نویسنده:خدابخش قیصری

چکیده

این پژوهش به بحث و بررسی پیرامون انتخاب شریک زندگی می‌پردازد.
بدیهی است که انسان‌ها به اغراض متعددی به تشکیل خانواده روی می‌آوردند و این اغراض کارکردهای مختلف خانواده را تعریف می‌کنند که با ملاک‌های انتخاب ارتباط دارند.
در روایات نبوی اخلاق شایسته یکی از ملاک‌های مهم انتخاب همسر محسوب شده است. شرافت و اصالت خانوادگی نیز از اموری است که از وجود ریشه‌های محکم نجابت و شایستگی حکایت می‌کند که آن هم مورد تأکید رسول مکرم اسلام بوده است. ایمان، پرهیزگاری و تقوی نیز خصیصه مهم دیگری است که آدمیان را خدا ترس کرده و مانعی بزرگ بر سر راه ستم‌گری افراد مانند زن و شوهر نسبت به یکدیگر می‌شود.
طبعاً میل به جاودانگی و تداوم در نسل، میل جنسی و ارضای آن نیز انگیزه‌های دیگری برای آدمیان جهت ازدواج می‌باشند.
ما در این تحقیق به معرفی ملاک‌های مهم انتخاب همسر پرداخته‌ایم، و روش کار به صورت کتابخانه‌ای بوده است و می‌توان گفت، اگر معیار درستی برای ازدواج از سوی پسران و دختران مورد توجه باشد هیچ‌گاه نهاد خانواده دچار تزلزل و از هم پاشیدگی نخواهد شد، این مرحله از ازدواج همان خشت اولی است که اگر کج نهاده شود تا ثریا کج بالا می‌رود.

مقدمه
خانواده یکی از بناهای مقدس در اسلام می‌باشد که زیر بنای جامعه نمونه انسانی از آن آغاز گشته و به آن خاتمه می‌یابد، کانون خانواده از دو عنصر اصلی یعنی زن و مرد تشکیل یافته که به مثابه دو بال برای پرواز به سمت کمال می‌باشند، اگر هرکدام از این بال‌ها معیوب و یا ضعیف و یا دارای نقص باشند حرکت به کمال کند تر و آهسته تر می‌گردد لذا دین مبین اسلام در مورد انتخاب همسر فوق العاده توجه نموده و پیروان خود را به دقّت و احتیاط لازم دعوت می‌کند.
از آن جایی که در عقد نکاح دائم بحث از یک عمر زندگی مشترک در کنار فرد دیگر است تشکیل آن بدون در نظر داشتن اصول و ضوابط انتخاب صحیح عاقلانه نیست و با اهداف سطحی و بی بنیان نمی‌توان تن به زیر بار ازدواج داد چرا که نتیجه عمل نسنجیده، جز شکست نیست.
انتخاب همسر برای مرد و زن یک مرحله تازه و سرنوشت ساز و آغاز بنایی جدید است آن‌ها باید تا آخر عمر، شریک غم و شادی همدیگر بوده و در کنار هم روزگار بگذرانند، پس نباید در این باره سطحی عمل کرنند بلکه نیاز به دقّت، توجّه، نگاه عمیق، مشورت و بررسی‌های دیگر است. آن‌ها باید بدانند که بخش مهمی از خوشبختی و یا بدبختی آینده‌شان چه در این دنیا و چه در آخرت در رابطه متقابل با همسرشان شکل می‌گیرد چون زن و شوهر لباس و پوشش همدیگرند (1) و در نمای زشت و زیبای هم اثر می‌گذارند.
البته باید دانست با ازدواج و تشکیل خانواده تنها زن و مرد نیستند که در سرنوشت هم تأثیر می‌گذارند بلکه گروه خانواده زن با گروهی از خانواده و بستگان مرد نیز در این ازدواج سهیم هستند که موفقیت یا شکست این خانواده در آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت.

لزوم دقّت در انتخاب همسر را از چهار دیدگاه می‌توان بیان کرد:

1- دیدگاه عقل
هر انسان عاقلی قبل از اقدام به کاری درباره آینده و مشکلات احتمالی آن کار تحقیق می‌نماید تا قدرت مقابله با آن مشکلات را در خود به وجود آورده و پرورش دهد، حتی در معاشرت‌ها هم تا از خصوصیات و صفات طرف مقابل آشنایی نداشته باشد به هیچ عنوان به او اعتماد نکرده و ارتباطی خشک و رسمی برقرار می‌کند، چه رسد به ازدواج که بحث از یک عمر زندگی مشترک در کنار هم و در زیر یک سقف است پس از نظر عقل تا انسان طرف مقابلش را نشناخته نمی‌تواند زندگی موفقی داشته باشد.
ازدواج مسأله بزرگ و حساس در زندگی است و هرگز انسان عاقل، سرنوشت یک عمر سعادت و آسایش و شادکامی زندگی خود را به کسی که از اخلاق و عادات و کمالات او آگاهی و لو به صورت اجمالی ندارد نمی‌دهد و بیش از همه کار در انتخاب شریک زندگی‌اش دقّت می‌کند.

