خانم های باردار باید برای روزه گرفتن ابتدا باید با پزشک خود مشورت کرده و در صورت مجاز بودن، روزه بگیرند.

یکی از پرسش‌هایی که در روزهای ماه مبارک رمضان پیش می‌آید، این است که آیا زنان باردار می‌توانند روزه بگیرند؟ آیا روزه‌داری برای مادر یا جنین عارضه‌ای دارد و اصولا با رعایت چه شرایطی مادر باردار می‌تواند روزه بگیرد؟

دکتر ثریا عالمی، جراح و متخصص بیماری های زنان و زایمان درباره روزه داری در زنان باردار می گوید:

«بارداری شرایط ویژه ای برای مادر ایجاد می کند، از جمله این که با تغییر هورمون ها، سیستم گوارشی تغییر می کند به گونه ای که تحمل حجم زیاد غذا برای برخی مادران دشوار می شود.

به این ترتیب مادران برای تامین انرژی مناسب باید تعداد کم غذا را به دفعات و با فواصل کم مصرف کنند تا میزان انرژی لازم دوران بارداری که حدود 300 کیلوکالری در روز، بیش از رژیم یک زن غیرباردار است، تامین کنند.

البته مقداری از این انرژی اضافی، با استراحت و کاهش تحرک مادر بویژه در ماه های آخر بارداری تامین می شود.

مسأله، دیگر تغییر گوارشی و مشکلاتی است که بویژه در سه ماهه اول بارداری رخ می دهد و به حالت تهوع و استفراغ منجر می شود، طوری که بسیاری از مادران در این دوران دچار سوءتغذیه و کاهش وزن می شوند و نیاز به بستری در بیمارستان پیدا می کنند.
در سه ماهه اول بارداری که مهم ترین زمان رشد و نمو سلول های عصبی است، چنانچه جنین با کمبود تغذیه ای مواجه شود، احتمال بیماری های سیستم عصبی و مغزی افزایش می یابد

گرسنگی طولانی گاهی خود را با وجود کتون در خون و ادرار نشان می دهد که این ماده سمی برای مادر و جنین هر دو خطرناک است.

بدن به گونه ای تنظیم شده که عمدتا از گلوکز (قند) برای تغذیه سلول ها استفاده می کند و زمانی که تغذیه انجام نشود تا هشت ساعت کبد با ذخیره موجود، این نیاز را بر طرف می کند، اما پس از این زمان از منابع انرژی دیگر مثل پروتئین و چربی برای رفع نیازهای سلول ها استفاده می شود.

در مادر باردار، پروتئین نقش مهمی در رشد و نمو جنین دارد؛ بنابراین در شرایط گرسنگی طولانی و مصرف پروتئین برای تامین نیاز انرژی بدن، جنین با کمبود پروتئین مواجه می شود.

تحقیقات نشان می دهد در مادرانی که دچار سوءتغذیه بوده اند، نوزادان با وزن پایین تری متولد شده اند. در نوزادانی هم که با وزن پایینی متولد شده اند، احتمال بیماری به نام سندرم متابولیک زیاد است.

این کودکان در بزرگسالی دچار فشار خون بالا، ناتوانی در تحمل گلوکز و دیابت، افزایش چربی خون (تری گلیسیرید)، تنبلی تخمدان و چاقی می شوند. احتمال اختلالات تنفسی در این افراد وجود دارد. این مساله بویژه در کسانی رخ می دهد که در ماه های آخری که در رحم مادر بوده اند با کمبودهای تغذیه ای مواجه شده باشند.

اما در سه ماهه اول بارداری که مهم ترین زمان رشد و نمو سلول های عصبی و مغزی است، چنانچه جنین با کمبود تغذیه ای مواجه شود، احتمال بیماری های سیستم عصبی و مغزی و بیماری روانی شیزوفرنی افزایش می یابد.

از طرفی مادر در دوران بارداری بویژه سه ماهه سوم که جنین بیشترین افزایش وزن را دارد، به شدت نیاز به کلسیم و آهن و دیگر مواد معدنی و ویتامین ها دارد. همین طور باید به میزان کافی کالری دریافت کند تا سلامتش برای زمان زایمان و پس از آن در دوران شیردهی حفظ شود.»
در صورتی که زنان باردار در طول بارداری تهوع و استفراغ داشته باشند، روزه داری برای آنها مناسب نیست

دکتر سید سهیلا عارفی، متخصص زنان و زایمان عنوان کرد:

«خانم های باردار باید برای روزه گرفتن ابتدا باید با پزشک خود مشورت کرده و در صورت مجاز بودن، روزه بگیرند.

