مهمترین کارکرد حجاب چیست؟

الف) طرح مسئله
هرسیستم و نظامی، به واسطه خروجی خود شناخته شده و با تبیین کیفیت آن، می توان استفاده از سیستم را تبلیغ نمود. در واقع، بهتری و برتری محصول یک سیستم، بیانگر بهتری و برتری آن سیستم است. در ارتباط با سیستم های دینی نیز همین قاعده جاریست. به عبارت دیگر، به منظور تبیین برتری سیستم های دینی، می بایست برتری خروجی آن را به اثبات رساند.
به مطلب زیر توجه کنید:
بنابر نقل روزنامه زمان ترکیه، یک محقق زن مسیحی آمریکایی به نام خانم هایلی ولدت که برای بررسی جایگاه مسلمانان جامعه آمریکا به ترکیه سفر کرده بود، پس از رو به رو شدن با ممانعت مسئولان دانشگاه استانبول از ورود همراه محقق محجبه خود به دانشگاه، تصمیم به بررسی اوضاع زنان محجبه مسلمان گرفت. وی که درچارچوب این پروژه با مرکز تحقیقات ابن خلدون دانشگاه واشنگتن همکاری می کرد، اقدام به استفاده از روسری و مانتو کرده و به شهرهای مختلف آمریکا سفر کرد تا واکنش مردم را در قبال پوشش جدید خویش ارزیابی کند. وی در خلال سفر خویش به ترکیه همچنین با بانوان مسلمان عضو حزب عدالت و توسعه و فعالیت های اجتماعی و سیاسی آنان از نزدیک آشنا شد. وی می گوید: در خاتمه بررسی های خود به این نتیجه رسیده که زنان محجبه مسلمان به پوشش اسلامی خویش افتخار می کنند. وی همچنین زنان محجبه مسلان را « انسان هایی با شخصیت قوی» توصیف می کند. (1)
راستی! دخر دانشجوی مراحل قبل را به یاد دارید؟ نگران نباشید! به لطف خدا از آن معرکه و مهلکه نجات یافت.
می پرسید چرا؟! شاید به خاطر قولی که به محبوب خود دارد. قول انتخابی دوباره و شروعی برتر… . او حالا احساس بهتری از زندگی دارد. بهترین احساس را… .

ب) پاسخ پیشنهادی
حجاب زن در فهم عرفی یعنی این که: زن در معاشرت با مردان، اندام و زیبایی های جذب کننده خود را پوشانده و جلب توجه نکند.
یعنی: رابطه او با دیگران، رابطه انسانی باشد و نه رابطه جنسیتی.
اما با توجه به آنچه بیان شد و از منظری دقیق تر، حجاب یعنی: ابزار کنترل و جهت دهی به تمایلات و گرایش های درونی. به همین دلیل حجاب، نقش عمده ای را در فراهم نمودن زمینه تمرکز فکری و روحی، برای پرداختن به امور اساسی در زندگی بر عهده دارد. روح بشر تحریک پذیر بوده و نیاز به مهارسازی دارد و در صورت عدم توجه به این امر، تعادل را در درون و بیرون از خود از بین می برد. حجاب، ابزاری برای متعادل سازی روحی، ایجاد بهداشت روانی در اجتماع و تعادل نیروها در محیط کار است.
واقعا چگونه یک زن یا حتی یک مرد، با پوششی نامناسب، می تواند از دیگران انتظار داشته باشد که با براساس شخصیت انسانی اش و به شکل محترمانه رفتار کند؛ در حالی که با بد حجابی خود، مستقیماً به دیگران می گوید: مجذوب جنسیت و زیبایی اندام من باشید، نه شخصیت و جایگاه من!!! باید توجه داشت که جامعه، محل کار و تمرکز فکری و رفتاری است، نه موقعیتی برای لذت گرایی های شخصی. به طور خلاصه:
حجاب یعنی: کنترل آگاهانه احساس و
کنترل آگاهانه احساس یعنی: موفقیت در تصمیم گیری های پایدار زندگی.
از مجموع آن چه بیان شد، دانستیم: اگر می خواهیم کیفیت برتر در زندگی را تجربه کنیم، باید مهارت مدیریت احساس را به دست آورده و دو روحیه حیا و عفت که از عمده ترین ابزار های مدیریت احساس هستند را در خود تقویت نماییم. برای تحقق این امر نیز توجه به پوشش مناسب از ضروریاتست. همچنین با تمرین برای تقویت این دو روحیه به وسیله پوشش مناسب، می توان به زندگی هوشمندانه، سالم و توأم با موفقیت و تعالی دست یافت. آن چه برای هر انسانی مطلوب و خواستنی است.