2- از دیدگاه مذهب
از دیدگاه دین نیز ضروری است قبل از انعقاد پیمان زنا شویی درباره همسر تحقیق شود چرا که قرار دادن بنای خانواده بر روی خیالات و عدم اطلاع از عقیده و فکر همسر و نادیده گرفتن برخی از صفات و خصایص ظاهری تربیتی، اخلاقی همسر به دلیل علاقه‌مند بودن به وی، موجب پیدایش عوارض و گرفتاری‌هایی است که به سادگی قابل زدودن نیست.
با نگاهی کوتاه به ابتدای بحث نکاح در کتاب‌های اربعه شیعه و در قسمت مستحبات آن به انبوهی از روایاتی برمی خوریم که به این مطلب آگاهی داده و نشانه‌های همسر شایسته را بیان داشته‌اند.

3- از دیدگاه تجربه
تجربه نشان داده که زندگی‌های که بر اثر یک عشق زود گذر دوران نوجوانی و جوانی و بدون بررسی صفات همسر و خانواده‌اش صورت می‌گیرد اگر نگوییم همه آن‌ها ولی غالباً منجر به طلاق و جدایی است چرا که زندگی بعد از فروکش کردن احساسات و هیجان‌های اولیه به روال عادی خود بر می‌گردد و چون همسر انتخاب شده فاقد صفات یک همسر خوب می‌باشد نتیجه‌ای جز شکست در انتظار چنین خانواده‌ای نخواهد بود، برای اثبات چنین دیدگاهی کافی است به اطرافیان خود و بستگان مراجعه نمایید و دوام و ثبات و درجه خوشبختی زندگی‌های ملاک سنج و معیارمند را با زندگی‌های بدون آن مقایسه نمایید.

4- از دیدگاه معاشرتی
همسر انسان معاشر همیشگی و همدم مادام العمر اوست، باید روزگاری را در کنار او گذران و با او معاشرت داشت، با او به عنوان محرم راز دل نمود و به او در همه حال اطمینان و اعتماد داشت، حال اگر همسر همدم و متناسب با او نباشد یا باید عمری را با مشقت و سختی سپری کرد و یا به چنین زندگی بی محتوایی پایان داد.
برای روشن شدن بیشتر بحث باید یادآوری نمود که اگر نقش دین و عقل را در این میان کنار بگذاریم و تشکیل خانواده را فقط نحوای ارتباط برای گذران زندگی هم بدانیم سپری نمودن اوقات در کنار فردی بدخو و بد اخلاق آن چنان جذابیتی نخواهد داشت.
رابطه زناشویی آن چنان نزدیک و در هم پیچیده است که امام معصوم در روایتی همسر را به نزدیک‌ترین چیزها به انسان یعنی گردن آویز مثال می‌زنند آنجا که امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «إنّما المرأهُ قِلادَهٌ فانظُر ما تَتَقَلَّد» (2)؛ زن همانند گردن بند است نیک بنگر چه گردنبندی را به گردنت آویزان می‌کنی.
پس ضرورت انتخاب همسر از تمامی این دیدگاه‌ها روشن و آشکار می‌باشد لکن اینکه چه زن و چه مردی شایسته و پسندیده است می‌تواند ملاک‌هایی کلی در زمینه انتخاب همسر به ما ارائه نماید پس ابتدا از خلال روایات و متون دینی بررسی می‌کنیم چه صفاتی برای مردان وزنان نیکو مورد رضایت می‌باشد و سپس به ملاک‌های انتخاب همسر می‌پردازیم.

صفات مردان و زنان پسندیده
جامعه امروزی دنیای غرب که به آزمایشگاهی برای نظریات بی اساس و انسان مدارانه متفکران غربی تبدیل شده به حیات وحش و زندگی حیوانی شبیه تر می‌باشد چرا که با ادعای تمدن و احترام به آرای همگان زیبایی‌ها و نیکویی‌ها نسبی گردیده و دیگر اخلاق شایسته معنایی ندارد ولی دین مبین اسلام که سکوی عروج و پرش به سمت قله کمال انسانی است از ابتدا تا کنون به اخلاق پسندیده اهتمام داشته و فلسفه ارسال پیامبر را به کمال رساندن این صفات می‌داند.
از آنجا که ازدواج و تشکیل خانواده دارای اهمیت فراوانی در اسلام است برای مردان و زنان صفات پسندیده‌ای بیان می‌دارد که با مرور زمان و کهنه و نو شدن تمدن‌ها هرگز کهنه و از کار افتاده نشده و هنوز بوی تازگی و طراوت از آن استشمام می‌گردد، که به بیان برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

