درخت نارنج در نقاطی از ایران از جمله استان‌های گیلان، مازندران و فارس رویش دارد، این درخت بومی مناطق استوایی آسیا از جمله هند و چین است و در مناطق گرم و نیمه گرم به خوبی رشد می‌کند، همچنین امروزه به‌طور وسیع در دیگر مناطق مثل مدیترانه کشت می‌شود.
از آب نارنج برای خوشبو کردن و بهبود طعم غذا استفاده می‌شود. همچنین در صنعت عطرسازی و شامپو سازی نیز کاربرد دارد.
شکوفه‌های آن یکی از معطرترین گلهاست که در مربای بهارنارنج و همچنین عرق نارنج در طب سنتی ایران کاربرد دارد. در درمان ناراحتی‌های معده از مربای آن استفاده می‌شود.
درخت نارنج مادر مرکبات است و پایه بسیار خوبی جهت پیوند شاخه‌های نارنگی و یا پرتقال است. نارنج فشارخون و ضربان قلب را زیاد می‌کند.
شکوفه نارنج (بهارنارنج) طبیعت (مزاج) گرم و خشک داشته، بوییدن آن شادی‌آور، تقویت‌کننده مغز و از بین برنده آبریزش بینی (زکام) است.
پوست این میوه هم سرشار از خاصیت است. طبیعت (مزاج) پوست نارنج، گرم و خشک است. از خلال پوست نارنج هم می‌توان مانند خلال پوست پرتقال مربا تهیه کرد و هم با خیساندن آن در سرکه، ترشی ساخت. مربا و ترشی پوست نارنج تقویت‌کننده معده است. مصرف حدود چهار گرم از پوست خشک نارنج حالت تهوع و استفراغ را رفع می‌کند.
اگر نارنج به‌صورت کامل همراه با پوست و دانه با حرارت کم همراه با کمی آب پخته شود تا اجزایش از هم جدا شوند و روی پوست و مو مالیده شود، یک نرم‌کننده بسیار مفید برای پوست و مو و از بین برنده خارش است.
این میوه ترش، طبیعت سرد و خشک دارد. افرادی که مشکلات عصبی دارند با خوردن ترشیجات اظهار می‌کنند که بدتر شده‌اند اما شواهد علمی در این خصوص موجود نمی‌باشد.
مصارف علمی و دارویی
خواص ضد نفخ، ضد یبوست، ضد تهوع، ضد پیری و نشاط‌آور این میوه به اثبات رسیده است. این میوه به دلیل غنی بودن از ویتامین C یکی از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی محسوب می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که آبگیری و حرارت می‌تواند تا حدودی باعث تخریب ویتامین C موجود در آن گردد.
در سال‌های اخیر از عصاره نارنج قرصی تهیه‌شده که مصرف آن باعث افزایش دمای بدن و کنترل اشتها می‌شود که از همین طریق با افزایش سوخت‌وساز بدن موجب کنترل وزن می‌گردد. از هزاران سال پیش میوه نارس نارنج به‌عنوان دارو در چین استفاده می‌شده است.
خواص ضد نفخ، ضد یبوست، ضد تهوع، ضد پیری و نشاط‌آور این میوه به اثبات رسیده است. این میوه به دلیل غنی بودن از ویتامین C یکی از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی محسوب می‌شود
نکته قابل‌توجه در مورد عصاره نارنج احتمال افزایش ضربان قلب و فشارخون می‌باشد. لذا افرادی که فشارخون بالا و یا مشکلات قلبی دارند در مصرف آن باید احتیاط کنند. نارنج حاوی ماده‌ای به نام سینفرین است که اثری طولانی‌تر از اپی نفرین دارد. در واقع به آن مقلد سمپاتیک گفته می‌شود. این ماده همانند کافئین باعث کاهش وزن می‌گردد.
نارنج حاوی 5 نوع آمین آدرنرژیک می‌باشد: سینفرین، N متیل تیرامین، هوردنین، اکتوپامین و تیرامین. مکانیسم اثر این آمین‌ها تحریک رسپتورهای 3-B و اثر کمتر بر رسپتورهای αو β می‌باشد. که تحریک رسپتورهای 3-B باعث افزایش کاتابولیسم چربی‌ها می‌شود. که با افزایش متابولیسم و ترموژنز به سوخت بیشتر کالری می‌پردازند. این عصاره‌ها به‌صورت ترکیبات متفاوت 4 الی 30 درصد سینفرین به فروش می‌رسند؛ درواقع نارنج یک چربی سوز قوی و ضد اشتها می‌باشد.
اخیراً دوزهای بالای آن به‌جای افدرا، جهت کاهش وزن به فروش می‌رسد. ولی توجه داشته باشید که مصرف عصاره آن به‌طور دائمی توصیه نمی‌شود. مطالعات نشان داده اثر سینفرین موجود در نارنج 3.5 برابر بیشتر از افدراست و عوارض کمتری نیز دارد.
