است.
ب. نسخ آیه به آیه دیگری که ناظر به آن می‌باشد صورت گرفته است.
ج. نسخ آیه به آیه دیگری که ناظر به آن نیست انجام شده باشد و این نسخ بدان جهت است که تنافی میان دو آیه و به دلیل تأخیر آیه دوم از آیه اول محقق شده است.
قسم اول عقلاً و نقلاً اشکال ندارد اگر چنین اجماع قطعی و یا سنت متوازی ثابت شود مورد قبول است و اگر ثابت نشود، مورد قبول نیست و نسخ یا خبر واحد ثابت نمی‌شود.
قسم سوم هم ممتنع است. زیرا در قرآن آیات متنافی امکان ندارد پس باقی می‌ماند قسم دوم که صحیح است.[1] تعداد آیات منسوخ
طبق تعریفی که از نسخ شده و بر اساس آنچه که از اقسام نسخ گفته شده و آنچه که مورد قبول است بیان شد، می‌توان گفت فقط یک آیه نسخ شده است و آن هم آیه نجوی است که عبارت است از: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَهً ذلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»[2] «ای کسانی که ایمان آورده‌اید هنگامی که می‌خواهید با رسول خدا نجوا کنید قبل از آن صدقه بدهید این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است و اگر توانائی نداشته باشید خداوند آمرزنده و مهربان است.»
اکثر علماء گفته‌اند این آیه بوسیله آیه دیگر نسخ شده که عبارت است از: «أ أشفقتم ان تقدموا بین یدی نجوا کم صدقات فاذلم تفعلوا و تاب الله علیکم فاقیموا الصلوه و آتووا الزکاه و اطیعوا الله و رسوله والله خبیر بما تعملون»[3] «آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقه قبل از نجوی خودداری می‌کردید؟ اکنون که این کار را نکردید و خداوند توبه شمار را پذیرفت نماز را بر پا دارید و زکات بدهید و خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید و خداوند از آنچه انجام میدهید با خبر است.»[4]