الف: صفات مردان پسندیده از منظر روایات
داشتن همسر صالح و شایسته برای زنان و مردان مایه خوشبختی و سعادت است و به دست آوردن چنین همسری بالاترین آرزوها می‌باشد، تمام پدران و مادران نسبت به سرنوشت فرزندان خود به خصوص دخترها، در فکر و اضطراب قرار دارند، اینکه دختر و میوه دل خود را به سرای چه فردی می‌فرستند آن‌ها را دچار اضطراب کرده و اگر خدای ناکرده دخترشان از سعادت و خوشبختی لازم برخوردار نبود، خود را در این زمینه مسئول می‌دانند و ملامت می‌کنند که چرا در لحظه گزینش دقت و توجه لازم را نداشته‌اند لذا برای به دست نیامدن چنین شرایطی و به منظور پاسخ به این سؤال که مرد مورد پسند عاقل هستی یعنی خداوند چه کسی است تا در انتخاب داماد شایسته و مطلوب به ما کمک کند با نگاهی به آیات قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام شرایط یک داماد شایسته را مورد بحث قرار می‌دهیم:

1-دیانت و تقوا
دختران پس از ازدواج در اختیار شوهران خود قرار گرفته و طبیعتاً تسلیم خواسته‌های آنان خواهند بود از این جهت در احادیث رسیده از رسول خدا صلی الله علیه و آله از آنان تعبیر به اسیر نموده‌اند. (3)
مردی که دین دار و اهل رعایت مسایل دینی است، با توجه به احادیث، هرگز به آزار و اذیت همسر دست نمی‌زند و از طرف دیگر همچون برده‌ای خود را در اختیار او قرار نمی‌دهد، کاری که متأسفانه جوامع را به انحطاط کشانده و فضای آن را به کشمکش جنسی تبدیل نموده، بلکه از همسر به عنوان مشاوری نیکو و رازداری شایسته در کنار دیگر سجایای زنان بهره می‌گیرد.
مرد دین‌دار غیور است و هرگز هیچ شخص و یا حتی نگاه با منظوری را به خانواده خود بر نمی‌تابد و غیر را به حریم امن خانواده راه نمی‌دهد بلکه با تربیت شایسته نسلی با ارزشی را به اسلام تقدیم می‌دارد.
بنابراین دیانت و تقوای شوهر اوّلین اصلِ اساسی در سعادت همسر است و عامل باز دارنده‌ای است که شوهر را از هرگونه آزار و اذیت و اعمال نفوذی بی‌دلیل باز می‌دارد و باعث می‌شود که حقوق همسرش را محترم دارد.

2-اخلاق و تلاشگری
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های داماد نمونه داشتن اخلاق اسلامی و آشنایی به برخورد مناسب با همسر و خانواده است داشتن اخلاق اسلامی و آشنایی به آئین همسرداری، برای شوهر یک امتیاز محسوب می‌شود، شوهری که این ویژگی را داشته باشد نسبت به همسرش فوق‌العاده مهربان بوده و کلیّه نیازمندی‌های خانواده را فراهم می‌نماید.
البته اخلاق به دو معنای عام و خاص به کاربرده می‌شود که در این بحث معنای عام آن یعنی خوش خویی مد نظر می‌باشد نه معنای خاص علمای اخلاق یعنی داشتن سجایای اخلاقی، چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «همانا کامل‌ترین مردم از جهت ایمان آن شخصی است که اخلاقش بهتر از دیگران بوده و نسبت به همسرش مهربان‌تر باشد.»(4)
از آنجایی که زن و شوهر همچون آیینه بوده و از هم تأثیر می‌گیرند، اخلاق شوهر نقش اساسی در روحیات زن دارد، ازدواج با شخص بداخلاق و فاسد، نتیجه‌اش ندامت و گرفتاری به امراض روانی و روحی خواهد بود و زندگی باصفا و با سعادت را به زندگی پرزحمت و مشقّت تبدیل خواهد ساخت.
در برخی اوقات دیانت با اخلاق پسندیده همراه است که این منتهای خوشبختی است ولی متأسفانه گاهی دیده شده یکی از این دو ویژگی در فرد موجود است که اگر این‌گونه باشد دلیل بر نقص مرد بوده و باز هم چنین زندگی نه مورد رضایت خداست و نه خلق خدا، زیرا متدینی که اخلاق ندارد فضای زندگی را خشک و خشن نموده و جایی برای ابراز عشق و محبت باقی نمی‌ماند و حتی طرف مقابل و فرزندان را از دین بری نموده و زمینه انحراف را در آنان فراهم می‌کند و اگر خوش اخلاقی بدون تعهد دینی باشد فضایی گسترده پیش روی همگان است که به این زندگی وارد شوند و اگر برای این دنیا هم مشکلی پیدا نشود هیچ گاه این خانواده به سعادت اخروی نخواهند رسید و گرفتار در امیال و خواسته‌های دنیوی باقی می‌مانند.
از سوی دیگر مردی که دارای روح اخلاقی و تعهد در قبال خانواده است مردی کاری و تلاشگر می‌باشد و تمام ذهنش را برطرف نمودن نیازهای خانواده مشغول نموده و در این راه مجاهدت‌های فراوان می‌کند و ثواب او همانند کسی است که در راه خدا به جهاد پرداخته است، در حدیث شریف از امام صادق وارد شده که فرمود: «تلاشگر برای خانواده مانند مجاهد در راه خداست» (5)

