در شماره 41 ژورنال پژوهشی جنسی (Journal of sex research) به تاریخ فوریه 2004 در مقاله ای 16 صفحه ای، دیوید سی گیری (David c.Geary) ، و یا کوب وی ژیل (Jacob Vigil) و جنیفر بایردکراون (Jennifer Byrd – Craven) از دانشگاه میسوری (Missouri) کلمبیا «تحول و تکامل همسرگزینی انسان (Evolutim of Haman Mate choice )» را با جامعیتی کم نظیر بررسی کرده اند.
این مقاله نظریه تکامل و پژوهش های تجربی و همسرگزینی را از گونه های غیرانسانی تا انسان بازبینی نموده است و به نتایجی در خور توجه و تأمل رسیده است. این مقاله بیش از 73 مقاله علمی معتبر چهار دهه اخیر و بیشتر متون و نوشته های کلاسیک را به عنوان منبع استخراج و استنتاج ذکر نموده است. این مرور مقالات (review of articles) در نوع خود بی مانند است.

الف- همسرگزینی در گونه های غیر انسانی

داروین (Darwin) و والاس (wallace) هر یک مستقلاً مکانیزم نخستین یعنی گزینش طبیعی (Natural selection) را کشف کردند که تغییرات تکاملی را در درون هرگونه پدید می آورد و به پیدایش گونه جدیدی می انجامد. داروین همچنین مکانیزم های دیگری را که درون گونه ها رخ می دهند و فاکتورهای اساسی تکامل تفاوتهای جنسی را کشف کرد. این مکانیزم ها گزینش جنسی (Sexual selection) نامیده شده اند.
این گزینش شامل رقابت درون اعضای هم جنس بر سه جفت ها (intrasexual competition) و گزینش موشکافانه و دقیق شریک زندگی (intersexual choice) است. شایع ترین پویایی در هسریابی، رقابت نرها با یکدیگر برای تصاحب همسر و پیروزی در انتخاب ماده هاست. اما چرا این پویایی تا این اندازه شایع است؟ داروین در سال 1871 گزینش جنسی را توصیف نمود اما مشخص نکرد چرا نرها تمایل دارند که بر جفت هایشان رقابت کنند و چرا ماده ها انتخاب کننده ترند ؟
یک صد سال بعد ویلیامز (williams) در سال 1966 و تریورز (Trivers) بیان نمودند که هر گونه تفاوت جنسی در تمایل برای رقابت یا انتخاب به طور عمده – اما نه اختصاصی – به میزان سرمایه گذاری هر جنس در مسأله والدی بستگی پیدا می کند.
آن جنسیتی که سرمایه گذاری والدی بیشتری را به دوش می کشد، یک منبع تولید مثلی مهم برای اعضای جنسی مقابل می شود و این یک دلیل رقابت اعضا با سرمایه گذاری کمتر والدی (اغلب نرها) بر سر اعضا با سرمایه گذاری والدی (اغلب ماده ها) است. به این گونه اعضای با سرمایه گذاری والدی بیشتر خواهان و خریدار بیشتری دارند.

1 -الف- تفاوت های جنسی در نرخ و آهنگ تولید مثل

تفاوت های جنسی در این زمینه بر اساس محدودیت زیست شناختی است که نرها و ماده ها می توانند در طول عمرشان به زاد و ولد و تولید مثل بپردازند. به این صورت که محدودیت پستان داران ماده با طول دوره ی بارداری وطول دوره شیردهی پس از زایمان ارتباط دارد، اما محدویت پستان داران نر با شمار ماده هایی مشخص می شود که پستان داران نر می توانند به آن ها دستیابی جنسی داشته باشند.
بنابراین در یک فصل زاد و ولد، جنس ماده به طور معمول یک فرزند می آورد، در حالی جنس نر – که در رقابت برای دستیابی به جنس ماده پیروز و کامیاب بوده است – می تواند فرزندان زیادی پدید آورد.
این امر به آن دلیل است که جنس ماده سرمایه فراوانی برای امر والدی می گذارد، در حالی که جنس نر چنین سرمایه ای نمی گذارد. چنین حالتی در بیش از 95 درصد گونه های پستان داران دیده می شود.
سوگیری های رفتاری وابسته این امر، ترجیح نرها برای داشتن همسرهای متعدد و نیز تنوع در نتایج تولید مثلی نسبت به ماده هاست. برخی نرها فرزندان بسیاری پدید می آورند و برخی هرگز فرزندی ندارند ؛ این پویایی است که رقابت نر با نر را تشدید می کند.

