در مطالب قبلی در مورد اثرات زیان بار استفاده‌ ی بی‌ رویه‌ ی مکمل‌های دارویی بر سلامت انسان صحبت کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر منابع دارویی مواد مغذی به مقدار زیاد و طولانی استفاده شوند، می ‌توانند مسمومیت و عوارض ناگواری ایجاد نمایند.

همچنین درمورد اختلالات ناشی از مسمومیت منابع دارویی ویتامین‌های A  و D  صحبت شد. در این مقاله مضرات استفاده‌ی بی ‌رویه از منابع دارویی سایر ویتامین‌ها و املاح مورد بررسی قرار می‌ گیرد.

ویتامینE

ویتامین E  از دیگر ویتامین‌های محلول در چربی است. این ویتامین به ‌طور طبیعی در جوانه‌ها  (غلات و حبوبات)، غلات سبوس‌ دار  و روغن‌های گیاهی  وجود دارد.

ویتامینE از ویتامین‌های ضروری برای انسان است و موجب سلامت و استحکام غشاهای سلولی و محافظت سلول می ‌شود. این ویتامین جزو ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان می‌ باشد و در پیشگیری از بروز سرطان و بیماری‌های قلبی- عروقی موثر می‌ باشد. اثرات ویتامینE در پیشگیری از بیماری‌های دیگری نیز به اثبات رسیده است.

مسمومیت حاصل از مصرف زیاد ویتامین E ، کمتر از سایر ویتامین‌های محلول در چربی است، زیرا بدن انسان قادر به تحمل مقادیر بالای این ویتامین است، ولی چنانچه ویتامینE در مقادیر خیلی بالا و به صورت قرص، کپسول یا فرم‌های تزریقی مصرف شود، باعث مسمویت ویتامینی در بدن می شود.

عوارض حاصل از مصرف خیلی زیاد مکمل ویتامین E :

– مانع استفاده‌ی بدن از سایر ویتامین‌های محلول در چربی می‌ شود. بنابراین ممکن است انسان در معرض کمبود سایر ویتامین‌های محلول در چربی قرار گیرد.

– با رسوب کلسیم  در استخوان‌ها اختلال ایجاد می ‌کند.

– موجب اختلال در ذخیره‌ی ویتامین‌ A در کبد می شود و مقدار آن را کاهش می ‌دهد.

– می ‌تواند زمان انعقاد خون را نیز افزایش دهد.

مصرف منابع غذایی ویتامینE در حفظ سلامت انسان تأثیر مهمی دارد و چنانچه به مقدار زیاد مصرف شود، خطر مسمومیت و ایجاد عوارض و اختلالات ناشی از آن را ندارد. بنابراین بهتر است به جای مصرف منابع دارویی ویتامینE ، از منابع غذایی آن استفاده شود.

ویتامین B1

تیامین یا ویتامین B1  از ویتامین‌های محلول در آب است که در سلامت اعصاب نقش مهمی دارد و کمبود آن باعث ایجاد عوارض عصبی می ‌شود.

براساس تحقیقات، تزریق مقادیر بالای این ویتامین عوارضی از قبیل سردرد، تشنج ، ضعف عضلات، بی ‌نظمی در ریتم قلب (آریتمی قلبی) و واکنش‌های آلرژیک را ایجاد می ‌نماید. در حالی که استفاده از منابع غذایی سرشار از ویتامین B1 نه تنها در انسان عارضه‌ ای ایجاد نمی ‌کند، بلکه در حفظ سلامت و فعالیت سیستم عصبی نقش مهمی به عهده دارد.

ویتامین B3

نیاسین یا ویتامین B3  از دیگر ویتامین‌های گروه B می‌ باشد که در منابعی مانند گوشت کم‌ چرب، مرغ، ماهی، بادام‌ زمینی و مخمر یافت می ‌شود.

این ویتامین در سوخت و ساز مواد انرژی ‌زا نقش مهمی دارد. همچنین در تنفس داخل سلولی دخالت دارد.

مضرات استفاده‌ی مکرر از منابع دارویی نیاسین عبارتند از:

– عوارض آلرژیک، از قبیل گر گرفتگی

– تشدید جراحات بیماران مبتلا به زخم ‌معده

– تشدید عوارض آسم

– به جا گذاشتن اثرات سمی در کبد

– ایجاد اختلالات کبدی

ویتامین B6

یکی دیگر از ویتامین‌های گروه B، پیریدوکسین یا ویتامین B6  است که در سلامت اعصاب و نیز خون سازی موثر است.

این ویتامین در موادی مانند گوشت، غلات سبوس‌دار، سبزی‌ها و مغزها وجود دارد که با مصرف این مواد نیاز انسان به این ویتامین تامین می ‌گردد، ولیاستفاده‌ی زیاد و بی‌ رویه از منابع دارویی ویتامین B6 می ‌تواند به ایجاد عوارض عصبی همراه با اختلالات در راه رفتن، ضعف و بی ‌خوابی منجر شود.

اسید فولیک

اسید فولیک  از ویتامین‌های گروه B محسوب می شود و در خون ‌سازی تأثیر مهمی دارد. اگر مکمل این ویتامین به مقدار زیاد مورد استفاده قرار گیرد، ترکیبات غیرقابل جذبی با روی  تشکیل می‌ دهد، در نتیجه از جذب این عنصر جلوگیری می ‌کند و موجب دفع روی و عوارض کمبود این ماده‌ی معدنی در بدن می ‌شود.

ویتامین C

ویتامین C  که مانند ویتامین ‌های گروه B در آب محلول است در سلامت انسان اثرات مهمی دارد و در حفظ مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، استحکام بافت پیوندی، استحکام و سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و لثه موثراست.

این ویتامین در منابع گیاهی مانند سبزی‌ های برگ سبز و دیگر انواع سبزی مانند: گوجه ‌فرنگی،  فلفل سبز، فلفل دلمه ‌ای و نیز میوه‌هایی مانند مرکبات ، توت ‌فرنگی و کیوی  به مقدار قابل توجهی وجود دارد.

چون این ویتامین جزو ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان محسوب می‌ شود، در پیشگیری از سرطان موثر است.

چنانچه این ویتامین از طریق منابع غذایی جذب بدن شود، موجب حفظ سلامت انسان و افزایش مقاومت در برابر عفونت‌ها می ‌شود، ولیزیاده روی در مصرف منابع دارویی آن باعث ایجاد اختلالات گوارشی، اسهال، خطر ابتلا به سنگ اگزالات در مجاری ادراری و آدابتاسیون با مقادیر بالا (یعنی بدن به مقادیر بالای این ویتامین عادت می ‌کند و دیگر منابع غذایی پاسخگوی نیاز انسان به ویتامین C نخواهد بود) می ‌شود.

ادامه دارد…

برلیانت بزرگمهر- کارشناس‌ارشد تغذیه و رژیم درمانی