شاتوت میوه‌ای است که به عنوان میوه سلامت از آن نام برده می‌شود. این میوه سرشار از مواد مغذی است و می‌تواند به عنوان منبعی مناسب برای تأمین نیاز روزانه افراد به انواع مواد مغذی در برنامه غذایی افراد
و به ویژه در دوره سالمندی لحاظ شود.
شاتوت مقاومت بدن در برابر عوامل بیماری‌زای عفونی را افزایش داده و رادیکال‌های آزادی را که برای سلامت سلول‌های بدن مضر است از بین می‌برد. از آنجایی که شاتوت حاوی مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های B، اسیدفولیک و نیاسین است در سوخت‌وساز کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها نیز موثر است بنابراین می‌توان توت‌ها را از جمله میوه‌های خوشمزه دانست که می‌توانند شگفتی آفرین بوده و در بهبود سلامت بدن موثر باشند.
بسیاری از افراد، شاتوت را بومی ایران می‌دانند و اروپایی‌ها و حتی آمریکایی‌ها هم شاتوت را با همین نام ایرانی‌اش می‌شناسند اما درخت این میوه آبدار و خوشمزه در سواحل شرقی و غربی استرالیا هم قدمت دیرینه‌ای دارد. شاتوت، در اصل جزو میوه‌های آبدار و شیرین است اما وقتی که هنوز به خوبی نرسیده، طعم آن ترش است. شاتوت طبیعت سردی دارد و به همین دلیل به افرادی که علاقه زیادی به این میوه دارند، توصیه می‌شود بعد از خوردن آن، حتماً یک خوراکی با طبیعت گرم مانند خرما یا نبات بخورند تا دل‌درد نگیرند. البته در طب سنتی می‌گویند که همین طبیعت سرد شاتوت، آن را به یک صفرابر قوی تبدیل کرده است.
کاربردهای شاتوت
در کشورهای جنوب شرقی آسیا و شمال آمریکا، از شاتوت فقط به عنوان یک میوه استفاده نمی‌کنند بلکه از آن در تهیه انواع کیک‌ها، تارت‌ها و پای‌ها کمک می‌گیرند و حتی شاتوت تازه را با یک تکه نبات یا کمی شکر، دم می‌کنند و این نوشیدنی خوشمزه را با کیک یا بیسکویت در وعده عصرانه‌شان می‌خورند. کشورهای شمال غرب آسیا هم شاتوت را خشک و پودر می‌کنند و آن را برای طعم دادن به انواع گوشت‌هایشان به کار می‌برند. شاتوت خشک می‌تواند جایگزین مناسبی برای قند در کنار چای روزانه هم باشد چون این میوه حاوی قند فروکتوز است و مصرف به اندازه آن مشکلی برای افراد مبتلا به دیابت به وجود نمی‌آورد. مربا و شربت شاتوت هم جزو خوراکی‌های محبوب بین مردم افغانستان، آذربایجان، ترکیه، سوریه و مصر و آب شاتوت خنک یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها بین ما ایرانیان و ساکنان کشورهای همسایه‌مان مانند ترکیه در این روزهای گرم تابستان است!
خواص شاتوت
* شاتوت سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است و مصرف به اندازه آن می‌تواند خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها را کاهش دهد.
* هر 100 گرم شاتوت، فقط 43 کیلوکالری انرژی دارد و از این نظر، جزو میوه‌های کم کالری محسوب می‌شود.
* این میوه حاوی نوعی آنتی‌اکسیدان است که از گرفتگی عروق و ابتلا به سکته قلبی جلوگیری می‌کند.
* سرشار از ویتامین ث (4/36 میکروگرم در هر 100 گرم) است که مصرف آن رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کند و می‌تواند جذب آهن را در بدن بالا ببرد.
بهتر است در صورت پایین بودن فشار خون از خوردن شاتوت به خصوص انواع نرسیده و ترش آن خودداری کنید زیرا این میوه می‌تواند تا حدی فشار خون را هم پایین بیاورد
* منبع خوبی برای دریافت پیش‌ساز ویتامین‌های A یعنی بتاکاروتن محسوب می‌شود و به همین دلیل گزینه مناسبی برای حفظ شادابی پوست و سلامت چشم‌هاست. یک نوع کاروتنوئید بسیار مفید به نام زآگزانتین هم در شاتوت وجود دارد که می‌تواند از ابتلای زودرس به تاری دید جلوگیری کند.
* آهن بالای موجود در شاتوت (1/85 میلی‌گرم در هر 100 گرم) آن را به یک میوه مناسب برای خانم‌ها که معمولاً از کمبود آهن رنج می‌برند، تبدیل کرده است.