2-الف- نسبت جنسیتی عملیاتی (operational sex ratio)

نسبت جنسیتی عملیاتی (OSR) نسبتی از نرهای فعال از نظر جنسی که ماده های فعال از لحاظ جنسی در یک جمعیت مشخص بارور و زایاست که به نرخ و آهنگ تولید مثل بستگی دارد. در یک جمعیت که بسیاری از ماده های بالغ از لحاظ جنسی چون نرها، با یک نسبت جنسی واقعی یک به یک وجود دارند، هر گونه تفاوت جنسی در نرخ و آهنگ تولید مثل این نسبت جنسیتی عملیاتی (OSR) را تحریف خواهد کرد.
همان گونه که گفته شد، پستانداران نر یک نرخ بالقوه تولید مثلی پرشتاب تر از ماده ها دارند و بنابراین به طور معمول شمار نرهای پذیرا از لحاظ جنسی خیلی بیشتر از ماده ها در جوامع است.
سوگیری حاصله منجر به تشدید رقابت با نر در دستیابی به یک تعداد محدود ماده پدیرنده آمیزش خواهد بود. رقابت نر با نر نیز خود به نوبه ی خود شرایطی را پدید می آورد که در آن انتخاب ماده ها متحول می شود. در گونه هایی که ماده ها یک نرخ و آهنگ تولید مثلی پرشتاب تری دارند (برای نمونه، گونه هایی که نرها روی تخم ها می خوابند) این ماده ها هستند که رقابت
می کنند و این نرهایند که انتخاب می کنند.

3- الف- همسرگزینی

از آن جا که ماده ها نسبت به نرها تمایل بیشتری به سرمایه گذاری در امر والدی دارند، انتخاب از سوی ماده ها شایع تر است نرهاست. این امر در گونه های پرندگان، حشرات، ماهی ها، خزندگان و پستان داران نشان داده شده است.
یک نتیجه ی انتخاب از سوی ماده ها، تحول صفات افراطی و گزافه آمیز نرینه است. مانند آنچه در مورد طول پرهای دم پرنده نر مرغ مگس خوار (Humming bird) دیده می شود که انتخاب از سوی پرنده ماده بر اساس آن صورت می گیرد. (درست مانند آنچه در مورد دم طاووس نر دیده می شود) صفاتی این چنین نشان دهنده سلامتی ژنتیکی و فیزیکی نر و توانایی او برای به دست آوردن غذا و سرمایه گذاری والدی در نظر پرنده ماده است.
سلامتی ژنتیکی و فیزیکی پرنده نر وابسته به برتری ایمنی (immuno competence) آنان است که آن ها را نسبت به عفونت های انگلی زیست بوم محلی شان مقام می سازد. به نظر می رسد «برتری ایمنی» قابل توارث است و بنابراین فرزندان چنین نرهای با چنان صفات گزافه آمیز – پرهای بلند دم – بیشتر عمر می کنند.

ب-همسرگزینی در آدمیان

آدمی نیز چه مرد و چه زن، در همسر گزینی از الگوی دیگر پستانداران پیروی می کنند. مردان به شدت برای دستیابی به همسر برتر یا همسران پرشمار رقابت می کنند، اما باید گفت که بسیاری از مردان برای رفاه فرزندان سرمایه گذاری و صرف وقت می نمایند.
والدی مردان پویایی گزینش جنسی (Sexual selection) را پیچیده می سازد. افزون بر رقابت مرد با مرد و انتخاب توسط زنان، رقابت و ستیزه جویی زنان با زنان و انتخاب از سوی مردان نیز شایع است.
برگزیدن همسر ترجیح داده شده (برتر) و شناخت های اجتماعی همراه و لازم با آن و رفتارهای زنان و نیز مردان بر تمرکز و بهره جویی از پتانسیل تولید مثلی (Reproductive Potential) و سرمایه گذاری تولید مثلی (Reproductive investment) بنا شده است.
پتانسیل تولید مثلی، توانایی افراد برای سرمایه گذاری در رشد، پرورش و کفایت های تولید مثلی و اجتماعی فرزندان است و سرمایه گذاری تولید مثلی صرف و خرج این پتانسیل، برای فرزندان است.
در بیشتر پستان داران، روابط جنسی کوتاه مدت هستند. سرمایه گذاری و صرف وقت نرها، این طول دوره بالقوه را افزایش می دهد ؛ به طوری که در انسان می تواند به دهه ها نیز بینجامد.
به طور کلی، زنان از روابط کوتاه مدت دوری می جویند، چرا که هزینه های بالقوه آن (خطر عفونت های آمیزشی، ریسک بارداری و بی ارزشی نسبت به همسری بلندمدت) بر منافع بالقوه آن (دریافت برخی منابع، آوردن فرزند با ژن خوب) می چربد.
دقیقا الگویی متضاد برای مردان وجود دارد و هویداست که منافع این روابط کوتاه مدت برای مردان (نبود مسئولیت و سرمایه گذاری والدی در عین حفظ توانایی بالقوه تولید مثل) بر هزینه های بالقوه آن (خطر عفونت های آمیزشی، سرمایه گذاری برخی منابع) می چربد.
هنگامی که مردان متعهد به یک رابطه بلند مدت می شوند، هزینه ها افزایش یافته و بنابراین سطح و درجه گزینش افزایش می یابد، بیشتر مردم از چنین الگوهایی آگاه نیستند. اما درعمل این گونه رفتار می کنند.
منبع:مجله راه کمال شماره 27