در صورتی که زنان باردار در طول بارداری تهوع و استفراغ داشته باشند، روزه داری برای آنها مناسب نیست.

همچنین زنان بارداری که دچار دیابت حاملگی می شوند، نمی توانند روزه بگیرند.

کم آبی بدن در سه ماه آخر بارداری باعث شروع شدن دردهای زودرس زایمان می شود.

در صورتی که در طول روزه داری خانم های باردار دچار سرگیجه و ضعف شدند، حتماً برای ادامه روزه خود با پزشک خود مشورت کنند.»

دکتر اشرف آل یاسین، متخصص زنان و زایمان با اشاره به مطالعات انجام شده در زمینه روزه داری زنان باردار گفت:

«در سه ماهه اول و سوم بارداری، روزه داری توصیه نمی شود، در حالی که در سه ماهه دوم بارداری و تحت نظر پزشک متخصص، روزه گرفتن منعی ندارد.

به دلیل طول مدت بارداری و از آنجایی که یک سوم بارداری ها در ماه رمضان اتفاق می افتد، روزه داری در این دوران از اهمیت بالایی برخوردار است و طبق احادیث در صورتی که روزه گرفتن برای زن باردار خطر داشته باشد و یا در ماه های پایانی موجب کاهش شیر شود، روزه داری توصیه نمی شود.

در هشت هفته اول بارداری به دلیل تشکیل سلول های مغزی جنین، بهتر است روزه گرفته نشود و همچنین کمبود قند در این زمان به شدت روی رشد عمومی جنین موثر است و این امر به خصوص در فصولی که مدت روزه داری طولانی است، از حساسیت بیشتری برخوردار است.

روزه داری معمولا در سه ماه دوم مشکلی ایجاد نمی کند، به خصوص اگر قبل از بارداری به متخصص تغذیه مراجعه شود و در کنار استراحت در وعده افطار و سحر، تغذیه مناسب با وزن و شرایط زن باردار فراموش نشود. در سه ماه سوم و نزدیک شدن به زمان زایمان، بیشترین تغذیه جنین از گلوکز بدن مادر است.

در این زمینه نیز تحقیق زیادی انجام نشده است ولی شواهد نشان می دهد روزه داری سبب افزایش برداشت از ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش ترکیبات کتونی در خون مادر می شود، این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین می شود و به سیستم عصبی او آسیب می رساند.
مادران در شش ماه اول پس از زایمان نیز که تنها منبع تغذیه ای نوزاد شیر مادر است اقدام به روزه داری نکنند

در صورتی که میزان کالری مورد نیاز زنان باردار بر اساس وزن، قد و سن حاملگی آنها توسط کارشناس تغذیه بررسی شود و این مقدار با وعده های سحری و افطار تامین شود و در صورت نداشتن بیماری خاص، روزه گرفتن منعی ندارد.

همچنین در شش ماه اول شیردهی و به دلیل وابستگی نوزاد به شیر مادر بهتر است روزه گرفته نشود. در این مورد نیز اختلاف نظر وجود دارد، ولی در بیشتر موارد امکان ایجاد اختلال وجود دارد.

در بررسی های متعدد، زنان حامله با وزن کمتر از 50 کیلوگرم و در صورت داشتن بیماری هایی مانند دیابت، کم خونی و فشار خون بالا بهتر است روزه نگیرند.»

دکتر افسانه تهرانیان، متخصص  زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید:

«به مادران باردار توصیه می شود در سه ماهه سوم بارداری روزه نگیرند.

بانوان باردار باید با توجه به شرایط خود و نیز مدت زمان روزه داری اقدام به گرفتن روزه های خود کنند.

به این افراد توصیه می شود در صورت احساس ضعف و گرسنگی از گرفتن روزه خودداری کنند. در طول روزه داری در زمان های سحر و افطار از مواد پروتئینی، سبزیجات و میوه جات تازه  و غلات استفاده کنند.

شایان ذکر است مادران همچنین در شش ماه اول پس از زایمان نیز که تنها منبع تغذیه ای نوزاد شیر مادر است اقدام به روزه داری نکنند.

در هر حال به مادران باردار و شیرده توصیه می شود، بسته به شرایط خود اقدام به روزه داری کنند.»

منابع:

جام جم

باشگاه خبرنگاران

ایسنا

روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران