محقق دانشمند مرحوم سید عبدالرزاق مقرم در کتاب (العباس) مى نویسد: در روایتى که از امامان معصوم علیه السلام به ما رسیده ، فرمودند:
ان العباس بن على زق العلم زقا
همانا عباس فرزند على علیه السلام علم را چون غذا در کودکى از پدرش وارد جانش نموده است .(1)
سپس مى نویسد: “این تعبیر، تشبیه بسیار لطیفى است زیرا هرگاه کبوترى غذا را نرم و گوارا کند و به بچه اش بخوراند، به آن تعبیر به (زق ) مى شود، این بیان حاکى است که حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در دوران خردسالى ، از پستان مادرش علم و حکمت را چون شیر، شیره جانش ‍ نموده، و در دامان علم و حکمت، رشد و نمو نموده و داراى علم لدنى بوده است “(2)
و نیز در شان حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام گفته شده :
انه کان من فقها اولاد الائمه
حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از عالمان فقیه فرزندان امامان علهیم السلام مى باشد. و دانشمندان و محدثان بزرگ در شانش گفته اند:
هو البحر من اى النواحى اتیته
فلجته المعروف و الجواد ساحله
حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از هر کرانه که به جانبش آیى ، دریایى است که موج‌هایش نیکى ها است و کرانه آن سرشار از سخاوت و کرم است .(3) روزى على علیه السلام به ابوالفضل العباس علیه السلام که در دوران کودکى به سر مى برد، فرمود: بگو”یک ” عباس گفت : “یک ” حضرت على علیه السلام فرمود بگو “دو” عباس در پاسخ گفت :
“استحیى ان اقول باللسان الذى قلت واحدا، اقول اثنان ، من با آن زبانى که یک گفته ام و به یکتایى خدا اقرار نموده ام شرم مى کنم که بگویم : دو و از دایره یکتایى خدا خارج گردم”
امام صادق علیه السلام در شان عباس علیه السلام فرمود: کان عمنا العباس نافذا البصیره ،عموى ما، عباس بصیرت نافذ (چشم تیز بین و عمق نگر) داشت
فقبل على عینیه حضرت على علیه السلام دو چشمان حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام را بوسید(4). طبق پاره اى از روایات، حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در این هنگام پنج سال داشت. بر همین اساس، امام صادق علیه السلام در شان عباس علیه السلام فرمود:
کان عمنا العباس نافذا البصیره
عموى ما، عباس بصیرت نافذ (چشم تیز بین و عمق نگر) داشت.(5)
نیز بر همین اساس ، مرحوم علامه محمد باقر بیرجندى مى نویسد: ان العباس من اکابر الفقها و افاضل اهل البیت، بل انه عالم غیر متعلم و لیس فى ذلک منافاه لتعلم ابیه ایاه همانا عباس علیه السلام از فقهاى بزرگ و از برجستگان خاندان نبوت بود، بلکه او دانشمند درس نخوانده بود و این مطلب منافاتى با علم آموزى پدرش حضرت على علیه السلام به او ندارد.(6)
علامه مامقانى نیز مى نویسد:
و قد کان من فقها اولاد الائمه ، حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از فقهاى فرزندان امامان علیهم السلام بود.(7) مسلم است که حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام از اکابر و افاضل فقها و علماى اهل بیت علیهم السلام بوده و معلوم است کسى که در پرتو آفتاب ولات و در مدرسه امامت حضرت على بن ابیطالب علیه السلام و حضرت امام حسن و حضرت امام حسین علیهاالسلام تربیت شده و کسب علم و نورانیت نموده است، درک مقام و مرتبه فضل او براى ما میسر نیست .
یک دهن خواهم به پهناى فلک
تا بگویم وصف آن رشک ملک

پی‌نوشت‌ها:

1. عین این تعبیر را یزید درباره امام سجاد علیه السلام نمود، آنگاه که در مسجد جامع دمشق شام ، مردم به یزید اصرار کردند اجازه بدهد تا امام سجاد علیه السلام به بالاى منبر براى سخنرانى برود یزید اجازه نمى داد و علت آن را چنین گفت : (انه من اهل بیت قد زقوا العلم زقا) امام سجاد علیهم السلام از خاندانى است که علم و کمال را (مانند پرنده اى که دانه ها را به دهان جوجه اش مى گذارد) با تمام وجود از خاندان خود به کام خویش آورده است . (بحار، ج 45، ص 138)
2.اقتباس از فرسان الهیجاء: ج 1، ص 192
3. همان ص 191 و 189 بنابراین شخصیت حضرت علیه السلام صرفنظر از ماجراى کربلا نیز ممتاز بود و در مقیاس با فرزندان دیگر على علیهم السلام مثلا محمد حنفیه نیز برترى داشت .
4. مستدرک الوسائل : ج 2، ص 635، العباس عبدالرزاق مقرم ، ص 92
5.فرسان الهیجاء: ج 1، ص 191، تنقیح المقال : ج 2، ص 70
6.الکبریت الاحمر: ج 2، ص 45
7. تنقیح المقال : ج 2، ص 128

منبع:چهره درخشان قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس (علیه‌السلام)؛ جلد دوم على ربانى خلخالى