مطالعات نشان داده‌اند مصرف نارنج انرژی در دسترس جهت فعالیت بدنی روزانه را افزایش می‌دهد و از این طریق توان و نشاط زیادی را برای انجام امور روزانه تولید می‌کند. به‌طورکلی مصرف این میوه به‌طور طبیعی بیش از عصاره آن توصیه می‌گردد.
ارزش غذایی نارنج
هر 60 گرم یا 1 عدد آن 14 کالری انرژی دارد. که در واقع با توجه به خواص ذکرشده در بالا، از میوه‌های کم‌کالری بوده و پیشنهاد خوبی برای افزایش سطح سلامت می‌باشد.
ویتامین‌های موجود در یک عدد نارنج:
ویتامین آ 1.2 μg
ویتامین ای 0.06 mg
ویتامین ب۱ 0.02 mg
ویتامین ب۲ 0.01 mg
نیاسین 0.24 mg
ویتامین ب۶ 0.01 mg
فولات 7.8 μg
پانتوتنیک اسید 0.07 mg
ویتامین ث 21 mg
املاح موجود در یک عدد نارنج
سدیم 0.6 mg
پتاسیم 114 mg
کلسیم 6 mg
منیزیم 6 mg
فسفر 4.8 mg
آهن 0.06 mg
مس 0.01 mg
منگنز 0.01 mg
خواص گل بهارنارنج
بهارنارنج همان شکوفه درخت نارنج است که در فصل بهار درخت را زینت می‌دهد و در پاییز و زمستان، جای خود را به میوه نارنج می‌دهد. گل‌های بهارنارنج به‌صورت منفرد و یا چندتایی در طول محور شاخه‌ها قرار گرفته‌اند. این گل‌ها، معطّر، ترد و شکننده هستند و واجد کاسه‌ای با ۵ لوب و جامی سفیدرنگ متشکل از ۵ گلبرگ هستند. گلبرگ‌های ضخیم آن، زبانه‌ای‌شکل، به رنگ سفید متمایل به زرد است که بر روی آن‌ها حفره‌های ترشحی اسانس را به روشنی می‌توان مشاهده کرد.
بهارنارنج
این گل اگرچه در پخت مربا مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی برای مصرف دارویی، شکوفه‌های بهارنارنج را صبح زود به حالت غنچه نشکفته می‌چینند و سپس در محلی تاریک سریع خشک می‌کنند تا تغییر رنگ ندهند.
از اشکال دارویی گل بهارنارنج روغن، دم‌کرده، عرق و اسانس است.
* مهم‌ترین خاصیت دارویی بهارنارنج تأثیر آن روی سیستم عصبی بدن است. بهارنارنج آرامش‌بخش و ضد هیجانات دستگاه عصبی است و سردردهای عصبی و میگرنی را کاهش می‌دهد.
* بهارنارنج در تقویت معده بسیار موثر است و تپش نامنظم قلب و اضطراب را از بین می‌برد.
* برای کنترل تشنج‌ها و حمله قلبی هم از آن استفاده می‌شود.
* اگر مشکل کم‌خوابی یا بی‌خوابی دارید، حتماً پیش از خواب، مقداری عرق بهارنارنج بنوشید.
عرق بهارنارنج:
آب حاصل از تقطیر گل‌های بهارنارنج، عرق بهارنارنج نامیده می‌شود که طبیعت گرم دارد و در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عرق بهارنارنج درصورتی‌که دارای غلظت مناسب بوده و آلودگی‌های میکروبی و قارچی نداشته باشد برای تسکین شوک‌ها و از بین بردن نفخ سودمند است. همچنین مقوی جسم و روح و اشتهاآوری قوی است. آب مقطر بهارنارنج آرام‌کننده است. عرق بهارنارنج به مدت یک سال از تاریخ تهیه اثر درمانی خود را حفظ می‌کند.
نکته قابل‌توجه در مورد عصاره نارنج احتمال افزایش ضربان قلب و فشارخون می‌باشد. لذا افرادی که فشارخون بالا و یا مشکلات قلبی دارند در مصرف آن باید احتیاط کنند
* اسانس آن برای نرم کردن پوست‌های خشک و جلوگیری از شکنندگی مویرگ‌ها استفاده می‌شود.
* اسانس بهارنارنج و اسانس حاصل از تقطیر برگ‌ها و شاخه‌های جوان، در تهیه ادکلن مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین به‌عنوان ماده معطر در داروسازی مصرف می‌شوند.
روغن: روغن آن از تقطیر گل‌های کاملاً بازشده و تازه به دست می‌آید.
دم‌کرده: برای آماده‌سازی یک چای دم‌کرده، یک قاشق دارو را به ۱۵۰ میلی‌لیتر آب گرم اضافه کنید، ۱۰ دقیقه صبر کنید و سپس آن را صاف نمایید.
نگهداری آن در ظروف دربسته و مقاوم به نور و دور از رطوبت صورت می‌گیرد.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
تبیان