3-عفت زبان
عفت زبان، از آثار ایمان و نشان مردانگی و از جمله امتیازات مردان شایسته است، شخص پارسا و حقیقت‌بین، هرگز دهان خود را به فحش و ناسزاگویی آلوده نمی‌کند و اگر مطلبی را بخواهد بیان کند با منطق صحیح و توأم با دلیل روشن اظهار می‌دارد و اساساً فحش و ناسزاگویی علامت عجز و ناتوانی و دلیل بی‌منطقی است. (6)
امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «خداوند اشخاص بد دهن و ناسزاگو را دشمن می‌دارد.»(7)
گرچه فحش و ناسزا همیشه و در همه جا برای همه کس قبیح و ناپسند است ولی ضرر و گناه آن در کانون باصفای خانواده شدید است، اگر شوهر زبان خود را به ناسزاگویی بگشاید بدون تردید بدین وسیله، دلِ حساس همسرش را می‌شکند و دیگر آن رابطه عاشقانه و معنوی که کارکرد مهم خانواده است وجود نخواهد داشت، در واقع مرد با توهین و ناسزا به همسرش خانواده خود را به قتلگاه ویرانی کشانده و تخم نزاع و نفاق را در خانواده می‌پاشد و محصول آن، بی‌مهری‌ها، سوء‌ظن‌ها و خلاصه از هم پاشیدن خانواده می‌باشد و علاوه بر آن کیفر شدید این بدرفتاری‌ها را در دنیا و آخرت خواهد دید و به عذاب قهر الهی گرفتار خواهد شد.

4-بخشش و سخاوت
بخشش و سخاوت یک صفت عالی انسانی و مذهبی است که دین مبین اسلام به آن توصیه کرده است این صفت از نظر اجتماعی دارای اهمیّت خاصّی بوده و مردم برای آن ارزش فراوانی قائلند و کسی که واجد آن باشد، مورد احترام اقشار مختلف اجتماع قرار می‌گیرد، احسان و کرم از صفات مردان برجسته تاریخ است که حتی اگر دین نداشته‌اند مورد تمجید دین مداران قرار گرفته‌اند.
این صفت علاوه بر اجتماع در محیط خانواده می‌تواند زمینه بسیاری از رفتارهای نیکو بوده و به عنوان الگویی نمونه برای نسل و فرزندان باقی بماند.
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که ایشان فرمودند: «هر شوهری که به وسیله کار و کوشش مالی را بدست بیاورد و سپس آن را به خانواده‌اش بخشش نموده و زندگی آنان را مرفّه سازد، خداوند در برابر هر درهمی، هفتصد برابر به او پاداش مرحمت می‌نماید.»(8)

5- مهمان نوازی
خداوند متعال انسان‌ها را به طور طبیعی اجتماعی آفریده است و بدین جهت هر کسی از زندگی انفرادی گریزان است و دوست دارد در کنار سایر مردم زندگی کند، تشکیل روستاها و شهرها بر همین اساس بوده است و از زمان‌های قدیم مردم در کنار یکدیگر با کمال عشق و محبت زندگی نموده و به کار و فعالیت پرداخته‌اند.
داماد خوب و شایسته کسی است که توجه به این مسائل داشته باشد و بداند که همسر او مدت زیادی را در کنار والدین و اعضاء خانواده‌اش زندگی نموده و با آن‌ها انس گرفته است و نمی‌تواند با آنان قطع رابطه نماید، بنابراین لازم است کلیّه افراد خانواده همسرش با او در ارتباط بوده و به خانه وی رفت و آمد نمایند و شوهر او موظّف است دیدار فامیل‌های وی را پذیرفته و با آغوش باز پذیرایی نماید، چنانچه از آموزه‌های پیامبر به حضرت علی و حضرت زهرا صلوات الله علیهما مهمان نوازی و گرامی داشتن مهمان بوده و از نشانه‌های ایمان به خدا و روز جزا می‌باشد. (9)

6-نیکو کاری به والدین
از سفارش‌های بسیار مهم دین مبین اسلام که در کنار توحید و هم‌ردیف آن قرار دارد مسأله نیکی و احسان به والدین است. فرزندان باید با پدر و مادر خود رئوف و مهربان باشد و زحمات و رنج‌های طاقت‌فرسای آنان را در پرورش و تربیت خود فراموش ننمایند به ویژه در دوران پیری که توانایی آن‌ها کم و قدرت او افزایش یافته، آنان را دریابند، آن‌ها باید به تناسب بالا رفتن آگاهی و تحصیلات‌شان بر محبّت و احساسش نسبت به والدینش افزوده می‌شود نه اینکه به این سبب که آن‌ها کمتر تحصیل نموده‌اند آن‌ها را کم خرد و نا آگاه بداند.
فرزندان بعد از ازدواج و تشکیل خانواده هم باید چنین وظیفه‌ای را به نحو شایسته انجام دهند چرا که درک آن‌ها با پدر و مادر شدن خودشان از زحمات آن‌ها بالاتر می‌رود، لذا از ویژگی‌های شوهران ممتاز و شایسته این است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «از جمله نشانه‌های مردان ممتاز این است که نسبت به پدر و مادر خویش مهربان باشند.»(10)