همچنین دانستیم: نقطه مرکزی تحول در زندگی، مواقع تصمیم گیری و انتخاب است. زیرا در چنین مواقعی است که الگو های فکری و رفتاری بروز و ظهور می یابند. عادت عموم مردم آنست که بر اساس احساس و تمایل آنی خود نسبت به موضوع، تصمیم گیری کنند. این عادت، سرچشمه حکومت نفس و نفسانیات بر زندگی بشریت و ابزار اصلی شیطان است. استفاده از کلماتی مانند: دلم می خواهد، خوشم می آید، دوست دارم و…، هنگام سوال از علت یک تصمیم، نشانه هایی از این حکومت شیطانی است. برای تغییر این عادت، باید هنگام تصمیم گیری و اقدام برای بروز یک رفتار، لحظه ای توقف کرده و از خود بپرسیم:
آیا این تصمیم، این انتخاب، این رفتار یا این احساس، مطابق با عدل شبکه ای هست؟
اگر کسی بپرسد: چرا این کار را انجام دادی؟! آیا من می توانم بگویم: زیرا عقل و نه احساس منفعت آن را برای جسم و روح و فکر و جامعه و ابدیت من تشخیص داده است؟
اگر پاسخمان به این سوال ها مثبت است، مهارت تصمیم گیری شبکه ای و در نتیجه مدیریت احساس را به دست آورده ایم. در این صورت است که احساس حضور در برابر کل هستی و خالق قادر و عالم آن، روز به روز در ما تقویت خواهد شد. احساسی که در نتیجه آن، کمال، تعالی، برتری و موفقیت حقیقی را تجربه خواهیم کرد.
با توجه به همه این مطالب، در دین مبین اسلام، تأکید فراوانی بر مسئله حجاب و رعایت حدود آن شده است.
تمام فقهاء مجتهدین، با وجود اختلاف نظرهایی که در برخی از موارد با یکدیگر دارند، همگی بر این که حجاب از واجبات بوده و حداقل قطعی آن، پوشاندن کامل موهای سر و گردن و برجستگی های بدن است، اتفاق نظر دارند.
عبارات زیر را که در رساله توضیح المسائل تمام مراجع آمده است ملاحظه کنید:
نمایان بودن موهای سر، زیر چانه، گردن، گوش ها، سینه، بازوان، دست ها تا مچ، شکم و پاها تا نوک انگشتان، برای خانم ها حرام بوده و باید این مواضع را از نا محرم بپوشانند و فقط نمایان بودن صورت بدون آرایش و از مچ دست تا انگشتان بدون زینت، اشکال ندارد و پوشیدن لباس ها و جوراب هایی که بدن نما هستند حرام است. (2)
ممکن است پرسیده شود: آیا حجاب در اسلام، یک حکم صریح قرآنی و روائی یا حاصل اجتهاد فقهاء؟! پاسخ این سوال را خودتان ببینید:
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذ?لِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلاَ یُؤْذَیْنَ وَ کَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً (59) (3)
ای پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مومنین این مطلب را ابلاغ کن که: چادر های خود را طوری به سر کنند که جلوی آن باز نشود. فلسفه این حکم این است که با این گونه چادر سر کردن، معلوم می شود اهل عفاف و صلاح هستند و در نتیجه مورد آزار و اذیت قرار نمی گیرند.
وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى? جُیُوبِهِنَّ . (4)
ای پیامبر! به زنان مومن این مطلب را ابلاغ کن که: به نامحرم نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران محافظت کنند و زیبایی هایشان را آشکار نکنند و البته باید که روسری های خود را بلند بگیرند تا سینه هایشان را بپوشاند.
إِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعاً فَسَْئلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذ?لِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ. (5)
ای مومنین! وقتی با زنان نامحرم(6) کاری دارید، از پس پرده با آن ها گفتگو کنید. این برای پاک ماندن قلب های شما و آنان بهتر است.
تمام مفسرین شیعه و سنی، بر اساس آیات فوق، حجاب را از احکام روشن و قطعی اسلام دانسته اند.
پس از آیات قرآن کریم، تعابیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام را نیز ببینید:
نَهَی النَبِیُّ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ و آلِهِ أَن تَلبَسَ المَرأَه أَذَا خَرَجَت ثَوباً مَشُهُوراً. (7)
پیامبر، زنان را از این که هنگام خروج از خانه، لباسی جذاب و چشم گیر بپوشند نهی کرده است.
