نویسنده: سعیده کافی
بررسی نقش ماه رمضان در ارتباط عاطفی اعضای خانواده
ماه رمضان که می‌رسد همه چیز رنگ عوض می‌کند. شهر رنگ تازه‌ای به خود می‌گیرد و آدم‌ها هم جور دیگری می‌شوند. براحتی می‌توان حضور رمضان را در کوچه و خیابان حس کرد. صبح تا ظهر، معمولی و تا حدی کشدار می‌گذرد. کسی به فکر صبحانه و ناهار نیست. فقط کار است و کار. ظهر که وقت نماز می‌شود، انگار روز تمام شده است. حالا همه در انتظار افطار لحظه شماری می‌کنند.
کم‌کم خیابان‌ها از حالت عادی خارج می‌شوند. یکی دو ساعت که از ظهر می‌گذرد، مسیرها به سمت منزل تغییر می‌کند برای صرف افطاری در کنار خانواده. هر چه به وقت افطار نزدیک‌تر می‌شویم، شتاب برای رسیدن به خانه بیشتر می‌شود.
صف طویل شهروندان برای سوار شدن به اتوبوس و تاکسی و مترو اگرچه در ظاهر چندان خوشایند نیست، اما پیام خوبی را با خود به همراه دارد: تلاش برای بودن در کنار خانواده و بر سر یک سفره. همان چیزی که در روزهای عادی کمتر اتفاق می‌افتد.
بسیاری از ما دوست داریم فرزندانمان بتوانند راه و روش درست زندگی کردن را بیاموزند. از این که هر کس در زندگی ساز خود را بزند، ناراحت می‌شویم و دوست داریم خانواده‌ای منسجم و هماهنگ با اهداف مشترک در زندگی داشته باشیم اما دنیای پر مشغله امروز بسیاری از فرصت‌ها را از ما گرفته است. یک خانواده معمولی را در نظر بگیرید.
هنوز تاریک و روشن است که پدر و فرزندان خانواده اگر اهل صبحانه باشند و به این وعده مهم غذایی اهمیت کافی بدهند، باشتاب و در حالی که برای رفتن حاضر می‌شوند.
چند لقمه‌ای خورده یا نخورده از منزل خارج می‌شوند: یکی در تلاش برای معاش و دیگری به دنبال کسب علم. به این مجموعه مادر را هم اضافه کنید اگر شاغل باشد. این تصویری است که در بسیاری از خانواده‌های امروزی دیده می‌شود. این خانواده تا شب و احیانا بر سر سفره شام فرصت دور هم بودن را نخواهند داشت.
اما این میز شام را دست کم نگیرید. درباره ارزش و اهمیت غذا خوردن اعضای خانواده در کنار یکدیگر زیاد شنیده‌ایم. کارشناسان، غذا خوردن اعضای خانواده را کنار هم یکی از راه‌های ایجاد صمیمیت و پیشگیری از بسیاری از مشکلاتی می‌دانند که می‌تواند گریبانگیر خانواده شود.
با این حال، میز شام بویژه اگر تلویزیون هم روشن و یکی از آن سریال‌های سرکاری در حال پخش باشد، مکان مناسبی برای تبادل اطلاعات و توضیحات و گفتگوهای مهم نیست، اما می‌توان آن را پلی دانست که راه را برای گفتگوهای مهم‌تر در فرصت‌های بعدی هموار می‌کند.
اینجا زمانی است برای برقراری ارتباطات چشمی با یکدیگر. این زمانی است که کمی با یکدیگر شوخی کنید و بخندید و مقدمات را برای صحبت‌های بعدی آماده کنید. این تبادلات پل‌های برقراری ارتباط بین والدین و نوجوانان را می‌سازد. بدون این مقدمات که میز شام برای شما مهیا می‌کند، سایر مذاکرات مهم رخ نخواهد داد.
ارتباط مستقیمی بین گفتگوهای کوتاه زمان شام و گفتگوهای بلند و طولانی که بعدها انجام خواهد شد، وجود دارد.
نویسنده کتاب هفت عادت خانواده‌های کامروا در این زمینه معتقد است یکی از راه‌های ساده هماهنگ کردن خانواده، برپایی سفره یا میز غذاست که همه دور آن جمعند. نشستن کنار یکدیگر بر سر سفره یا میز شام می‌تواند به یک جلسه مهم خانوادگی تبدیل شود.
در این زمان شما می‌توانید با یکدیگر گپ بزنید، شوخی کنید، درباره مسائل و وقایع مهم روز تبادل نظر کنید و با گفتگو درباره مسائل مورد علاقه کودکان و نوجوانان فاصله بین نسل‌ها را تا حد زیادی کوتاه کنید.