7-امین بودن
زندگی و سازش با افراد ناآگاه و بی‌ضابطه، بسیار مشکل زا است و معاشرت کردن با این گروه‌ها باعث ناراحتی‌های جسمی و روحی می‌گردد.
شوهر خوب کسی است که همسرش را مانند خود دارای اراده و افکار مستقل بداند و حقوق وی را در طول زندگی مشترک محترم شمارد و توجه داشته باشد که زن و مرد از نظر جسمی و روحی تفاوت‌هایی داشته و این تفاوت‌ها باعث اختلاف سلیقه در کیفیت زندگی و معاشرت‌ها و آداب و رسوم خواهد بود، مرد باید سعی کند که از راه دوستی و محبّت و نوازش، همسرش را به خانه و خویشتن جلب کند و از آزردن روح و روان همسر جداً خوداری کند و بداند که زن در پیش او همکاری صمیمی و شریک غم‌های وی بوده.
رسول الّله صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «از هر گونه اجحاف و ستم در مورد زنانتان خوداری کنید، زیرا آنان در اختیار شما بوده و امانت‌های الهی هستند.»(11)

ب: صفات زنان پسندیده در آیینه روایات
هدف جوانان از ازدواج فقط سر بر بالین مشترک نهادن و ارضای نیاز جنسی نیست بلکه رسیدن به سعادت و خوشبختی است که لازمه آن داشتن زنی شایسته که بتواند صفا و صمیمیت و انس و محبت را در فضای زندگی تأمین نماید.
تعدادی از صفات مطرح شده در روایات به شرح زیر می‌باشد:

1-دوشیزه و بکر بودن
زنی که دوشیزه باشد دارای الفت و محبّت بیشتری است چرا که زنی که ازدواج نموده قلبش از محبت دیگران خالی نیست و مدتی با شرایط متفاوت زندگی کرده به طور حتمی تحت تأثیر آن شرایط است و حتی نحوه تفکرش نسبت به همسرش مؤثر از زندگی قبلی‌اش می‌باشد، و اگر از ازدواج قبلی فرزندی هم داشته باشد تمام فکر و ذهنش پیش فرزندی است که از او جدا شده پس جسم او در این زندگی و روحش در زندگی سابقش می‌باشد.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «با دختران بکر و دست نخورده ازدواج کنید که دهان‌های گواراتر و رحم‌های جمع‌تر دارند، یادگیری آنان سریع‌تر و عشق و علاقه آنان به شوهر و زندگی پایدارتر است.»(12)
حدیث فوق و احادیث شبیه آن دلیل بر حرمت و یا حتی کراهت ازدواج با زنان غیر باکره نیست بلکه شاید متذکر این نکته باشد: مردی که تا به حال ازدواج‌نکرده بهترین گزینه، همسری باکره می‌باشد.
علاوه بر این باکره بودن می‌تواند نشان از پاکدامنی زن در دوران مجردی‌اش باشد که خود موجب اطمینان خاطر برای همسر آینده باشد.

2-پاکدامن بودن
زن پسندیده و پارسا زنی است که دامان خویش را که مانند سبزه‌زاری با طراوت است در اختیار آفات و بلایا قرار نداده و این امانت الهی را به دست امین واقعی یعنی همسرش بسپارد، در چنین گلزاری است که گل‌های بانشاط و پاکیزه می‌روید و در فضای سالم عفّت است که نفس‌های عطرآگین اعتماد زن و مرد به یکدیگر تنفس می‌شود.
زنی که دامنش از غیر شوهر پاک باشد محبت و عشقش به همسر بیشتر بوده و از طریق همسر به ارضای نیازهای جنسی‌اش می‌پردازد و وقتی زن پاکدامن و عفیف باشد نسل و فرزندان نیز پاک خواهند زیست و مسلماً نتیجه ازدواج با زنانی که عفیف نبوده و نجابت نداشته باشند نیز نسلی هرزه و ناپاک است.
در حقیقت هم‌شأن و کفو انسان با حیا و عفیف، جز همسری پاکدامن و عفیف نیست و این مضمون روایات زیادی است (13)

3-فرزندآوری
فرزند ثمره ازدواج و موجب شکوفایی کانون خانواده است و یکی از کارکردهای تشکیل خانواده می‌باشد، بقای نسل از نیازهای طبیعی موجودات می‌باشد که اسلام نیز آن را محترم می شمارد و در پی بنیان‌گذاری نسلی شایسته است چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «با دوشیزۀ فرزند آور ازدواج کنید ولی با زیبا چهرۀ نازا ازدواج نکنید زیرا من به شما امّت روز قیامت افتخار می‌کنم.» (14)
حتی در روایات ازدواج با زنی که فرزندآور بوده ولی از زیبایی ظاهری بهره‌مند نباشد، نسبت به زنی که زیبارو ولی نازا باشد برتری دارد.

