ویتامینD از ویتامین های محلول در چربی است که برای جذب کلسیم از روده و استحکام استخوان ها لازم است.

راه های دریافت ویتامینD :

1- از طریق تابیدن اشعه آفتاب( اشعه ماوراء بنفش) به پوست بدن:

در پوست انسان ماده ای به نام دهیدروکلسترول وجود دارد که پیش ساز ویتامینD است و در اثر تابیدن اشعه آفتاب به پوست، مراحلی را در بدن طی کرده و سرانجام در کلیه، به ویتامینD فعال تبدیل می شود.

2- از طریق غذا: مواد غذایی حاوی ویتامینD شامل: کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ ، خامه ، جگر، شیرهای غنی شده با ویتامینD، سرلاک و شیرخشک هستند.

3- می توان ویتامینD را به صورت سنتیتک ( یعنی مصنوعی یا ساختگی) نیز به بدن رساند.

غذای شیرخواران ممکن است حاوی مقادیر بسیار کمی ویتامینD باشد. شیر گاو حاویIU40(واحد بین المللی) و سبزیجات و میوه جات حاوی مقادیر بسیار ناچیز ویتامینD هستند. زرده تخم مرغ حاوی 400-120 واحد ویتامینD در هر گرم می باشد که منبع بسیار با ارزشی است. به اغلب شیر خشک ها ویتامینDرا در حد معقولی اضافه کرده اند.

عوامل ایجاد کننده کمبود ویتامینD :

1- قرار نگرفتن در معرض اشعه آفتاب ؛لازم به تذکر است که آفتاب باید مستقیم به پوست بتابد و اشعه ای که از پشت پنجره بتابد، فاقد اشعه ماورای بنفش است.

2- عدم استفاده از غذاهای حاوی ویتامینD مثل تخم مرغ:

3- رشد بسیار سریع کودک. برای مثال کودکان با وزن کم هنگام تولد ( کمتر از 2500 گرم) که پس از تولد رشد سریعی دارند و همچنین کودکان در دوران بلوغ که رشدشان بسیار سریع می شود، اگر ویتامینD را به مقدار کافی دریافت نکنند، ممکن است دچار کمبود این ویتامین شوند.

4. کودکانی که دارای بیماری های خاصی هستند، ممکن است به علت عدم جذب ویتامینD دچار کمبود این ویتامین شوند. به عنوان مثال در انواع بیماری هایی که با سوء جذب چربی همراه هستند.

همچنین داروهای ضد تشنج که در انواع صرع یا در تشنج های دیگر مصرف می شوند، مثل فنوباربیتال یا فنی توئین نیز به علت مداخله در متابولیسم ویتامینD، بیمار را در معرض کمبود این ویتامین قرار می دهد.

اثرات کمبود ویتامینD در بدن:

در اثر کمبود ویتامینD در بدن، بیماری نرمی استخوان( راشیتیسم یاRickets) ایجاد می شود.

وقتی در اثر کمبود ویتامینD، جذب کلسیم از روده ها متوقف شود، برای نگه داری سطح کلسیم خون در حد طبیعی، هرمونی به نام پاراتورمون از غده پاراتیروئید ترشح می شود. این هورمون، کلسیم را از استخوان ها برمی دارد و وارد خون می کند. از این رو سطح کلسیم خون در حد طبیعی باقی می ماند، اما فسفر که از طریق ادرار دفع می شود، در خون پایین می آید.

اثرات کمبود ویتامینD در بدن، چند ماه بعد ظاهر می شود. این علائم در کودکان شیرخواری که مادرانشان کمبود این ویتامین را دارند، در عرض 2 ماه پس از تولد ظاهر می شود؛ اما در بقیه موارد در اواخر سال اول و در حین سال دوم زندگی، علائم مزبور بروز می کنند. در سایر دوران کودکی( به جز سن شروع بلوغ) کمبود این ویتامین نادر است.

علائم کمبود ویتامینD :

– جعبه ای شکل شدن سر

– پیشانی برجسته

– دیربسته شدن ملاج یا فونتانل ها

– دیردندان درآوردن

– پوسیدگی زودرس دندان ها

– ضخامت مچ دست

– بد شکل شدن لگن( این مسئله در دخترها، بعدها سبب تنگی لگن شده و به ناچار باید از طریق سزارین زایمان کنند)

– پرانتزی شدن ساق پاها، تمای له شکستگی در استخوان ها و نافرمی در ستون فقرات، ساق پاها و لگن که سبب کوتاهی قد می شود؛

– دیرنشستن

– دیر به راه افتادن

تشخیص این بیماری بر اساس علائم بالینی، تاریخچه مصرف ویتامینD، انجام رادیوگرافی و آزمایش خون از نظر بررسی سطح کلسیم، فسفر و آنزیم آلکالان فسفاتاز صورت می گیرد.

عوارض این بیماری علاوه بر موارد بالا شامل: ابتلا به عفونت های تنفسی، عفونت های روده ای و سل ریوی می باشد. هم چنین کم خونی ناشی از فقر آهن در این افراد شایع است.

پیشگیری از کمبود ویتامینD :

1. تجویز ویتامینD با دوز روزانه 400 واحد از راه خوراکی

2. استفاده از زرده تخم مرغ بعد از سن 7 ماهگی

3. استفاده از آفتاب مستقیم که اگر روزانه به مدت 10-5 دقیقه به مناطق باز بدن مثل سر، صورت و دست ها از آرنج تا انگلشتان دست و زانو تا انگشتان پا بتابد، کافی است.