چنانچه شام در محیطی شاد صرف شود می‌تواند نقش حیاتی برای هر خانواده داشته باشد. یک شام خوب بچه‌ها و همسر را بر سر سفره‌ای فرا می‌خواند که نشاندهنده نظم و هماهنگی اعضای خانواده است.
نتایج چندین بررسی حاکی از آن است که وقتی پدر و مادر بنا به عادت در وعده‌های منظم با نوجوانانشان غذا می‌خورند، احتمال این که فرزندانشان در سنین بالاتر به سیگار یا مواد مخدر گرایش پیدا کنند بسیار کمتر است.
مارلا ایزن برگ، پژوهشگر اصلی بخش سلامت و طب نوجوانان در دانشگاه مینسوتا در آمریکا معتقد است: 60 درصد از خانواده‌هایی که با هم غذا می‌خورند تقریبا به لحاظ تاثیر این کار روی دانش‌آموزان نوجوان، همان بازدهی را داشتند که انتظار آن می‌رفت.
مطالعات دیگری نشان داد درصد مصرف مواد مخدر سبک و کشیدن سیگار و حتی دزدی‌های خرد میان دانش‌آموزان که با خانواده و دور هم شام یا عصرانه و دیگر وعده‌های غذایی را صرف می‌کنند، به میزان قابل توجهی پایین‌تر است چون با وجود برنامه‌های خانوادگی، احتمال فعالیت‌های پس از مدرسه و داشتن زمان آزاد بیشتر در خارج از منزل، کاهش می‌یابد.
با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهند فقط نیمی‌از نوجوانان شامشان را به طور منظم با والدینشان می‌خورند. از نتایج دیگر بررسی‌ها این که نوجوانانی که با خانواده شام نمی‌خورند 4 برابر بیشتر از دیگران در معرض مشکلات عاطفی و روانی قرار می‌گیرند، بنابراین به گمان کارشناسان خانواده، رازی در میز شام نهفته است.
فضای شاد همراه با صحبت درباره مسایل روز می‌تواند کلاسی باشد که از هر جمله آن می‌توان درسی آموخت. با خواندن دعا و شکر برای نعمت‌های خدادادی می‌توانیم روح تازه‌ای در فضای خانه بدمیم. وقتی که با هم جمع هستیم می‌توانیم ایده‌ها و شنیده‌های روزمان را در اختیار یکدیگر بگذاریم و از این طریق، مهارت‌های ذهنی اعضای خانواده را تقویت کنیم.
سفره یا میز شام بهترین فرصت است. غذای خوب، همراهی خوب و بحث خوب سنت پسندیده شام خانوادگی را شکست ناپذیر خواهد کرد.
با تدارک غذاهای اصیل ایرانی که پیش از این مختص شام بود، می‌توانیم علاوه بر غذای جسم، خوراکی ویژه برای روح و روان تک‌تک اعضای خانواده فراهم آوریم و این روش صرفا یکی از 7 عادت خانواده‌های کامرواست.
غذا خوردن دور هم می‌چسبد
اگر باز هم انگیزه لازم برای غذا خوردن با خانواده را پیدا نکرده‌اید بد نیست بدانید بر اساس مقاله‌ای که در سایت تبیان آمده است غذاخوردن کنار افراد خانواده، مفهومی فراتر از رفع گرسنگی دارد. اگر فکر می‌کنید فرزند نوجوانتان ترجیح می‌دهد تنها غذا بخورد، اشتباه می‌کنید.
بررسی و مطالعه‌ای که سال 2006 انجام شد، نشان داد والدین و فرزندان هر دو از غذاخوردن در جمع خانواده لذت می‌برند و احساس خوبی در این باره دارند. غذاخوردن با افراد خانواده، موجب می‌شود کمتر بیرون از خانه غذا بخورید. غذاهای آماده و فست‌فود که اغلب چرب، شور و حاوی مواد افزودنی‌اند را کمتر مصرف کنید.
نتایج مطالعه‌ای که در سال 2004 انجام شد، نشان داد بین الگوی غذاخوردن و اختلالات غذا خوردن در دختران و پسران رابطه معنی‌داری وجود دارد. پرخوری، رفتارهای بدغذایی، وزن نامناسب و رژیم‌های مکرر و ناموفق، همه از عوارض اختلالات خوردن است. با رعایت نکات زیر می‌توان نوجوانان را از این آسیب‌ها و عوارض دور نگه داشت.