4-بسیار مهربان
عشق و محبت زن آتش گرمای خانواده و موجب نزدیکی اعضای آن به هم می‌باشد و ثمرۀ اظهار آن، لبریز شدن کانون دل و فضای خانه به آرامش است. همسر و مادری که مهربان و با محبت است و از تقدیم این عشق به اهل خانه دریغ نمی‌ورزد، در واقع تخم محبت را در دل‌های آن‌ها پاشیده و سرانجام آن گلستانی از گل‌های آتشین عشق و محبت می‌باشد، پس زنی را باید انتخاب نمود که باغبان دوستی و محبت باشد.
همسر خوب و زن شایسته در خانه با همسر خود به مهربانی رفتار می‌کند و با ایجاد محبت و دوستی همسر خود را به زندگی و خانواده دلگرم می‌سازد. یکی دیگر از نشانه‌های زنان نیکو سرشت مهربانی آن‌هاست که در روایات به «ودود بودن» او تعبیر شده است (15)

5-پاسخگو به نیازهای جنسی
خداوند متعال که انسان‌ها را بهتر از خودشان می‌شناسد، غرایز گوناگونی را در نهاد انسان‌ها قرار داده که آن‌ها را به سرمنزل کمال نزدیک‌تر کند و هیچ یک از این امور فطری بیهوده و بی‌فایده نمی‌باشد که از جمله این غرایز، غریزه جنسی است که باید به شیوه صحیح ارضاء شود لذا اسلام به مسأله انس زن و شوهر و خلوت کردن آن دو با یکدیگر اهمیت فراوانی داده، آنچنان که این بخش از زندگی مشترک از اسباب موفقیّت زن و مرد است و همچون عبادت و تحصیل معاش به حساب می‌آید.
زنان در این باره نقش مهمی ایفا می‌کنند به طوری که اگر تمکین صحیح و شایسته‌ای داشته باشند در روحیه و خلقیات مرد تأثیر زیادی داشته و او را به ادامه فعالیت و کار و تلاش دلگرم می‌نماید لذا در روایتی از امام صادق علیه‌السلام است که فرمودند: «بهترین زنان شما زنی است که چون با شوهر خلوت کند جامه از تن برگیرد و پرده حیا را نسبت به شوهر خود دور افکند و چون جامه بر تن پوشد لباس حیا را نیز همراه آن بپوشد.»(16)
باید دانست زنانی در زندگی موفق‌اند که در این مسایل جنسی رابطه صحیحی برقرار کنند.

6- زینت نمودن برای شوهر
استفاده از زینت و آرایش، جذابیت زن را تقویت می‌کند و بر همین اساس یکی از صفات زن خوب خودآرایی برای شوهر است که از عوامل عفت مردان می‌باشد و در روایات چنین زنی به «متبرجه لزوجها» تعبیر شده است (17)
زینت نمودن آنچنان سفارش شده که به زنان توصیه می‌شود همچون طاووس خرامان در مقابل همسر باشند، در این صورت است که مرد با دیدن زنان دیگر خصوصا در جامعه امروزی دلش را جا نگذاشته و همسر خود را زیباترین و بهترین گزینه دوست داشتنی و ملکه زیبایی‌ها می‌داند.

7-صاحب خانواده خوب
خانواده هر فرد مانند محیط کشت و رشد و نما بر روحیات و اخلاق افراد تأثیر زیادی دارد، کودکانی که در خانواده‌های آرام بزرگ شوند با کودکانی که در خانه‌های پراسترس و دعوا بزرگ شده باشند و همچنین کسانی که در خانواده لاابالی تربیت شده‌اند با افرادی که در خانواده متدین و دین دار پرورش یافته‌اند تفاوت چشمگیری دارند، لذا در انتخاب همسر نباید به زیبایی ظاهری بسنده کرد بلکه باید به خانواده و محیط تربیت همسر نیز توجه کافی نمود، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «بپرهیزید از سبزی‌هایی که از جاهای کثیف می‌روید (سبزه مزبله)، شخص پرسید منظور از این جمله چیست؟ فرمودند: زن زیبایی که از خانواده ناشایست به وجود می‌آید.»(18)
تربیت خانوادگی از تأثیرات لامحاله بر روی افراد است همسری شایسته و نیکوست که در خانواده‌ای متدین و نیکو سرشت متولد و بزرگ شده و خصوصیات انسانی‌اش شکل گرفته است، و این که گفته شود «با خودش زندگی می‌کنیم نه با خانواده‌اش» سخن نادرستی است چرا که در لحظه لحظه زندگی خانواده همسر با آداب و رسوم و تربیتشان حضور خواهند داشت.