عَلَیکُم بِاصَّفِیقِ مِنَ الثِّیَابِ فَأَنَّ مَن رَقَّ ثَوبُهُ رَقَّ دِینُه. (8)
لباس هایی که خوب بدن را می پوشانند؛ چرا که هر لباسش نازک و بدن نما شود، اعتقاداتش نیز ضعیف خواهد شد.
همچنین ممکن است تصور شود حجاب حکمی مختص به دین اسلام بوده و در سایر ادیان، خبری از آن نیست. آن چه در پی می آید، برخی از تعالیم سایر ادیان، در ارتباط با حجاب و پوشش زن است:
توصیه ی زرتشت به پسران و دخترانی که می خواستند با هم ازدواج کنند: « ای دخترانی که می خواهید شوهر کنید و ای دامادها! با استفاده از غیرت در زندگی، پاک منشی بجویید. »
در کتاب اوستا که کتاب مقدس زرتشتیان است، این گونه آمده است:« همگی سر را می پوشانیم و همگی به در گاه تو نماز می کنیم. » (9)
در دین یهود، اگر زنی بدون پوشاندن سر، در انظار ظاهر شود، شوهرش حق دارد او را بدون پرداخت مهریه طلاق دهد. » (10)
در تورات، کتاب مقدس یهودیان این گونه آمده است: « خداوند، دختران صهیون را به جهت این که با گردن افراشته و غمزه های چشم، راه می روند و با ناز می خرامند و زینت های خود را آشکار می کنند، مجازات خواهد کرد و سر آن ها را بی مو و بوی بدن آن ها را متعفن و در عوض زیبایی، سوختگی بر صورت آن ها خواهد انداخت. » (11)
در انجیل، کتاب مقدس مسیحیان آمده است: « برای زنان شرم آور است که با سر برهنه در اماکن عمومی ظاهر شوند. پوشش گیسوی زنان این معنی را به همراه دارد که او زیبایی اش را تنها برای چشمان همسرش نگاه داشته است. » (12)
و بالاخره آن که: حجاب نه تنها مورد سفارش ادیان آسمانی، بلکه منظور نظر اندیشمندان و متفکرین بشری نیز هست. تعابیر برخی از شخصیت های جهانی در مورد حجاب را ببینید: (13)
ویل دورانت، تاریخ نگار: زنان دریافته اند که دست و دلبازی مایه تحقیر آن هاست. … زنان بی شرم، جز در موارد زودگذر برای مردان جذاب نیستند.
تولستوی، فیلسوف: سبب ازدیاد طلاق در اروپا که افکار عمومی را مشوش کرده است. نبود حجاب است و این که مردان به واسطه ی معاشرت با زنان، نسبت به همسر خود بی میل می شوند.
ویلیام جیمز، روان شناس: مردان جوان متعادل، به دنبال چشمان پر از حیاء در دختران می گردند. چرا که حس می کنند این خودداری ظریفانه، از یک لطافت عالی خبر می دهد.
ویکتور هوگو، نویسنده: بردگی در اروپا از بین رفته است. اما بردگی همچنان به صورت فحشاء ادامه داشته و بر زنان تحمیل می شود.

پی‌نوشت‌ها:

1. به نقل از خبر گزاری فاری، 14اردیبهشت1388.
2. به نقل از رساله توضیح المسائل ده مرجع عالی قدر.
3. سوره مبارکه احزاب، آیه ی کریمه 59.
4. سوره مبارکه نور، آیه ی کریمه31.
5. سوره مبارکه احزاب، آیه ی کریمه53.
6. برخی از اندیشمندان، این آیه را مختص به زنان پیامبر می دانند. لکن به قرینه تعلیلی که در آیه آمده است، این آیه عموم زنان را در برمی گیرد.
7. مستدرک الوسائل، ج14، ص280.
8. الوسائل الشیعه، ج4، ص 389.
9. کتاب اوستا، ص128.
10. تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج 12، ص30.
11. تورات، کتاب اشعیاء نبی، باب سوم، فقره 16.
12. انجیل، قسمت اعمال رسولان، باب هجدهم، آیه18.
13. کلیه این تعابیر از کتاب حریم ریحانه: نگاهی جامع به موضوع پوشش و عفاف، تحقیق و نشر مرکز توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی، نقل شده است. خواندن این کتاب را به تمام مخاطبین محترم توصیه می کنیم.
منبع مقاله: (1389)، کارگاه آموزشی نگرشی دیگر به حجاب، مشهد، مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی ، معاونت تحقیق، چاپ سوم بهار 1391.