بکوشید بیشتر وعده‌های غذایی را کنار افراد خانواده میل کنید؛ در صورتی که این امکان وجود ندارد، سعی کنید حداقل یک بار در طول روز و بیشتر روزهای هفته دور هم غذا بخورید.
به موضوع غذاخوردن دور یک میز اهمیت دهید. اگر لازم بود برای جمع‌شدن همه افراد منتظر بمانید و در شرایط و مواقع بحرانی با هم بودن را به غذاخوردن در ساعت و زمان مشخص ترجیح دهید.
محیط مناسب و فضای شاد و مثبتی برای جمع‌شدن افراد خانواده دور یک میز فراهم کنید. برای بچه‌ها بشقاب و لیوان و ظروفی با طرح و رنگ مورد علاقه‌شان بخرید.
مطالعه دیگری که سال 2003 انجام شده است هم نشان داد، نوجوانانی که با والدینشان شام می‌خورند، بیشتر سبزی و میوه مصرف می‌کنند و رفتارهای غذایی سالم‌تری دارند.
این نشان می‌دهد بچه‌ها از رفتارهای غذایی والدینشان الگوبرداری می‌کنند و مشاهده رفتارهای سالم غذایی مانند مصرف میوه و سبزی از سوی والدین بیشتر از این‌که به‌طور مستقیم به آنها بگویید سبزی و میوه بخورند در آنها تاثیر می‌گذارد.
فضای مثبت، در کنار هم بودن
فواید این‌که همه افراد خانواده دور یک میز یا دور یک سفره جمع شوند و با هم غذا بخورند، حتی از تغذیه سالم هم فراتر است. این کار کیفیت بودن افراد خانواده در کنار هم را بیشتر و به تحکیم و تقویت روابط خانوادگی کمک می‌کند.
بعضی والدین بیشتر از این‌که به نحوه و چگونگی غذاخوردن فرزندانشان توجه کنند، به ارزش و مقدار غذا توجه می‌کنند؛ غافل از این‌که بچه‌ها به احساس و فضای مثبت غذاخوردن با خانواده نیاز دارند و سبک و نحوه غذاخوردن به اندازه ارزش غذایی آنچه می‌خوریم، اهمیت دارد.
احساس لذت و رضایت، شادابی و نشاط، تغذیه سالم و وزن متناسب، یاد گرفتن آداب غذا خوردن، گفتگو درباره اتفاقات و اطلاع از برنامه‌های روزانه تک‌تک افراد خانواده همه از فواید غذاخوردن افراد خانواده دور یک میز است.
غذاخوردن افراد خانواده در کنار هم برای همه افراد خانواده لذتبخش و مفید است، اما این لحظات در ذهن بچه‌ها خیلی زیبا و به‌یادماندنی‌تر است.
روا‌ن‌شناسان کودک توصیه می‌کنند کودک را از 2سالگی کنار سفره بنشانید، حتی اگر کودک نمی‌تواند زمان طولانی بنشیند، او را برای 5 دقیقه هم که شده، کنار سفره بنشانید تا آداب غذاخوردن در کنار سفره را یاد بگیرد.
فرصت طلایی رمضان
اگر تاکنون به روستاها یا شهرهای کوچک سفر کرده باشید حتما متوجه شده‌اید که در آنجا شهر و روستا خیلی زود تعطیل می‌شود و مردم در ساعات اولیه شب راهی منازل خود می‌شوند بنابراین فرصت بیشتری را کنار یکدیگر می‌گذرانند. این که در شهرهای بزرگ نیز چنین اتفاقی رخ دهد یک رویای دست‌نیافتنی است، اما برای ما شهرنشینان ماه رمضان یک فرصت طلایی است.
شاید در هیچ زمان دیگری مانند وقت افطار اعضای خانواده برای رسیدن به خانه و نشستن دور یک میز یا سفره تلاش نمی‌کنند. ترافیک سنگین شبانگاهی و شتاب شهروندان در ساعات نزدیک به اذان مغرب گواه این مدعاست.
سفره افطار و سحر‌های ماه رمضان یکی از فرصت‌های طلایی است که برای خانواده‌های پرمشغله امروزی که گاه حتی وعده غذایی شبانه را نیز نمی‌توانند کنار هم بگذرانند، تنها یک ماه در سال ایجاد می‌شود.
چه خوب بود اگر سریال‌های تلویزیونی در ماه رمضان با فاصله‌ای حداقل 30دقیقه‌ای پس از اذان پخش می‌شد، چون خانواده‌ها می‌توانستند از این فرصت به دست آمده استفاده بهتر و مفیدتری داشته باشند.