8- صفات دیگر در روایات
در این قسمت به چندین حدیث اشاره می‌کنیم که اوصاف زنان پسندیده را بیان کرده است.
بهترین ویژگی‌های زن در فضای زناشویی و شوهرداری بدترین صفات مرد است:کبر، ترس، بخل. اگر زن متکبر باشد تسلیم غیر شوهر نمی‌شود و اگر بخیل باشد مال خود و شوهر را حفظ می‌کند و اگر ترسو باشد از هر پیش آمدی بیمناک می‌شود و درصدد حفظ خود بر می‌آید و در نتیجه به دام دیگران نمی‌افتد. (19)
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «برترین زنان امتّم زیباترین آن‌ها و کم مهریه‌ترین‌شان هستند.»(20)
و در جای دیگر می‌فرمایند: «از مقدرّات الهی برای مرد مسلمان که وضع او را اصلاح می‌کند زنی است که چون شوهر به وی نظر کند خرسند شود، در غیاب او آبرویش را حفظ کند و در حضور وی فرمانش را اطاعت نماید.»(21)
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «بهترین همسران 5 خصلت دارند: سهل‌گیری، نرم‌خویی، رام و در اختیار شوهر بودن و اینکه هرگاه شوهرش بر وی خشم کند سر بر بالین بستر نگذارد و نخوابد تا اینکه او را خشنود سازد و وقتی شوهرش بیرون خانه به سر می‌برد حافظ مال و ناموس او باشد، چنین همسری کارگزار الهی است و زیان نمی‌بیند.» (22)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «بهترین زنان شما، زنان پاکدامن و پرشهوت‌اند.» (23)

معیارهای انتخاب همسر
با توجه به صفات پسندیده برای زنان و مردان می‌توان به جمع‌بندی کلی پیرامون انتخاب همسر، و معیارهایی که دختر و پسر باید داشته باشند رسید آن‌ها باید بدانند چه همسری و با چه مشخصات و صفاتی می‌خواهند، لذا می‌توان ملاک‌ها و معیارها را اینگونه نام برد
1-تدیّن
انسان‌هایی که دین ندارند نمی‌توانند رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک را بکنند، انسان متدیّن می‌تواند نقص‌های همسرش را تحمّل کند و خدا را در همه احوال شاهد و ناظر خود می‌بیند و در برابر خانواده خود را مسئول می‌داند و نسبت به وظایف خود نهایت تلاش را می‌کند.
ایمان و تقوای همسر می‌تواند ضامن الفت و صمیمیّت بین زوجین شود و روابط را عمیق‌تر کند.
خانواده‌ای که در بین اعضای آن انس و الفت باشد تا حدود زیادی محیط برای رشد و پرورش صحیح فرزندان فراهم است، اگر چه در جنبه‌های اقتصادی ناتوانایی‌هایی داشته باشند، دوستی‌ها، فضایل انسانی و اخلاقی افراد که شروط اساسی هر زندگی است در سایه ایمان و تقوا پدید می‌آیند. (24)
2- اخلاق نیک
داشتن اخلاق خوب و پسندیده یکی از معیار‌های انتخاب همسر می‌باشد، زن خوش‌خلق و مرد خوش‌خلق در کنار هم می‌توانند به خوبی و خوشی زندگی کنند و در کنار یکدیگر باشند.
3-شرافت خانوادگی
منظور از شرافت خانوادگی، شهرت و ثروت و موقعیّت اجتماعی نیست بلکه منظور نجابت و پاکی و تدیّن است، در مسأله انتخاب همسر، باید به خانواده‌اش نیز دقت نمود زیرا این فرد، جزیی از خانواده و فامیل و شاخه‌ای از همان درخت است و این شاخه از ریشه‌های همان درخت تغذیه کرده است، مسلّم است که بسیاری از صفات اخلاقی، روحی، عقلی، جسمی آن خانواده و فامیل از راه وراثت و تربیت و محیط و عادت به این فرد منتقل شده است و صفات و خصوصیات آنان در آینده فرزندان تأثیر دارد. (25)
4- عقل
برای ایجاد زندگی سعادتمندانه به عقل و فهم سالم نیاز است، عقل وسیله‌ای است برای تشخیص خوبی‌ها از بدی‌ها، زن و شوهر برای اداره صحیح زندگی و تربیت فرزندانی شایسته باید به نیروی عقل و فهم مجهّز باشند.
5- سلامت جسم و روح
داشتن سلامت جسم و روح نقش مهمی در زندگی دارد انسانی که جسم و روح سالمی دارد می‌تواند در زندگی همراه خوبی برای انسان باشد و باری از مشکلات زندگی بردارد.
این گزینه به معنای ترک ازدواج با افراد ناتوان جسمی نیست بلکه ممکن است آن‌ها با داشتن محدودیت، از روح سالم‌تری نسبت به افراد عادی برخوردار باشند.
6- هم کفو یکدیگر بودن
کفو هم بودن دو همسر یعنی تناسب، همتایی، هماهنگی، سنخیّت و هم شأنی بین دختر و پسر و به اصطلاح با هم جور در آمدن زن و شوهر، ازدواج نوعی ترکیب بین دو انسان و دو خانواده است، زندگی مشترک یک پدیده مرکّب است که اجزاء اصلی و اساسی آن زن و مرد می‌باشند، هر قدر بین این دو عنصر هماهنگی، همفکری، تناسب و سنخیت روحی و اخلاقی و جسمی باشد این ترکیب استوارتر، پر ثمر تر و شیرین‌تر خواهد بود. (26)
7- داشتن رشد و آگاهی
اقدام به ازدواج و تشکیل خانواده از یکسو و پذیرفتن شغل سرپرستی و مدیّریت در خانواده از سوی دیگر، از ارتباط تنگاتنگی برخوردارند و باید در آن‌ها به اندازه کافی دقّت کرد، مدیریتی که خطا و ندانم کاری در آن وجود داشته باشد، عواقبی وخیم خواهد داشت، زن و مرد باید هر دو از آگاهی لازم نسبت به امر ازدواج برخوردار باشند و نسبت به حقوق و وظایف و نحوه تشکیل زندگی اطلّاعات لازم را داشته باشند تا بتوانند به زندگی ایده آل دستیابی پیدا کنند. (27)
یافتن این آگاهی‌ها با مطالعه کتاب‌ها و مقالات در زمینه خانواده و رجوع به مشاورین مجرب و متعهد امکان پذیر است
نتیجه
اگر انسان بخواهد دارای نسلی صالح و شایسته بوده و فرآورده‌های ذهنی و فکری خود را به نسل‌های بعدی منتقل کند فقط با تشکیل خانواده و انتخاب همسر ممکن است.
در محیط خانواده است که اول بار، همه هویت و شخصیت یک انسان بر اساس فرهنگ آن جامعه شکل می‌گیرد و این پدر و مادرند که به طور غیر مستقیم و بدون این که تحمیلی باشد، بدون این که خود آن‌ها تصنعی به کار ببرند، به طور طبیعی محتوای ذهن و فکر و عمل و معلومات و اعتقادات و مقدمات و … را به نسل بعدی منتقل می‌کنند.
لذا برای اینکه به اهداف اساسی ازدواج که بعد انسان سازی و رسیدن به کمال است برسیم ناگزیر از انتخاب همسر می‌باشیم، همسری که در ذره ذره وجود فرزندانمان اثر خواهد گذاشت، باید دارای صفات شایسته‌ای همچون تقوا و تدین، پاکدامنی، مهربانی و لطافت، اخلاق نیک، بخشش، اصالت و شرافت خانوادگی، عقل و تدبیر، سلامت جسم و روح و دارای علم و رشد و آگاهی باشد که از این زمین طیب است که شجره طیبه می‌روید.