* در این میوه مواد معدنی مفیدی مانند پتاسیم، منگنز و منیزیم وجود دارد. پتاسیم می‌تواند سرعت ضربان قلب و فشار خون را در بدن تنظیم کند و منگنز و منیزیم در تنظیم میزان هورمون‌ها و آنزیم‌های بدن نقش بسزایی دارند.
چرا شاتوت سیاه است؟
یکی از مفیدترین و مغذی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در شاتوت، آنتوسیانین نام دارد که باعث سیاه شدن رنگ (ارغوانی بسیار تیره) شاتوت رسیده می‌شود. دانشمندان و متخصصان تغذیه به این نتیجه رسیده‌اند که این آنتی‌اکسیدان، بیشترین و پررنگ‌ترین نقش را در پیشگیری از سرطان، ابتلا به پیری زودرس، بیماری‌های عصبی، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی و دیابت در بدن ما ایفا می‌کند. به همین دلیل به تمام افراد توصیه می‌شود برای دریافت آن، حتماً شاتوت را به صورت کاملاً رسیده بخورند تا به مقدار کافی از آنتوسیانین آن بهره‌مند شوند.
توت‌ها
شاتوت و تقویت حافظه
میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی و شاتوت می‌تواند در حفظ توانایی‌های ذهنی افراد در سالمندی موثر باشد. بر اساس تحقیقات جدیدی که در این زمینه انجام شده است، مصرف نوعی از توت‌ها مانند توت‌فرنگی یا شاتوت که حاوی فلاونویید است می‌تواند کاهش توانایی‌های ذهنی در زنان سالمند را تا 2.5 سال به تأخیر اندازد.
زنانی که هر هفته دو بار میوه‌هایی مانند شاتوت یا توت‌فرنگی را در برنامه غذایی روزانه خود قرار می‌دهند دیرتر با مشکل فراموشی و کاهش توانایی‌های ذهنی مواجه می‌شوند. به این ترتیب تنها با استفاده از تغییرات جزئی در برنامه غذایی افراد می‌توان بسیاری از مشکلات دوران سالمندی را که محدودیت‌هایی به همراه دارد به تأخیر انداخت.
در این تحقیق گروهی 120 هزار نفره از پرستاران در سنین 30 تا 55 سال شرکت کردند و از نظر برنامه تغذیه‌ای و مصرف میوه‌های مختلف در برنامه غذایی روزانه مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد با افزایش مصرف توت‌فرنگی و شاتوت، مواجه شدن با مشکلاتی نظیر فراموشی و زوال عقل به میزان قابل توجهی به تأخیر می‌افتد.
به طور کلی می‌توان گفت مصرف میوه‌ها و مواد غذایی که حاوی مقادیر قابل توجهی از ترکیباتی مانند آنتوسیانین و فلاونویید باشد می‌تواند تأثیر مهمی در بهبود عملکرد حافظه داشته باشد و انواع توت به عنوان منبعی از این ترکیبات، در دستیابی به این هدف به افراد کمک می‌کند. آنتوسیانیدها موادی هستند که به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی عمل کرده و با محافظت از ساختمان سلول‌های بدن مانع از تخریب اکسیدان‌ها و آسیب‌دیدگی سلول‌های بدن می‌شوند.
پنج نکته طلایی
1. برای از بین بردن لکه شاتوت، کافی است آن را با محلولی از آب سرد، پودر صابون و جوش شیرین بشویید و لباس لک شده را برای خشک شدن در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهید.
2. برای شستشوی شاتوت بهتر است آن را چند دقیقه در یک ظرف پر از آب بریزید و ابتدا با دستتان کمی به سمت پایین فشار دهید و کمی از آب روی ظرف را خالی کنید و سپس شاتوت را از روی آب بگیرید و داخل سبد بریزید و آبکشی کنید.
3. چون شاتوت پوست خارجی ندارد، امکان باقی ماندن سموم شیمیایی روی آن زیاد است بنابراین بهتر است به بچه‌های زیر 5 سال و افرادی که مشکلات گوارشی یا نقص سیستم ایمنی بدن دارند، شاتوت ندهید.
4. بهتر است در صورت پایین بودن فشار خون از خوردن شاتوت به خصوص انواع نرسیده و ترش آن خودداری کنید زیرا این میوه می‌تواند تا حدی فشار خون را هم پایین بیاورد.
5. فراموش نکنید که امکان نگه داشتن شاتوت به صورت فریز شده تا 2 ماه و در یخچال تا 4 روز وجود دارد.
منابع:
هفته نامه سلامت – شماره 403
جام جم – پرنیان قربانپور