پی نوشت ها :

1- بقره/187.
2- محمد بن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 14، ص 17.
3- همان، ج 52، ص 122.
4- همان، ج 8، ص 509.
5- محمد بن علی بابویه قمی، شیخ صدوق، الفقیه، ج،3، ص 169
6- علی اکبر بابازاده، مسایل ازدواج و حقوق خانواده، ص 237.
7- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج 2، ص 324
8- همان، ص 240.
9- همان، ج : 6 ص : 285
10- همان، ج : 2 ص : 57
11- همان، ص 257.
12- محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 100، ص 237.
13- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج : 5 ص : 324
14- محمد بن حسن حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 4، ص 33، حدیث 1.
15- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج : 5 ص : 324
16- همان، ج : 5 ص : 324
17- همان، ج : 5 ص : 324
18- همان، ج 14، ص 19 و 20.
19- محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 100، ص 238.
20- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج : 5 ص : 324
21- همان، ص : 327
22- همان، ج 5، ص 325.
23- همان، ص 324
24- علی قائمی امیری، تشکیل خانواده در اسلام، ص 63.
25- علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، ص 115.
26- همان، ص 115.
27- علی قائمی امیری، همان، ص 65.
منبع:منابع و ماخذ:
* قرآن مجید
1. بابازاده، علی اکبر، مسایل ازدواج و حقوق خانواده، تهران، انتشارات بدر، چاپ 4، سال 1378
2. حرّعاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعه، تهران، انتشارات مکتب الاسلامیه، چاپخانه اسلامیّۀ تهران،1376.
3. صدوق محمد بن علی بابویه قمی، الفقیه، ج،3 قم جامعه مدرسین، 1413 هجری قمری
4. قائمی امیری، علی، تشکیل خانواده در اسلام، انتشارات امیری، چاپ 9، پاییز 1375.
5. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
6. محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج 2 و 5 تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365
7. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، چاپ چهارم، زمستان 1374